25/05/2018, 17:56
Sách điện tử - Ebook và một số phần mềm tạo ebook thông dụng
Tóm tắt: Sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay đã và đang cung cấp cho người dùng những tiện ích để có thể thỏa mãn nhu cầu đọc sách và tìm hiểu thông tin ở mọi nơi, mọi lúc và bằng rất nhiều phương tiện khác nhau. Bài viết giới thiệu về sách điện tử- Ebook, với những thông ...
Tóm tắt: Sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay đã và đang cung cấp cho người dùng những tiện ích để có thể thỏa mãn nhu cầu đọc sách và tìm hiểu thông tin ở mọi nơi, mọi lúc và bằng rất nhiều phương tiện khác nhau. Bài viết giới thiệu về sách điện tử- Ebook, với những thông tin cơ bản về định dạng và một số phần mềm thông dụng, miễn phí và dễ cài đặt phục vụ cho việc tạo lập cũng như sử dụng ebook.
- Ebook là gì
Ebook là từ viết tắt của “Electronic book”- sách điện tử. Loại hình tài liệu này được thiết kế giống sách in thông thường nhưng ở dưới dạng các tệp dữ liệu số và được sử dụng thông qua các thiết bị điện toán như máy tính, điện thoại, các loại máy trợ giúp kỹ thuật số cá nhân...
Bên cạnh các loại hình tài liệu dạng giấy truyền thống, xu hướng phát triển của các thư viện và trung tâm thông tin hiện nay là các bộ sưu tập số, chính là một cơ sở dữ liệu sách điện tử với không chỉ các thông tin thư mục mà còn phản ảnh toàn văn của tài liệu. Đây cũng là xu hướng chung của các thư viện và trung tâm thông tin trên thế giới, nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu của người dùng tin, đồng thời tiết kiệm được diện tích kho chứa, và phục vụ cho mục đích liên kết các nguồn tài nguyên, tạo không gian tra cứu mở cho người sử dụng.
Ebook có những lợi thế mà tài liệu in thông thường không có được. Người sử dụng khi đọc ebook có thể tinh chỉnh màu sắc, cỡ chữ và thực hiện các thao tác cá nhân như ghi chú, đánh dấu... tùy theo sở thích, đồng thời loại bỏ chúng bất kỳ lúc nào. Ngoài ra, một trong những đặc điểm nổi bật của ebook là dung lượng lưu trữ rất nhỏ gọn, chỉ với 1 CD-ROM, người sử dụng đã có thể lưu trữ tới 2000 cuốn sách. Ebook còn dễ dàng tích hợp trên các thiết bị cầm tay cá nhân như điện thoại thông minh, máy tính bảng, và người sử dụng có thể đọc ở mọi nơi, mọi lúc, với thiết bị có nối mạng hoặc không nối mạng, đồng thời có thể chia sẻ tài liệu với bạn bè thông qua mạng xã hội hay thư điện tử...
Bên cạnh các loại hình tài liệu dạng giấy truyền thống, xu hướng phát triển của các thư viện và trung tâm thông tin hiện nay là các bộ sưu tập số, chính là một cơ sở dữ liệu sách điện tử với không chỉ các thông tin thư mục mà còn phản ảnh toàn văn của tài liệu. Đây cũng là xu hướng chung của các thư viện và trung tâm thông tin trên thế giới, nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu của người dùng tin, đồng thời tiết kiệm được diện tích kho chứa, và phục vụ cho mục đích liên kết các nguồn tài nguyên, tạo không gian tra cứu mở cho người sử dụng.
Ebook có những lợi thế mà tài liệu in thông thường không có được. Người sử dụng khi đọc ebook có thể tinh chỉnh màu sắc, cỡ chữ và thực hiện các thao tác cá nhân như ghi chú, đánh dấu... tùy theo sở thích, đồng thời loại bỏ chúng bất kỳ lúc nào. Ngoài ra, một trong những đặc điểm nổi bật của ebook là dung lượng lưu trữ rất nhỏ gọn, chỉ với 1 CD-ROM, người sử dụng đã có thể lưu trữ tới 2000 cuốn sách. Ebook còn dễ dàng tích hợp trên các thiết bị cầm tay cá nhân như điện thoại thông minh, máy tính bảng, và người sử dụng có thể đọc ở mọi nơi, mọi lúc, với thiết bị có nối mạng hoặc không nối mạng, đồng thời có thể chia sẻ tài liệu với bạn bè thông qua mạng xã hội hay thư điện tử...
- Các định dạng cơ bản của Ebook
Đối với một số website cung cấp dịch vụ đọc ebook, họ thường cài đặt sẵn các ứng dụng đọc sách, người sử dụng chỉ cần lựa chọn tài liệu và đọc trực tuyến mà không cần quan tâm ebook này có định dạng gì. Tuy nhiên, trên thực tế các ebook hiện nay được các nhà sản xuất phát hành dưới rất nhiều định dạng khác nhau, mỗi định dạng có những đặc trưng phù hợp cho từng loại hình cũng như các đặc điểm về nội dung của tài liệu nhằm phục vụ cho việc tối ưu hóa dung lượng và chất lượng. Nhưng do có quá nhiều định dạng khác nhau nên việc đọc và chia sẻ tài liệu sẽ trở nên khó khăn. Do đó, để đọc được ebook trên các thiết bị cá nhân, người dùng cần cài đặt các phần mềm hoặc ứng dụng được cung cấp bởi các nhà mạng hoặc công ty sản xuất thiết bị cá nhân. Một số định dạng phổ biến của Ebook được sử dụng hiện nay có thể kể đến:
- PRC - là tên viết tắt của Product Representation Compact, một định dạng văn bản 3D đặc biệt. Định dạng này có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực với các sự kết hợp khác nhau như đồ họa và sản xuất sản phẩm... Một số ưu điểm của định dạng này là dung lượng nhỏ gọn, giao diện đơn giản, dễ thao tác, bảo mật tốt và dễ dàng chia sẻ qua mạng Internet. Các phần mềm phổ biến được sử dụng để đọc tài liệu có định dạng PRC là Mobipocket Reader Desktop hoặc Lexcycle Stanza.
- EPUB - là tên viết tắt của Electronic Publication, là một định dạng file chuẩn dùng cho việc lưu trữ và đọc ebook trên các thiết bị di động, được phát triển bởi International Digital Publishing Forum. Đây là định dạng được thiết kế sao cho việc hiển thị văn bản trên màn hình sẽ được tối ưu hóa trên từng thiết bị cụ thể được sử dụng bởi người đọc file epub. Có nghĩa là việc căn chỉnh lề trái phải, xuống dòng của văn bản sẽ căn cứ vào độ rộng màn hình của từng thiết bị như điện thoại cầm tay, máy tính bảng hay máy tính cá nhân mà không làm cho chữ trong dòng văn bản bị chia nhỏ gây ảnh hưởng đến ngữ nghĩa. Dung lượng của tệp có định dạng epub cũng rất nhỏ gọn. Hiện nay hẩu hết các thiết bị cầm tay của các hãng sản xuất điện thoại thông minh và máy tính bảng đều có thể đọc được tệp có định dạng epub bằng các ứng dụng do hãng cung cấp. Nếu sử dụng máy tính thì người dùng có thể dùng phần mềm Mobipocket Reader kể trên.
- PDF - Portable Document Format: là định dạng tài liệu di động, tập tin văn bản khá phổ biến của hãng Adobe Systems. PDF hỗ trợ văn bản cùng với font chữ, hình ảnh, âm thanh và nhiều hiệu ứng khác. Một văn bản PDF sẽ được hiển thị giống nhau trên những môi trường làm việc khác nhau. Đây cũng chính là ưu điểm vượt trội mà PDF sở hữu khiến cho định dạng này trở nên phổ biến cho việc phát hành sách, báo hoặc tài liệu khác qua mạng Internet. Ưu điểm của định dạng này là người dùng có thể mở tệp PDF trên bất cứ thiết bị nào và in ra mà vẫn giữ nguyên được hình thức trình bày của văn bản. PDF được hỗ trợ trên hầu hết các loại thiết bị di động và thường có kích thước khá nhỏ khiến cho việc di chuyển, chia sẻ rất dễ dàng. Có rất nhiều phần mềm có thể sử dụng để đọc tệp PDF, tuy nhiên phổ biến nhất là các phần mềm: Adobe Acrobar Reader, Foxit Reader hay Nitro Reader...
- MOBI - là định dạng được thiết kế ban đầu dành cho các thiết bị trợ giúp kỹ thuật số cá nhân (PDA) và sau này dùng cho điện thoại thông minh. Định dạng MOBI đã được Công ty Thương mại điện tử Đa quốc gia AMAZON mua lại từ công ty phát minh và sử dụng làm định dạng cơ sở cho thiết bị đọc sách điện tử Kindle của hãng.
Ngoài ra còn rất nhiều định dạng khác của ebook như: *.CHM, *.MEB, *.PDB, *.LIT, *.DJVU, *.RGO...
- Một số trang web và phần mềm hỗ trợ tạo ebook thông dụng:
Papirus Editor: là dịch vụ nền tảng biên tập và xuất bản sách điện tử được thiết lập năm 2012 thuộc sở hữu của Công ty Truyền thông trực tuyến Yourstory Media Pvt LTD . Dịch vụ này cho phép tạo ebook trực tuyến tại địa chỉ http://papyruseditor.com. Dịch vụ hoạt động tối ưu trên trình duyệt Chrome và Safari. Sau khi truy cập vào địa chỉ trang web trên, người dùng có thể tiến hành tạo ebook ngay. Tuy nhiên để kết xuất ebook hoặc lưu trữ các ebook đã tạo lập thì cần có một tài khoản riêng. Việc tạo lập tài khoản rất đơn giản, tương tự như tất cả các trang web cung cấp dịch vụ khác.
Giao diện chính Papyrus Editor
Papyrus Editor cung cấp cho người dùng 20 trang bìa được thiết kế sẵn để lựa chọn khi tiến hành những bước đầu tiên của quá trình tạo ebook. Và việc thay đổi trang bìa hay thiết kế lại trang bìa có thể thực hiện bất kỳ khi nào trong suốt tiến trình thực hiện ebook.
Các trang bìa được thiết kế sẵn
Tất cả các thông tin về cuốn sách sẽ được trình bày trên màn hình làm việc với một bên là các phần mục công việc, một bên là màn hình thiết lập nội dung. Người dùng có thể dễ dàng nhập nội dung của sách cũng như các thông tin liên quan và chỉnh sửa khi cần. các thanh công cụ phía trên giúp người dùng căn chỉnh cỡ chữ, chèn hình ảnh.
Màn hình thiết kế nội dung ebook
Khi hoàn thành việc thiết kế hình thức và nội dung của ebook, người dùng sẽ nhận được đường link với nội dung của tài liệu vừa tạo ở 3 định dạng pdf, epub và mobi. Các định dạng này phù hợp với các thiết bị kỹ thuật số khác nhau, tạo điều kiện để người dùng có thể sử dụng ebook mọi nơi, mọi lúc.
Với một tài khoản trả tiền, người dùng còn có thể rao bán sách điện tử của mình trên trang web cá nhân được cung cấp bởi Gumroad- nền tảng cho phép người sáng tạo bán trực tiếp sản phẩm cho người tiêu dùng.
Sigil Ebook Editor: là phần mềm mã nguồn mở miễn phí dùng để tạo và chỉnh sửa sách điện tử định dạng epub được phát triển bởi Strahinja Markovic từ năm 2009. Đến nay, phần mềm được quản lý bởi hai nhà khoa học là Kevin Hendricks và Doug Massay và đã phát triển tới phiên bản 0.9.8. Phần mềm tương đối nhỏ gọn với dung lượng khoảng 11.4 MB và có thể cài đặt trên môi trường Windows XP/Vista/Windows 7.
Với một tài khoản trả tiền, người dùng còn có thể rao bán sách điện tử của mình trên trang web cá nhân được cung cấp bởi Gumroad- nền tảng cho phép người sáng tạo bán trực tiếp sản phẩm cho người tiêu dùng.
Sigil Ebook Editor: là phần mềm mã nguồn mở miễn phí dùng để tạo và chỉnh sửa sách điện tử định dạng epub được phát triển bởi Strahinja Markovic từ năm 2009. Đến nay, phần mềm được quản lý bởi hai nhà khoa học là Kevin Hendricks và Doug Massay và đã phát triển tới phiên bản 0.9.8. Phần mềm tương đối nhỏ gọn với dung lượng khoảng 11.4 MB và có thể cài đặt trên môi trường Windows XP/Vista/Windows 7.
Giao diện chính phần mềm Sigil
Về cơ bản, phần mềm Sigil tương đối dễ hiểu và dễ sử dụng. Người dùng có thể sử dụng thanh công cụ phía trên để căn chỉnh lề, font chữ và trang trí hình ảnh đính kèm trong ebook. Việc thiết lập nội dung ebook cũng được chia thành các chương phần và phần mềm sẽ căn cứ vào cách phân chia đề mục của người dùng để hình thành mục lục của ebook.
