Mùa thu hoạch hột điều

Điều là giống cây ăn trái có chu kỳ kinh tế dài ngày, có thể thu hái trái đến ba mươi năm, nếu vườn cây được chăm sóc chu đáo.

Thông thường mới trồng được hai năm, có trường hợp sớm hon, điều đã bắt đầu cho trái đầu mùa, nhưng đó là những “trái bói” ít ỏi. Qua mùa thứ hai, sản lượng trái tăng lên gấp ba bốn lần năm trước. Và những năm kế tiếp, mức thu hoạch càng cao dần lên …

Thời kỳ thu hoạch trái cao điểm nhất là giai đoạn cây được bảy tám năm tuổi đến hai mươi năm tuổi. Và, những năm sau đó, sản lượng trái hàng năm sẽ ít dần vì cây đã bước vào thời kỳ già cỗi.

Như quí vị đã biết, cây điều ra hoa vào mùa nóng. Hễ năm nào gặp nàng tốt, trời quang mây tạnh thì càng được mùa điều. Trái lại, lúc điều trổ hoa mà bất chợt gặp vài cơn mưa, thậm chí chỉ là mưa phùn hay sương nặng hột, hoặc bầu trời nhiều ngày u ám lạnh lẽo thì coi như mùa điều năm đó bị thất bát nặng.

Ở các tỉnh thuộc miền Đông Nam bộ, vùng được coi là có khí hậu thích hợp nhất đối với trồng cây điều, thì mùa điều trổ hoa vào dịp trước Tết Nguyên Đán một vài tháng, có năm kéo dài đến hết tháng Giêng. Còn tại các tỉnh duyên hải Trung bộ trở ra đến Quảng Nam – Đà Nẵng thì điều trổ hoa muộn hơn.

Vào dịp cuối năm, khi nhìn vào vườn điều thấy các cây đều rụng hết lớp lá cũ và thay vào lớp lá mới tươi tắn, thì mọi người biết chắc là điều sắp trổ hoa. Từ lúc hoa nở cho đến ngày trái chín, thu hoạch được phải mất khoảng hai tháng.

Điều ra hoa rất nhiều, chùm nào sai có thể đếm được vài trăm hoa, nhưng trong đó đa số là hoa đực, hoa lưỡng tính chỉ là số ít. Hoa đực mang túi phấn, và những phiến phấn li ti này sẽ vương theo gió hoặc nhờ côn trùng làm trung gian đem đến vòi noãn để làm việc thụ phấn. Do hoa lưỡng tính quá ít, nên sau giai đoạn thụ tinh, số trái đậu trên mỗi chùm thường chỉ được năm bảy trái mà thôi. Có chùm chỉ đậu được vài ba trái ! Đã thế, nhiều cây còn bị mắc chứng rụng trái non. Có người cho đây là một thứ bệnh, nhưng vẫn chưa ai xác định được đó là bệnh gì ? nguyên nhân do đâu ?

Sau giai đoạn thụ tinh, ta thấy hột điều bắt đầu hình thành và lớn dần lên. Nhìn vào chùm điều ta thấy chỉ lủng lẳng toàn là hột không thôi.

Hột điều (chính là trái điều, vì phần mà ta quen miệng gọi là trái, chính là … trái giả) có hình quả thận, khi còn non lớp vỏ bên ngoài hột màu xanh lọt, và khi hột già thì vỏ trở nên màu nâu ửng xám.

Người có kinh nghiệm, chỉ cần nhìn qua màu sắc bên ngoài của vỏ hột cũng đoán được chính xác hột còn non hay đã già. Còn với người chưa kinh nghiệm thì điều này rất dễ lầm lẫn, vì cứ thấy chúng … sàn sàn loại như nhau. Vì đôi khi cầm trên tay một hột điều to phồng, trông đã to hết cỡ, lại khá nặng, nhưng khi tách ra thì mới thấy cái hột đó chưa đạt đến độ già. Hột chưa già thì dù bên ngoài vỏ hột có vẻ rắn chắc, nhưng nhân hột bên trong chưa săn cứng, còn nhão nhẹt.

Do điều ra hoa không đồng loạt, dù là hoa trên cùng một cây. Thậm chí trong cùng một chùm hoa mà có hoa nở sớm hoa nở muộn, thời gian chênh lệch có thể đến ba bốn ngày. Vì vậy, mùa thu hoạch điều nhiều khi kéo dài đến hơn tháng vẫn chưa xong.

Mấy ngày đầu thì trái chín lai rai, có cây chỉ chín mười lăm trái một ngày, Sau đó, mới tới thời kỳ chín rộ đến nỗi hái không kịp, cứ mặc cho trái chín rục trên cây rồi tự rụng xuống đất, ta chỉ có việc sáng chiều đi thu nhặt về mà thôi.

Sau giai đoạn trái chín rộ, còn có những hoa thụ phấn muộn màng trái mới chín sau, nên ta phải hái lai rai cho đến hết.

Hái điều, có thể hái bằng tay, hay hái bằng lồng với cây sào dài để giữ trái được nguyên không bị giập. Hái bằng tay đối với những trái nằm đúng tầm tay với của mình. Còn hái bằng lồng là hái những trái ở trên cao.

Trong những vườn điều lâu năm, các cây đã có chiều cao mươi thước trở lên thì việc thu hoạch trái không thể dùng lối thủ công được, vì ai hơi sức đâu mà leo trèo từ cây này sang cây khác trong cả vườn cây bạt ngàn như rừng này ! Chỉ còn cách chờ cho trái chín rục trên cây rồi tự rụng xuống …

Nếu tự hái, ta nên chọn những trái thật chín, và dứt khoát chừa lại những trái còn non. Trái chín là trái da láng lẫy, căng phồng. Chỉ có trái chín phẩm chất nhân hột của nó mới có giá trị dinh dưỡng cao. Ta không nên vì tiếc công, vì hám lợi mà vội hái những trái điều chưa đến độ chín mùi, vì hễ trái chưa già thỉ nhân hột còn trương nước, sau khi chế biến sẽ giảm mất trọng lượng khá nhiều.

Tốt hơn hết, nên để trái chín rục trên cây và tự rụng xuống cho ta lấy hột.

Sau khi tách hột điều ra khỏi trái, ta rửa sạch bụi đất rồi đem phơi khô trong vài ba nắng. Kế đó dồn vào bao và cất vào nơi khô ráo là được.