Kỹ thuật nuôi trâu bò cày kéo kết hợp với sinh sản

Trong điều kiện nước ta hiện nay, trâu bò cày kéo được nuôi để khai thác sức kéo là chính (làm đất và kéo xe). Nước ta thuộc vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm thất thường. Các tỉnh miền Nam có mùa khô và nóng, còn miền Bắc có mùa đông lạnh kéo dài. Trâu bò phải sinh sống và làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, đòi hỏi nhiều năng lượng, nhưng chính vào thời kỳ này cỏ tươi và các thức ăn có chất lượng tốt nói chung lại rất thiếu thốn. Điều kiện thời tiết khắc nghiệt cộng với thiếu thốn cỏ tươi là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trâu bò bị đổ ngã và bị loại thải nhiều vào mùa này. Cần phải biết điều này để có biện pháp phòng tránh hiệu quả: cung cấp thức ăn chất lượng tốt, đủ nhu cầu cho trâu bò; sử dụng trâu bò hợp lý; có các biện pháp phòng chống rét.

Về tiêu chuẩn thức ăn

Cần đảm bảo cho trâu bò cày kéo như sau: Tiêu chuẩn thức ăn cho trâu bò cày kéo

Cách chăm sóc, nuôi dưỡng

Vào mùa hè, muốn cho trâu bò làm việc tốt vào ban ngày thì ban đêm phải cho ăn thêm tại chuồng. Số rơm cỏ cho ăn thành ba lần: lúc chập tối, nửa đêm và sáng sớm trước khi đi làm. Dù thời vụ hoặc bận công việc như thế nào thì trong ngày vẫn phải bố trí cho trâu bò có thời gian nghỉ ngơi hợp lý để nó có thể nhai lại thức ăn. Đối với trâu, buổi chiều trước khi về chuồng cần tắm rửa sạch sẽ; vào những ngày nắng nóng cần để trâu ngâm mình dưới nước cho mát mẻ. Mùa hè, đặc biệt là những ngày nắng nóng, cần bố trí cho trâu bò đi làm sớm và về sớm; còn buổi chiều thì cho đi làm muộn và nghỉ muộn. Chuồng trại phải luôn giữ gìn sạch sẽ, quét dọn hàng ngày, không để phân lưu lâu trong chuồng trâu bò vừa không lợi cho sức khoẻ của gia súc, đồng thời vừa là nơi tập trung ruồi nhặng, hút máu gây tổn hại sức khoẻ trâu bò và làm lây lan bệnh tật. Vào ban đêm, nếu có nhiều muỗi thì cần hun khói xua bớt muỗi, tránh cho gia súc bị hút máu, đồng thời giúp chúng ngủ yên tĩnh và chóng hồi phục sức khoẻ.

Vào mùa đông, điều quan trọng là phải đảm bảo cho trâu bò có đủ thức ăn tươi xanh, thức ăn tinh và muối, đủ để cho duy trì và làm việc trong điều kiện khắc nghiệt. Chỉ cho trâu bò ăn rơm khô không thôi thì không thể cung cấp đủ năng lượng cho chúng. Khác với mùa hè, vào mùa đông buổi sáng cho trâu bò đi làm muộn về muộn, chiều cho đi làm sớm và cho nghỉ sớm để tránh cảm lạnh. Làm việc liên tục 5 – 6 ngày cần cho trâu bò nghỉ một ngày. Những ngày lạnh (nhiệt độ dưới 10ºC) cho trâu bò nghỉ làm việc. Nếu lạnh quá (nhiệt độ dưới 5°C) thì không cho trâu bò ra khỏi chuồng. Vào mùa đông, chuồng trại cần che kín, tránh gió lùa. Cần nhớ là trâu rất sợ gió rét và bò rất sợ bị ướt: trâu rét gió, bò rét mưa. Vì trâu lông thưa rất sợ giá rét, bò bị mưa dễ bị cảm lạnh. Để chống rét cho trâu bò ngoài biện pháp che chắn kín chuồng, nên đốt lửa sưởi ấm tại chuồng, kết hợp với may áo ấm bằng bao tải quấn quanh mình trâu bò.

Ở các tỉnh phía nam, vào mùa khô nóng, cần cho trâu bò ăn đủ cỏ tươi, rơm và uống nước đầy đủ. Thiếu nước uống lâu dài trâu bò dễ bị nghẽn lá sách, nguy hiểm đến tính mạng.

Về sử dụng trâu bò cày kéo

Tuy trâu bò có sức khoẻ, dẻo dai nhưng việc sử dụng trong công việc cày kéo vẫn phải có giới hạn để bảo đảm sức khoẻ và thời gian làm việc lâu dài. Cần tuân thủ định mức sử dụng trâu bò cày. Định mức này thay đổi tuỳ theo từng loại trâu bò và tuỳ theo loại công việc. Ví dụ: định mức sử dụng trâu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ như sau.

– Đối với trâu loại A: cày ải = 1260 – 1440m2, cày dầm =1680 – 1800m².

– Đối với trâu loại B: cày ải = 900 – 1080m2, cày dầm = 1260 – 1440m².

Ngoài định mức công việc cần chú ý giờ giấc làm việc trong ngày như nêu trên: buổi sáng mùa hè đi làm sớm về sớm, buổi chiều: đi muộn về muộn. Vào mùa đông: sáng đi làm muộn về muộn; buổi chiều: đi làm sớm về sớm.

Trâu bò vùng đồng bằng có tỷ lệ đẻ hàng năm thấp, do các nguyên nhân sau đây:

– Trâu bò được sử dụng cho mục đích cày kéo, làm đất phục vụ sản xuất nông nghiệp nên người chăn nuôi ít quan tâm đến việc cho trâu bò sinh sản.

– Trâu bò phải làm việc nặng nhọc trong khi điều kiện nuôi dưỡng thường không hợp lý, làm ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của chúng.

– Thiếu trâu bò đực giống hoặc tỷ lệ đực/cái không hợp lý.

Việc cho trâu bò sinh sản lại chỗ ở vùng đồng bằng là cần thiết nhằm giảm chi phí mưa trâu bò đồng thời chủ động có trâu bò cày kéo và tránh được tình trạng đem trâu bò từ vùng khác về (ví dụ: từ miền núi) dễ bị bệnh tật và chết.

Có thể nuôi trâu bò kết hợp cày kéo và sinh sản hàng những biện pháp sau:

– Cần phân loại đàn cái về tuổi, về mặt sinh sản (những con có khả năng sinh sản tốt, những con chậm sinh, vô sinh), và quan tâm nuôi dưỡng (thức ăn ngon, giàu protein, giàu vitamin), chăm sóc tốt đàn trâu bò cái (đặc biệt là những con có khả năng sinh sản tốt) trước mùa động dục.

– Cần bố trí đủ đực giống tốt để phối giống cho trâu bò cái. Những nơi có đàn cái từ 10 đến 20 con cần bố trí một đực giống.

– Nếu có điều kiện chăn thả tập trung (có đồng bãi chăn thả) nên bố trí chăn thả tập trung giữa trâu bò đực và trâu bò cái để có điều kiện tiếp xúc, phát hiện động dục và phối giống.

– Có thể sử dụng các loại kích dục tố như huyết thanh ngựa chửa (HTNC), gravohocmôn (liều lượng 10 – 15 đvc/kg thể trọng) hoặc prostaglandin F2alpha (cho những con có thể vàng) để gây động dục cho trâu bò cái. Thông thường sau 3 – 4 ngày tiêm trâu bò cái động dục.

– Nếu có điều kiện thì kiểm tra cơ quan sinh dục tất cả trâu bò cái sau khi đẻ 60 ngày mà không động dục trở lại và kiểm tra tất cả những con đã phối 3 – 4 lần vẫn không thụ thai để phát hiện những rối loạn chức năng sinh sản và tiến hành điều trị kịp thời.