Chuyên đề 6: Chiến tranh thế giới thứ nhất (Thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX) – Lịch sử 11
*Kiến thức nâng cao: 1.Quan hệ quốc tế cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX và sự hình thành hai khối quân sự trước chiến tranh * Quan hệ quốc tế: – Sự phát triển không đều về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX đã làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa ...
*Kiến thức nâng cao:
1.Quan hệ quốc tế cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX và sự hình thành hai khối quân sự trước chiến tranh
* Quan hệ quốc tế:
– Sự phát triển không đều về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX đã làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc.
– Các “đế quốc già” (Anh, Pháp) với hệ thống thuộc địa mênh mông, các “đế quốc trẻ” (Mĩ, Đức, Nhật) đang vươn lên mạnh mẽ về kinh tế nhưng lại có quá ít thuộc địa.
– Mâu thuẫn giữa các đế quốc về vấn đề thuộc địa là không tránh khỏi và ngày càng trở nên gay gắt. Vì vậy, ngay từ cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các cuộc chiến tranh giành thuộc địa đã nổ ra ở nhiều nơi.
– Trong cuộc đua giành giật thuộc địa, đế quốc Đức là kẻ hung hăng nhất vì Đức có tiềm lực kinh tế và quân sự nhưng lại ít thuộc địa. Thái độ của Đức đã làm quan hệ quốc tế ở châu Âu ngày càng căng thẳng, đặc biệt là quan hệ giữa các nước đế quốc với nhau.
* Sự hình thành hai khối quân sự:
– Năm 1882, Đức cùng Áo-Hung và I-ta-li-a thành lập liên minh tay ba, được gọi là phe Liên minh. Sau này, I-ta-li-a rời khỏi liên minh chống lại Đức.
– Đối phó với âm mưu của Đức, Anh, Pháp, Nga tuy có tranh chấp về thuộc địa nhưng phải nhân nhượng lẫn nhau, kí những bản hiệp ước tay đôi: Pháp – Nga (1890), Anh – Pháp (1904), Anh – Nga (1907), hình thành phe Hiệp ước.
– Như vậy, đến đầu thế kỉ XX, ở châu Âu đã hình thành hai khối quân sự đối đầu nhau.
+ Phe Liên minh (1882) gồm Đức, Áo – Hung, I-ta-li-a >< Phe Hiệp ước (1890 – 1907) gồm Anh, Pháp, Nga.
2. Thống kê những nét chính về giai đoạn đầu trong Chiến tranh thế giới thứ nhất. Hậu quả của nó
| Thời gian | Chiến sự | Kết quả |
| Năm 1914 | – Ớ phía Tây: ngay trong đêm 3-8 quân Đức đã tràn vào Bỉ, rồi đánh thọc sang Pháp.
– Cùng lúc ở phía Đông: Nga tấn công Đông Phổ. |
– Đức chiếm được Bỉ, một phần nước Pháp uy hiếp thủ đô Pa-ri.
– Cứu nguy cho Pa-ri. |
| Năm 1915 | Đức, Áo – Hung dốc toàn lực tấn công Nga. | Hai bên ở thế cầm cự trên một mặt trận dài 1200km. |
| Năm 1916 | Đức chuyên mục tiêu về phía Tây tấn công pháo đài Véc-đoong. | Đức không hạ được Véc-đoong, hai bên bị thiệt hại nặng. |
Hậu quả:
+ Tình trạng khốn cùng của nhân dân lao động tăng lên không ngừng.
+ Đói, rét, bệnh tật và những tai họa do chiến tranh đem đến ngày càng nhiều.
+ Mâu thuẫn xã hội trong các nước tham chiến trở nên vô cùng gay gắt.
+ Chỉ mới hơn hai năm chiến tranh, đã có gần 6 triệu người chết và hơn 10 triệu người bị thương.
+ Phong trào công nhân, phong trào quần chúng phản đối chiến tranh phát triển nhanh chóng.
3. Tiến trình của Chiến tranh thế giới thứ nhất. Kết cục và tính chất
* Tiến trình:
| Thời gian | Sự kiện |
| 1) Tháng 2-1917 | Cuộc cách mạng dân chủ tư sản thành công. Chế độ Nga hoàng bị lật đổ nhưng Chính phủ lâm thời trong tay giai cấp tư sản vẫn tiếp tục theo đuổi chiến tranh. |
| 2) Ngày 2 – 4 -1917 | Mĩ tuyên chiến với Đức. Sự tham chiến của Mĩ có lợi hơn cho phe Anh – Pháp – Nga. |
| 3) Tháng 10 -1917 | Nhân dân Nga dưới sự lãnh đạo của Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích đứng lên làm cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa. |
| 4) Ngày 3-3-1918 | Nhà nước Xô viết buộc phải kí với Đức Hòa ước Brét Li tốp. Nước Nga ra khỏi chiến tranh đế quốc. |
| 5) Tháng 7 – 1918 | 65 vạn quân Mĩ đổ bộ vào châu Âu, Mĩ trực tiếp tham chiến khi cả hai phe bị thiệt hại quá nhiều, hết sức mệt mỏi. Mĩ trở thành người đứng đầu phe Hiệp ước thay Anh. |
| 6) Cuối tháng 9 -1918 | Quân Đức liên tiếp thất bại, bỏ chạy khỏi lãnh thổ Pháp và Bỉ. Các nước đồng minh của Đức cũng bị tấn công liên tiếp, buộc phải đầu hàng. |
| 7) Ngày 11-11-1918 | Đức kí Hiệp định đầu hàng không điều kiện. Chiến tranh kết thúc bằng sự thất bại của phe Liên minh. |
4. Hai mặt trận: phía Tây và phía Đông của Chiến tranh thế giới thứ nhất theo từng giai đoạn
| Thời gian | Mặt trận phía Tây | Mặt trận phía Đông |
| Giai đoạn 1: 1914-1916 | – Tháng 8-1914, Đức tấn công Bỉ, Bỉ bị Đức chiếm đóng. Đức tấn công Pháp, Pa-ri bị uy hiếp, quân Pháp đang có nguy cơ bị tiêu diệt.
– Cuối năm 1914, hai bên cầm cự dai dẳng. – Năm 1916, Đức mở chiến dịch Véc-đoong. Đức bị thất bại và tổn thất nặng nề. – Cuối năm 1916, hai bên cầm cự. |
– Tháng 8 – 1914, Nga tấn công Đông Phổ, cứu nguy cho Pháp.
– Tháng 9 – 1914, Nga tấn công Áo – Hung. – Cuối năm 1914, hai bên cầm cự dai dẳng. – Năm 1915, Đức, Áo – Hung tấn công Nga. Đức bị thất bại. Hai bên chuyển sang thế cầm cự. – Năm 1916, Nga tấn công Áo – Hung. Nga thắng Áo – Hung. – Cuối năm 1916, hai bên cầm cự. |
| Giai đoạn 2: 1917-1918 | – Tháng 4 – 1917, Mĩ tham chiến, phe Hiệp ước có thêm Mĩ, chiếm ưu thế.
– Tháng 7-1918, Anh, Pháp phản công. Tháng 9-1918, Anh, Pháp, Mĩ tổng tấn công. Các đồng minh của Đức lần lượt đầu hàng. – Tháng 11-1918, Cách mạng bùng nổ ở Đức. Nền quân chủ Đức bị lật đổ, nền cộng hòa được thành lập. Chiến tranh kết thúc. |
– Tháng Hai năm 1917, cách mạng dân chủ Nga thắng lợi.
– Tháng 11-1917, Nga làm cách mạng xã hội chủ nghĩa thắng lợi. – Tháng 3-1918, nước Nga Xô viết kí hòa ước Brét Litôp với Đức. Nga rút khỏi chiến tranh. |
*Kết cục và tính chất của chiến tranh :
+Tổn thất về sức người và của: khoảng 1.500 triệu người dân bị lôi cuốn vào vòng khói lửa, 10 triệu người chết, trên 20 triệu người bị thương, nền kinh tế châu Âu bị kiệt quệ.
+Mĩ được hưởng nhiều lợi, nhiều nước tư bản đế quốc trở thành con nợ của Mĩ.
+Cách mạng tháng Mười Nga và việc thành lập Nhà nước Xô viết, đánh dấu bước chuyển lớn trong cục diện chính trị thế giới.
-Tính chất:
+Chiến tranh thế giới thứ nhất là cuộc chiến tranh giành thuộc địa giữa các nước đế quốc, chỉ đem lại lợi nhuận cho giai cấp tư sản cầm quyền.
+Là cuộc chiến tranh xâm lược nhằm cướp đoạt lãnh thổ và thuộc địa của đối phương.
+Là cuộc chiến tranh phi nghĩa đối với cả hai phe tham chiến.
Một số chuyên mục hay của Lịch sử lớp 11:
- Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 11
- Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 11
- Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 11
- Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 11
