Tuyển chọn giống hoa hồng mới

Chọn giống hoa hồng mới từ tài nguyên di truyền, tạo ra các giống hiện đại, hoa đẹp, sức chống chịu sâu bệnh cao.

Tài nguyên di truyền

Tài nguyên di truyền hoa hồng gồm: chủng, biến chủng, tạp chủng và các giống của nó, đó là những tài liệu khởi đầu cho việc chọn giống hoa hồng mới. Đặc biệt, hiện nay chúng ta có bộ tầm xuân rất phong phú, có rất nhiều chủng và biến chủng và cũng có nhiều cách phân loại, ở Việt Nam có khoảng 82 chủng nguyên sản và nhập nội, chia làm 2 loài, 7 hệ, 8 tổ. Theo tài liệu của nước Anh trên thế giới có 164 chủng chia thành: 4 loài, 10 tổ; ở Mỹ có 150 chủng.

Mục tiêu chọn tạo giống hoa hồng hiện đại

Các nước Mỹ, Anh, Pháp có những thành tựu nổi tiếng về lý luận cũng như thực tiễn trong công tác chọn tạo giống mới. Kết quả nghiên cứu cho thấy hoa hồng có nhiều loại đa bội thể 2n=4x=28. Loại hoa to nhị bội thể 2n=2x=14, tam bội thể 2n=3x=21, tứ bội thể, tạp giao đồng bội thể, số nhiễm sắc thể của con giống như của bố mẹ, lai giữa các giống dị bội thể, tính di truyền rất phức tạp.

Một số chỉ tiêu mà các nhà chọn giống hoa hồng mới cần hướng tới

Màu sắc hoa

Việc tạo ra màu sắc hoa đẹp là một trong những mục tiêu quan trọng của công tác tạo giống. Màu sắc hoa còn chịu ảnh hưởng của thời tiết, chế độ chăm sóc, tuổi cây, nồng độ sắc tố và hình dáng cánh hoa. Nhưng nói chung màu sắc là yếu tố di truyền tương đối ổn định, có thể dùng để đánh giá giống. Theo tài liệu ‘Tên gọi hoa hồng” của Hiệp hội hoa hồng Trung Quốc, hiện nay có các loại: đỏ, đỏ ngọc, phấn hồng, vàng cam, trắng, xanh tím, màu hỗn hợp và nhiều màu ngoài ra còn có một số màu sắc trung gian của các biến chủng. Sự ảnh hưởng của bước sóng đến màu sắc hoa hồng

Trên quan điểm vật lý học: Hoa bản thân không phát ra ánh sáng. Màu sắc hoa là kết quả của sự thấu xạ, bức xạ hấp thu, tán xạ của cánh hoa, các tia còn lại phản xạ từ cánh hoa vào mắt người được võng mạc truyền đến trung khu thần kinh tạo nên cảm giác. Mắt ta nhìn thấy được là tia sáng khả kiến thường có độ dài bước sóng 380-780Nm, các độ dài bước sóng nhau khác nhau tạo ra màu sắc khác nhau.

Màu sắc cánh hoa dựa vào thành phần và kết cấu phân tử chia làm 3 loại: Hệ thống màu vàng cam gồm: Carotinoid, đỏ phấn hồng, cam. Hệ màu tím và các hệ màu khác gồm Xanthophin, các sắc tố có màu vàng khác.

Màu sắc của hoa hồng chịu ảnh hưởng của ngoại cảnh, các màu sắc đều cần có ánh sáng vì hợp thành ba loại sắc tố lỏn ở trên đều cần có sự chiếu sáng thích hợp. Nhiệt độ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến màu sắc, nói chung trong khoảng nhiệt độ thích hợp với , nhiệt độ càng thấp thì sắc tố càng tổng hợp nhiều, màu hoa càng đẹp. Các nguyên tố dinh dưỡng tuy không có quan hệ rõ ràng nhưng 1 tỷ lệ thích hợp N: p :K cũng có ý nghĩa quan trọng với màu sắc hoa.

Màu sắc hoa chủ yếu do yếu tố di truyền quyết định, sự tạp giao nhiều lần cũng sản sinh ra nhiều màu. Ví dụ: màu đỏ vàng cam là do sự đột biến của giống Paul crampel. Người ta lợi dụng màu sắc sẵn có của hoa hồng Trung Quốc để tạo ra giống Mas querade có màu sắc từ màu vàng đến màu đỏ, có một sốgiống hoa hồng màu trắng, khi còn là nụ thì không rõ. Các nhà chọn giống muốn tạo ra giống hai màu, tức là mặt trên và mặt dưới của cánh hoa có màu sắc khác nhau hoặc nhiều màu hỗn hợp đặc biệt là các màu trắng tinh khiết, màu xanh lam tinh khiết, việc tạo ra các màu sắc khác nhau đang được các nhà chọn giống rất chú ý.

Mùi hương của hoa

Hoa hồng chẳng những có cánh đẹp mà còn có hương thơm dịu dàng vì vậy nó được coi là một nữ hoàng trong các nữ hoàng của loài hoa. Người ta chẳng những thích mùi thơm của hoa tưdi mà còn sử dụng chúng để chế tạo ra nước hoa và để chế tạo ra các loại hương liệu khác. Việc tạo ra các giống hoa hồng đẹp mắt và có hương thơm là mục tiêu quan trọng trong công tác chọn giống, lai giữa các giống có nồng độ hương thơm cao với các giống có màu sắc đẹp. Mùi thơm là một đặc tính di truyền tương đối mạnh, nhưng do kết cấu phân tử của chúng rất phức tạp nên quy luật di truyền chưa được rõ. Thế kỷ XXI là thời đại của mùi vị, người ta rất quan tâm đến việc nghiên cứu ảnh hưởng của mùi hương tới thần kinh đại não và cơ năng của cơ thể. Vì vậy, việc nghiên cứu để tạo ra những giống hoa có hương thơm sẽ được phát triển mạnh.

Hình dạng hoa

Hình dạng hoa là chỉ tiêu quan trọng để thưởng thức. Dạng hoa vòng cao là dạng hoa được nhiều người ưa thích.

Tính chống chịu

Tính chống chịu như chịu rét, chịu nóng, chịu hạn, chịu ẩm độ cao cũng là mục tiêu quan trọng của công tác chọn giống. Năm 1979,  tác giả G.J Back đã tạo ra giống có khả năng chịu rét tới -3^c (Carecree Beauty). Bằng việc Jai giữa giống chống rét và giống không chống rét thì đời sau sẽ có giống chống rét trung bình. Nêu lấy gi ống chống rét làm mẹ thì sự chống rét của đời sau sẽ cao hơn so với lấy giống chống rét làm bố. Tác giả Mã Yến (Trung Quốc-1999) dùng phương pháp đo sự phục hồi của bô mẹ và đời con sau khi xử lý lạnh cho biết kết quả là tính chống rét của bốkhông dễ chuyển cho đời sau. Bên cạnh tạo giống chống chịu với điều kiện thời tiết cũng cần chú ý tạo ra cốc giống chông bệnh phấn trắng, bệnh đốm đen và chống được vi khuẩn khi cắm hoa vào bình.

Tuổi thọ hoa khi cắm cành

Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng tới tuổi thọ của hoa. Nhân tố chủ yếu là do vi khuẩn tác hại làm cho cành hoa không hút được nước bị héo và cong đầu hoa. Cần tạo ra giống hoa ít sản sinh etylen (C9H2) hoặc không mẫm cảm với etylen để có thể kéo dài được tuổi thọ hoa.

Các tính trạng khác

Bao gồm cành hoa ít gai, hoa có hình dáng lạ, cây hoa có bộ rễ khoẻ và giống hoa thích hợp với trồng trên nền không đất.

Tóm lại, việc nghiên cứu là để chọn tạo giống hoa hồng mới, cải tạo và thay thế các giống hoa hồng hiện có. Ngày nay, việc nghiên cứu sự di truyền và biến dị của hoa hồng đã đạt tới mức độ phân tử và có sự kết hợp giữa lai hữu tính và gây đột biến. Công nghệ gen cũng được hết sức qưan tâm, việc tạo ra các giống hoa hồng không gai, các giống hoa hồng có lá và quá ăn được, dùng làm hương liệu, hoặc thuốc chữa bệnh cũng đang được chú trọng.

Tuy nhiên, trong quá trình lai tạo còn tồn tại một vấn đề lớn là hạt không nảy mầm hoặc tỷ lệ nảy mầm rất thấp (dưới 2%), kích tố và độ dày của vỏ hạt là nguyên nhân ức chế sự nảy mầm của hạt. Mã Yến (1992) đã nghiên cứu xử lý hạt tầm xuân và hạt hoa hồng lai cho biết kết quả trồng trong điều kiện xử lý nhiệt độ cao đôi với phôi có thể làm mất khả năng ức chế nảy mầm hạt, rút ngắn quá trình tạo giống. Người ta còn dùng kỹ thuật nuôi cấy phôi và nuôi cấy mô để tao ra nhiều cây con, tạo ra một quần thể nhiều cá thể để tăng khả năng chọn tạo giống.