Phương pháp chăn nuôi cừu

Tùy vào số lượng cừu nuôi nhiều hay ít, bầy đàn lớn hay nhỏ, nhất là tùy vào điều kiện đất đai chăn chả rộng hẹp ra sao mà người nuôi có nhiều phương pháp chăn nuôi cừu khác nhau.

Cũng như trâu, bò và dê, loài cừu cũng dễ thích nghi với mọi môi trường sống.

Nuôi theo cách thức chăn thả cả ngày ngoài đồng ngoài bãi rộng rãi cũng được, mà nuôi nhốt trong ngăn chuồng chật hẹp cũng được, miễn là hằng ngày chủ nuôi phải cung cấp đầy đủ thức ăn nước uống cho chúng thì chúng vẫn sống mạnh khỏe và sinh sản bình thường.

Từ trước đến nay, nông dân mình thường áp dụng một trong ba cách chăn nuôi cừu sau đây, giống như cách thức họ nuôi trâu bò và dê vậy:

Cách nuôi quảng canh

Đây là cách nuôi chăn thả rong cả đàn cừu, cho chúng tung tăng kiếm ăn tự do ngoài đồng cỏ rộng rãi suốt từ sáng đến chiều như cách sống của cừu hoang dã vậy. Sáng ra, người chăn chỉ mất công lùa cả đàn cừu ra bãi ăn, và chiều tối lại lùa chùng trở lại chuồng để ngủ nghỉ qua đêm;

Đây là cách chăn nuôi cừu được nhiều hộ áp dụng lại các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và nhiều vùng thượng du, nơi gần rừng, gần núi ở khắp miền Bắc và miền Trung nước ta.

Nuôi cừu theo phương thức quảng canh chỉ áp dụng được ở những vùng có sẵn nhiều đồng cỏ hoang rộng rãi, do đất đai quá cằn cỗi, hay địa thế đất triền, đất đồi, đất dốc…dùng vào việc trồng trọt không có lợi, nhưng nơi đây lại có nhiều thức ăn khoái khẩu của cừu, thích hợp với cách sống của cừu.

Nuôi chăn thả như vậy có nhiều điều lợi là chăn nuôi được cả bầy đàn lớn hàng năm, hàng ngàn con, lại ít tốn công chăm sóc và chăn dắt. Dù nuôi với bầy, đàn lớn, cũng chỉ cần một vài người chăn cùng một vài con chó chăn cừu là đủ.

Điều lợi đáng kể nhất là hằng ngày chủ nuôi khỏi phải chạy ăn cho cả đàn cừu, vì theo luật sinh tồn, tự mỗi con phải biết lo tìm kiếm thức ăn cho no bụng. Tối về chuồng, chỉ những cừu đang mang thai hoặc cừu ốm yếu mới được chủ nuôi cho ăn bổ sung mà thôi. Chỉ trong mùa nắng hạn, bãi chăn thả thiếu thức ăn tươi thì tối về chủ nuôi mới cho cả đàn ăn bổ sung tại chuồng với cỏ khô và các phụ phẩm nông nghiệp khác. Đó là chưa tính đến mối lợi khá lớn là nuôi theo phương thức chăn thả này đỡ tốn mặt bằng làm chuồng trại, vì tối về cả đàn cừu chỉ cần có chỗ yên tỉnh để tạm nghỉ ngơi, do đó chỗ nhốt có chật chội, có tuyềnh toàng cũng không thành vấn đề.

Tuy vậy cách nuôi này cũng có điều bất tiện là khó kiểm soát được sức khỏe, cũng như sự sinh sản của từng cá thể , vì vậy chỉ thích hợp khi nuôi cừu thịt mà thôi.

Cách nuôi thâm canh

Trái với cách nuôi quảng canh là nuôi thâm canh. Nuôi thâm canh là nuôi nhốt cừu tại chuồng, và cho ăn uống tại chuồng.

Cách nuôi nhốt này thường chỉ áp dụng lại những vùng không có sẵn những khu đồng cỏ hoang hóa, như vùng thành thị vốn đất hẹp người đông chẳng hạn. Hoặc tuy là ở thôn quê nhưng tất cả ruộng vườn đã được trưng dụng hết vào việc trồng tỉa hoa màu, cây trái nên không còn đất trống để chăn thả.

Cũng cỏ trường hợp, do cừu nuôi là giống cao sản quí hiếm, cần có chế độ chăn nuôi và chăm sóc kỹ, nên nuôi nhốt để tiện theo dõi thường xuyên sự sinh trưởng và sinh sản của chúng.

Nuôi nhốt tại chuồng, dù không có đất đủ rộng để chăn thả, ta cũng nên tạo ra một khoảnh sân chơi nhỏ (làm cạnh khu vực chuồng nuôi) để mỗi sáng thả cừu ra sân vài ba giờ, giúp chúng có cơ hội chạy nhảy tung tăng cho khỏi cuồng chân, và nhất là được tắm nắng sáng, hầu hấp thu được nguồn vitamine D3 qua tia cực tím của mặt trời giúp khung xương được chắc chắn, và cũng nhờ tắm nắng mà các loại kí sinh trùng như rận, mạt sống dưới lớp lông dày trôn thân cừu bị hủy diệt.

Cừu nuôi nhốt tại chuồng chủ nuôi phải lo thức ăn hằng ngày cho chúng. Mỗì ngày chủ nuôi phải cung cấp đủ cỏ lá và các loại phụ phẩm nông nghiệp như ngọn mía, vỏ thơm, bã đậu nành, bánh dầu… cho cừu ăn no ngày ba bữa. Sự tốn kém này khá lớn, vì vậy chỉ nuôi nhốt cừu cao sản mới có lợi.

Ngoài ra, nuôi nhốt cừu còn đòi hỏi nhiều công chăm sóc như tắm chải, vệ sinh chuồng trại, vệ sinh chung quanh khu vực nuôi… khá nặng nhọc. Tuy vậy, mặt lợi của cách nuôi nhốt tại chuồng này mang lạí khiến chủ nuôi hài lòng: do được theo dõi tỉ mỉ đến sự sinh trưởng của từng cá thể nên ta có cơ hội chọn lựa được những con giống có phẩm chất tốt để gầy dựng bầy đàn cho năng suất cao như ý muốn; lại nhờ đó mà chủ động được việc chọn đựa cái tốt để ghép đôi giao phối trong thời kỳ cừu động đực, và ghi chép được những chi tiết cần thiếu như đoán được ngày tháng cừu mẹ đẻ con để nuôi chúng chu đáo hơn trong từng thời kỳ mang thai…

Cách nuôi bán thâm canh

Nuôi theo cách này là phối hợp giữa hai cảch vừa được trình bày ở trên: vừa nuôi nhốt lại vừa chăn thả rong. Hoặc vừa nuôi nhốt lại chuồng vừa cầm cột ngoài vườn, ngoài bờ bụi… để cừu có điều kiện tiếp xúc với môi trường sống thoáng đãng bên ngoài và tự kiếm những thức ăn khoái khẩu với chúng.

Cách nuôi này chỉ áp dụng được tại những vùng có sẵn những bãi đất trống nhỏ gần nhà để tiện lùa cừu đi về, và cũng chỉ chăn thả được với những bầy đàn nhỏ độ vài chục con trở lại mà thôi chứ không thể áp dụng với bầy đàn số lượng lớn được.

Trong điều kiện như vậy, mỗi ngày ta có thể nuôi nhốt tại chuồng một buổi, và chăn thả tạm hên ngoài một buổi. Nếu không tiện chăn thả rong, thì ta có thể cầm cột mỗi con một nơi bằng một đoạn dây ngắn vài ba mét để cừu qua lại kiếm ăn trong phạm vi bán kính bằng chiều dài của sợi dây cột vào cổ nó.

Thường thì hôm nay người ta chăn thả hay cầm cột ở đám đất này, mai lại lùa bầy đàn đến bãi đất khác.

Cách nuôi bán thâm canh cũng là cách được áp dụng rộng rãi ở nhiều nơi vì cách này cũng đem lại nhiều điều lợi: thứ nhất là không tốn kém thức ăn nhiều như cách nuôi cừu tại chuồng (chỉ cần cho ăn bổ sung một bữa mà thôi). Ngoài ra công chăm sóc cũng tương đối nhẹ hơn là cách nuôi nhôi trong chuồng. Chi có trở ngại là nuôi bán thâm canh ta không thể nuôi với bầy đàn lớn được. Do đó, cách nuôi này cũng chỉ áp dụng với cừu cao sản mới cho nhiều lợi.