Khái quát về mọt hại gỗ

Vài nét về mọt hại gỗ

Mọt hại gỗ chỉ nhiều họ côn trùng hại gỗ thuộc bộ cánh cứng (Coleptera). Mọt hại gỗ sống đơn lẻ, hoặc có khi chúng sống chung một hang, song mang các chức năng khác nhau, không liên quan với nhau. Mọt có biến thái hoàn toàn, qua bốn giai đoạn: trứng, sâu non, nhộng và mọt trưởng thành.

Thuật ngữ “Mọt gỗ” thường được dùng để chỉ những côn trùng cánh cứng hại gỗ nói chung, không chỉ một loài mọt gỗ cụ thể nào. Trên thực tế mọt gỗ là một nhóm côn trùng cánh cứng hại gỗ gồm rất nhiều họ, giống và loài, mà đặc trưng hình thái và đặc tính sinh học giữa chúng rất khác nhau: Lymexilonidae, Curculionidae, Cerambycidae, Elateridae, Buprestidae, Scolytidae, Platypodidae, Anobiidae, Lyctidae và Bostrychidae (Coleoptera).

Theo thống kê chưa đầy đủ thì “mọt gỗ” hay côn trùng cánh cứng hại gỗ ở nước ta có đến hàng nghìn loài nhưng tác hại của chúng ở mức độ nghiêm trọng là khác nhau.

Các họ côn trùng cánh cứng hại gỗ (Coleoptera)

Mắt kép bao quanh hốc râu, râu đầu có hình sợi hoặc răng cưa từ 11 – 12 đốt và kéo dài vượt quá tấm lưng ngực trước, có khi vượt quá 2 – 3 lần chiều dài của thân, 2 – 3 đốt cuối cùng của râu đầu không tạo thành hình chuỳ.

Họ Cerambycidae (họ xén tóc)

Mắt kép không bao quanh hốc râu, và râu đầu ít khi vượt quá chiều dài tấm lưng ngực trước, 2 – 3 đốt cuối cùng của râu đầu phình to tạo thành chuỳ râu.

Đốt gốc (coxa) tạo thành rảnh để có thể chứa đốt đùi khi côn trùng nghỉ ngơi. Họ Cerambycidae

Họ Anobiidae (họ mọt gỗ ôvan)

Đốt gốc (coxa) không tạo thành rãnh để chứa đốt đùi khi côn trùng nghỉ ngơi.

Râu đầu không tạo thành đầu gối gấp khúc. Bàn chân có năm đốt, đốt thứ nhất rất ngắn, và thường ẩn dưới phần cuối của đốt chầy, nên nhìn từ dưới của bàn chân mới rõ năm đốt.

Râu đầu có ba đốt chuỳ râu phình to ra rõ ràng (trừ giống Tetrapriocera Horn) có bốn đốt chuỳ râu, mọt trưởng thành thường có hình trụ. Đốt thứ nhất của bụng nhìn từ mặt trước có chiều dài bằng chiều dài của đốt thứ hai kế tiếp. Đầu nhỏ thường ẩn dưới tấm lưng ngực trước.

Họ Bostrychidae (họ mọt dài)

Râu đầu có hai đốt chuỳ râu phình to ra rõ ràng, mọt trưởng thành thường dẹt (bẹt). Đốt thứ nhất của bụng nhìn từ mặt dưới có chiều dài bằng hai lần chiều dài của đốt thứ hai kế tiếp. Đầu to và thường hướng ra phía trước, và không bị tấm lưng ngực trước che khuất.

Họ Lyctidae (họ mọt cám)

Râu đầu ít nhiều có hình dạng đầu gối, bàn chân có năm đốt, đốt thứ nhất rõ ràng dài, không ẩn dưới phần cuối của đốt chày, đốt thứ tư của bàn chân rất ngắn.

Đầu không bị che lấp bởi tấm lưng ngực trước, chiều rộng của đầu thường bằng chiều rộng của tấm lưng ngực trước. Nhìn từ trên xuống thấy đầu rõ ràng. Đốt bàn chân thứ nhất hơi dài hơn đốt thứ hai, ba và bốn hợp lại.

Họ Platypodidae (họ mọt gỗ chân dài)

Đầu thường bị che khuất bởi tấm lưng ngực trước, nhìn từ trên xuống có khi không thấy đầu (Xyleborus, Cryphalus, Ips…), chiều rộng của đầu nhỏ hơn hoặc bằng chiều rộng của tấm lưng ngực trước. Đốt bàn chân thứ nhất hơi ngắn hơn đốt thứ hai, ba và bốn hợp lại.