Chuẩn bị các điều kiện nuôi trồng nấm

Nguyên liệu trồng nấm

Tất cả các loại phế thải của ngành nông nghiệp giàu chất xenlulô đều là nguyên liệu chính để trồng nấm. Chúng tôi chỉ thống kê một số loại nguyên liệu thông dụng nhất:

1/ Rơm rạ: Rơm và rạ phơi khô, không bị mốc, đánh đống, bảo quản dùng dần. Nếu rơm rạ đã bị mốc, có màu đen, vụn nát do phơi không được nắng, bị thấm nước mưa nhiều ngày thì không nên dùng để trồng nấm vì năng suất rất thấp.

2/ Bông phế thải: Nguyên liệu được tạo ra ở các nhà máy dệt sợi sau khi đã lấy gần hết sợi bỏng, phần còn lại là các hạt và bông vụn. Nguyên liệu phải không mốc, phơi thật khô.

3/ Mùn cưa: Các loại mùn cưa gỗ mềm, không có tinh dầu, phơi khô (cao su, bồ đề v.v…)

4/ Thân cây gỗ: Cành lá còn xanh tốt, có độ tuổi 3  – 5 năm, gỗ mềm có nhựa màu trắng (mít, sung, ngái, bồ đề, so đũa, dâu gia xoan, đa búp đỏ, duối, dừa, cao su, sau sau…). Đường kính thân gỗ 5  –  20cm.

5/ Các loại phụ gia (phân vô cơ, hữu cơ,…): Tỷ lệ phối trộn và số lượng tuỳ theo từng loại nấm khác nhau.

Giống nấm

Giống nấm có thể được nhân trên các cơ chất khác nhau: hạt đại mạch, thóc, mùn cưa, vỏ trấu, bông vụn, rơm rạ và các chất phụ gia.

Bao bì đựng giống ở các dạng: chai thủy tinh, chai nhựa, túi nilon… Dù trên môi trường hay bao bì nào, giống nấm cũng phải đảm bảo chất lượng:

1/ Không bị nhiễm bệnh: Quan sát bên ngoài giống có màu trắng đồng nhất, sợi nấm mọc đều từ trên xuống dưới, không có màu xanh, đen, vàng…không có các vùng loang lổ.

2/ Giống có mùi thơm dễ chịu: Nếu có mùi chua, khó chịu là giống đã bị nhiễm vi khuẩn, nấm dại…

3/ Giống không già hoặc non: Nếu thấy có mô sẹo hay cây nấm mọc trong chai, màu chai giống chuyển sang vàng, nâu đen là giống quá già. Giống chưa ăn kín hết đáy bao bì là giống còn non.

Sử dụng tốt nhất khi giống đã ăn kín hết đáy chai (hoặc túi) sau 3  –  4 ngày. Muốn để lâu hơn phải bảo quản ở nhiệt độ lạnh (đối với giống nấm sò, nấm mỡ, nấm hương và nấm Linh chi bảo quản ở nhiệt độ 2  –  5^oC, kéo dài 30  –  45 ngày ; giống nấm rơm và mộc nhĩ bảo quản ở nhiệt độ 15  –  20°C, kéo dài 15 – 30 ngày.

4/ Các chủng giống phù hợp với điều kiện và nhiệt độ (theo mùa vụ), năng suất cao có khả năng chống chịu sâu bệnh…

5/ Quá trình vận chuyển giống phải hết sức nhẹ nhàng, tránh va chạm mạnh, dựng đứng chai giống (nút bông quay lên phía trên).

Không được mở nút bông ra xem, ngửi… Để giống nơi thoáng mát, sạch sẽ, không có ánh sáng trực tiếp.

6/ Số lượng giống nấm đủ cho khối lượng rơm rạ đem trồng. Tuỳ thuộc từng loại nấm khác nhau tỷ lệ giống sẽ khác nhau.

Tóm lại: Người nuôi trồng nấm hết sức lưu ý khi mua giống về sản xuất, đây là một trong các yếu tố quyết định sự thành bại. Nếu giống tốt năng suất nấm sẽ cao và ngược lại. Hiện có nhiều nơi sản xuất giống nấm, bạn nên tìm đến những địa chỉ đáng tin cậy để mua giống.

Nhà xưởng

Yêu cầu chung về nhà xưởng trồng nấm cần đảm bảo các yếu tố: có hệ thống cửa để điều chỉnh độ thông thoáng khi cần thiết, sạch sẽ, càng mát càng tốt, độ ẩm cao. Trước và sau mỗi đợt trồng năm cần phải vệ sinh thật tốt quanh khu vực nuôi trồng và trong nhà. Có thể xông (đốt) bột lưu huỳnh hay phun foócmon tỷ lệ 0,5% trước khi đưa nguyên liệu vào nhà trồng nấm một tuần. Đây là vấn đề rất quan trọng trong quá trình trồng nấm, đặc biệt là nhà trồng nấm liên tục, nếu vệ sinh không tốt sẽ làm giảm năng suất nấm sau mỗi vụ nuôi trồng. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do sâu bệnh đã phát triển nhanh chóng trong nhà và quanh khu vực trồng nấm. Một số dạng nhà để trồng nấm như sau:

Nhà kiểu chữ A

Dùng cọc tre, cây gỗ thẳng, đường kính 7  –  12cm có chiều dài 2,4m.

Các thanh tre, gỗ nhỏ, dài tối đa 20m làm nan dọc theo nhà, thanh dài 2,4m làm nan song song với cọc trụ.

Trung bình một nhà trồng nấm hình chữ A nên làm dài từ 10 đến 20m, cứ cách 2m có một cặp cọc trụ.

Chiều rộng nhà khoảng 2m, có lối đi ở giữa rộng 0,4m.

Mái phủ nilon thứ sinh, phía trên mái lợp một lóp lá mía, thân cây ngô, lá chuối, lớp lá bề ngoài tạo độ mát (nẹp chắc 2 lớp lại).

Nền nhà dưới các tán cây ăn quả (chuối, nhãn, vải, mít…) hoặc cây lấy gỗ, bóng mát…Nếu không có tán cây, có thể làm trên các khu đất trồng, sân gạch nơi dễ thoát nước. Có thể trồng các loại cây có dây leo (mướp, bí ngô, gấc, đậu…) cho bò trên mái càng tốt. Phần mái giáp mặt đất có rãnh thoát nước.

Hai đầu hồi làm cửa ra vào để điều chỉnh ánh sáng và thông thoáng khi cần thiết.

Loại nhà này thích hợp với việc trồng nấm mỡ và nấm rơm. Kiểu nhà chữ A

AB: chiều dài nhà 10  –  20m; CD: chiều rộng 2m;

E: mái nhà bằng khung tre, lợp nilon, lá mía, thân cây ngô, thanh nẹp;

F: rãnh thoát nước hai bên mái;

G: cửa ra vào có cánh (bằng cót, bao dứa…)

h: chiều cao 1,8m.

Kiểu nhà bình thường

(Dùng trồng các loại nấm mỡ, nấm sò, mộc nhĩ, nấm hương và linh chi trên mùn cưa…)

Tận dụng các nhà hiện có, tạo độ mát, có cửa ra vào điều chỉnh ánh sáng và độ thông thoáng…

Nếu xây dựng nhà mới thì theo kiến trúc sau:

Mái lót một lớp nilon thứ sinh sau đó lợp rơm rạ, lá mía, thân lá ngô, lá cọ…

Giá đặt túi (bịch) làm bằng tre ngâm nước trước khi sử dụng một tháng.

Làm 5  –  6 tầng gìá, mỗi tầng cách nhau 50cm, giá thấp nhất cách mặt đất 30cm.

Chiều rộng giá nấm 1,2  –  1,3m Bộ giá và giá đặt túi nấm

Tuỳ theo diện tích nhà thực tế khi kê giá nấm sao dễ đi lại để chăm sóc, thu hái (thông thường trong nhà kê 2 bộ giá theo kích thước trên là vừa phải), lỗ thông gió hai phía đầu hồi và xung quanh nhà.

Diện tích trồng nấm rơm và nấm sò, mộc nhĩ hết 70m²/l tấn nguyên liệu, nấm mỡ bết khoảng 30  –  35m²/ 1tấn nguyên liệu.

Tủ và phòng cấy giống nấm để trồng nấm sò, mộc nhĩ trên mùn cưa

Trong trường hợp khử trùng nguyên liệu ở nhiệt độ cao (100  –  125°C), phương pháp này áp dụng cho những cơ sở trồng nấm trên quy mô công nghiệp hoặc có điều kiện về trang thiết bị. Yêu cầu vệ sinh tương tự như các phòng cấy giống vi sinh vật.

Các dụng cụ và vật tư khác

Khuôn gỗ trồng nấm rơm

Khuôn có cấu tạo hình thang, mặt trong phẳng, khá nặng, kích thước cụ thể xem hình.

Dụng cụ tưới

Binh ô doa_, bình phun sương, máy bơm.

Các dụng cụ khác

Cào sắt 3 – 5 rang để đảo rơm ; xe cải tiến để vận chuyển nguyên liệu ; xô, chậu, rổ rá, dao nhỏ bằng lnox để thu hái nấm.

–  Dụng cụ muối nấm (túi nilon không thủng, chum vại, can nhựa nắp rộng không bị ăn mòn bởi muối và axit…)

–  Than, củi, bếp đun, xoong nồi để chần nấm (khi muối). Khuôn gỗ trồng nấm rơm

a –  Chiều rộng đáy dưới 0_,4m ; c –  Chiều dài đáy trên 1, 1m,  e –  Gờ hai đầu khuôn ; b –  Chiều rộng đáy trên 0,3m ; d –  Chiều dài đáy dưới 1,2m ; h –  Chiều cao khuôn 0,4m ;

– Nhiệt kế dài trên 30cm, ẩm kế đo độ ẩm không khí, baume kế đo độ muối, giấy thử độ pH…

Muối ăn và axit xitric

Chuẩn bị dung dịch muối bão hoà:

Đun sôi nước cho muối vào khuấy từ từ (1 lít nước + 0,3kg muối khô) đến khi muối không tan được nữa là được. Để dung dịch tự lắng, gạn lấy phần trong, đó là dung dịch muối bão hoà. Định lượng nấm muối như sau:

Nấm tươi                    1000 kg

Dung dịch muối bão hoà 200 lít

Muối khô                         300 kg

Axit xitric                        3 kg

Bể ngâm rơm rạ

Có thể xây bể để chứa nước tạm thời, vật liệu bằng gạch + xi măng cát. Bể không cần xây kiên cố, cố chiều cao khoảng 60cm, đáy có lỗ thoát nước.

Kệ lót đống ủ

Dùng tre hoặc gỗ đóng theo kiểu dát giường cách mặt đất 15  –  20cm. Nên đóng thành 2 tấm có chiều dài 1,5m x rộng 0,75m. Khi ủ đống, ghép hai tấm lại với nhau sẽ có hình vuông cạnh 1,5m.

Cọc tre hoặc gỗ có dường kính từ 10  –  15cm, chiều dài 2  –  2,2m, dùng để thông khí trong quá trình ủ nguyên liệu (cứ 1 đống ủ 500kg cần 1 cọc).

Nguồn nước tưới phải sạch, độ pH của nước trung tính.

Lao động

Tuỳ theo số lượng nguyên liệu để trồng nấm nhiều hay ít mà bố trí số người làm việc.

Giai đoạn tập trang nhiều công lao động nhất là lúc xử lý nguyên liệu, giai đoạn chăm sóc và thu hái phụ thuộc theo số lượng nấm lên trong ngày. Nếu tính trung bình một lao động chuyên nghiệp có thể đảm bảo từ khâu xử lý nguyên liệu đến chăm sóc, thu hái từ 1,2  –  2 tấn nguyên liệu trong một tháng. Đây là một vấn đề phức tạp rất khó sắp xếp và bố trí lao dộng sát với khối lượng công việc. Người quản lý phải hết sức năng động, điều chỉnh từng ngày công một cách hợp lý. Nếu tổ chức không tốt thì công lao động kết cấu trong giá thành 1kg nấm sẽ lên rất cao. Tổng số ngày công để trồng các loại nấm trung bình cho 1 tấn nguyên liệu từ đầu đến khi kết thúc một chu kỳ sản xuất như sau:

1 –  Nấm mỡ: 30 công

2 –  Nấm rơm: 20 công

3 –  Nấm sò: 30 công

4 –  Mộc nhĩ (trồng trên gỗ): 15 công

5 –  Nấm hương: 15 công

6 –  Linh chi: 30 công

Giá trị của một công lao động đạt 15.000  –  20.000đ.

Vốn đầu tư

Tiền mua nguyên liệu (rơm rạ, gỗ…)

Tuỳ theo từng vùng, giá trị trung bình từ 150.000  –  200.000 đồng/1 tấn rơm rạ khô.

Giống nấm

Phụ thuộc vào từng loại nấm khác nhau, tối đa hết 400.000đồng/1 tấn nguyên liệu.

Hóa chất và các dụng cụ

–  Đối với nấm mỡ cần 150,000 đồng/1 tấn.

–  Nấm sò (túi PE, bông nút) hết 150.000 đồng/1 tấn.

Để trồng 1 tấn nguyên liệu (trừ tiền mua nguyên liệu, dụng cụ… công lao dộng, xây nhà xưởng), cần chuẩn bị 100.000 đồng đến 500.000 đồng.