Các côn trùng hại ong

Bệnh cạnh một số bệnh bên trong cơ thể, còn có thể bị giảm sút số lượng do các côn trùng hại ong như sâu ăn sáp, ruồi ký sinh, chuồn chuồn…

Sâu ăn sáp (sâu phá bánh tổ)

Sâu ăn sáp có hai loại: loại lớn (Galleria mellonenlla) và loại nhỏ (Achroia griselle)

Trưởng thành của sâu ăn sáp là một loài ngài thuộc họ Ngài đêm (Noctuidae) có màu xám tro. Ở loài lớn con cái dài 20mm, con đực dài 15mm, sải cánh dài 30-35 mm; tương ứng như vậy ở loài nhỏ là: 10mm, 13mm và 23 mm.

Sau khi nở vài ngày, chúng giao phối vào ban đêm rồi chui vào thùng ong qua cửa tổ hoặc các khe hở để đẻ trứng. Nó đẻ trứng vào các khe hở hẹp trong thùng hoặc vào các bánh tổ. Mỗi lần đẻ 50-100 trứng. Trứng được dính chặt với nhau và dính vào khe hoặc bánh tổ nhờ lớp keo dính, làm cho ong thợ không dọn đi được. Một con cái đẻ được 500 trứng. Ấu trùng mới nở đã có thể chạy rất nhanh, phân tán đi khắp cả tổ. Sâu non ăn các mẩu sáp, tạo thành các đường hầm bằng tơ ở vách giữa các bánh tổ. Có đường hầm dài tới 15cm. Khi đẫy sức, sâu non thường tìm khe hở hoặc chồ hõm của thùng để kéo kén rồi hoá nhộng. Nước ta ở vùng nhiệt đới nên vòng đời của sâu là 4-5 tuần. Sâu non thường thích các bánh tổ vì màu tối và có phấn hoa, nên vào mùa thiếu thức ăn bánh tổ không nuôi ấu trùng sẽ cũ đi nhanh và sâu hay xâm nhập.

Tác hại. Khi đào các đưừng hầm sâu ăn sáp phá các lỗ tổ đựng phấn, mật và cả các lỗ tổ có ấu trùng và nhộng làm cho ấu trùng và nhộng bị chết. Ở một số đàn thấy có hiện tượng nhộng đã đen mắt bị 0ng mở lớp vít nắp ra sọi là bệnh nhộng trần là do bị sâu ăn sáp đục lỗ tổ nhộng làm nhộng chết. Dùng panh gắp các con nhộng chết thấy có một số hạt nhỏ màu đen dính vào phần bụng của nhộng, đây là phân của sâu ăn sáp. Do sâu đào các đường hầm, làm chết ấu trùng, nhộng, đàn ong mất ổn định nên dễ dàng bỏ tổ bốc bay. Ở Miền Bắc nước ta, sâu ăn sáp hại ong vào vụ hè thu tháng 7-8 và vụ đông xuân tháng 1-2. Những cầu bị sâu ăn sáp phá hoại chỉ thu được rất ít sáp.

Phòng trừ:

Giữ cho đàn ong luôn mạnh, quân phủ dày các cầu, đủ thức ăn để  chúa đẻ thường xuyên. Vào vụ thiếu thức ăn, cần mạnh dạn loại bớt cầu, nhất là các cầu cũ.

Thường xuyên vệ sinh đáy thùng sạch sẽ, quét sạch sáp vụn, lưỡi mèo, nắp vít và cạo kĩ các khe thùng để diệt trứng sâu.

Thu hẹp cửa tổ, bít kín các khe hở của thùng bằng phân trâu bò hoặc mẩu gổ nhỏ.

Các cầu bánh tổ, sáp vụn loại ra cần nấu sáp ngay không để lưu cầu trong trại. Tầng chân chưa dùng, sáp mới nấu phải gói kín bằng nilon.

Trường hợp muốn dự trữ bánh tổ để dùng cho vụ sau, có thể xây bằng cách đốt bột lưu huỳnh, etylen oxit, paradi cloben- zcn,… 50g/lm3 không gian chứa cầu. Thùng đựng phải kín. Sau 15-30 ngày phải xông lại các cầu một lần cho đến khi đưa cầu ra sử dụng.

Kiến

Cũng như nhiều nước nhiệt đới khát, nước ta có rất nhiều loài kiến. Chúng thường xuyên gây hại đối với nghề . Do số lượng đông, chúng tấn công ồ ạt vào tổ, ăn cả ong chết, ong sống, nhộng, ấu trùng và cả mật ong. Khi có ít kiến tấn công, chúng làm ong trở nên dữ hơn, khó thao tác và chăm sóc ong. Khi tấn công nhiều, chúng làm cho các đàn ong nội Apis cerana và một số đàn ong ngoại Apis mellifera yếu bỏ tổ bốc bay. Một số loài kiến còn tranh nguồn thức ăn là mật hoa ở trên các bông hoa. Đôi khi nó vào ăn tranh nước đường người nuôi ong cho ong ăn vào lúc thiếu hoa và cắn chết nhiều ong thợ. Chúng còn tấn công cả người nuôi ong khi đi lại, làm việc trên các đàn ong của trại.

Các loại kiến gây hại nhiều nhất là kiến vồng (Oecophylla smaradina), kiến lửa (Solenty spp.), kiến đen (Monomorium indicum),…

Biện pháp phòng chống:

Dọn sạch cỏ và cây bụi nhỏ trong trại ong, buộc giẻ tẩm dầu máy thải vào các chân cọc, nếu trời mưa phải bôi lại. Trường hợp trong trại ong có nhiều tổ kiến thì tìm các tổ kiến và dùng nước sôi tiêu diệt.

Nếu dùng các loại thuốc để diệt kiến thì nên sử dụng Diazinon, chỉ nên phun thuốc dạng bột hoặc bột ẩm vào lúc ong không đi làm và phải cách thùng ong ít nhất 20-30cm để an toàn cho ong.

Những người nuôi ong cố định và số lượng đàn ít thì làm các giá gỗ 3 hoặc 4 chân để kê thùng ong. Các chân của giá kê đặt trên các bát nước có giỏ vài giọt dầu hỏa hoặc dầu máy sẽ ngăn kiến rất hiệu quả.

Tìm những tổ kiến vồng trên các cây ăn quả, cáy gỗ để đốt hoặc dùng thuốc sâu phun để tiêu diệt kiến.