Bài 12: Nước Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939) – Lịch sử 11

Nước Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939) có nhiều biến động có khi nổ ra cao trào Cách mạng sau Thế chiến thứ I, có khi lại yên bình. Nhưng nổi bật nhất vẫn là sự hình thành Chủ nghĩa phát-xít, công khai khủng bố các Đảng phái dân chủ tiến bộ, đặt Đảng Cộng sản ra ngoài vòng pháp luật.

A. Tìm hiểu lý thuyết

1. Nước Đức và cao trào cách mạng 1918 – 1923.

* Hoàn cảnh lịch sử:

– Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Đức là nước bại trận ,bị chiến tranh tàn phá nghiêm trọng.

– Mâu thuẫn xã hội gay gắt .

– Cuộc cách mạng dân chủ tư sản tháng 11/1918 đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ cộng hòa tư sản (Cộng hòa Vaima).

– Tháng 6/1919 hòa ước Véc-xai được ký kết. Nước Đức phải chịu những điều kiện hết sức nặng nề, trở nên kiệt quệ và rối loạn chưa từng thấy.

+Với hòa ước Véc-xai, nước Đức mất hết 1/8 đất đai, gần 1/12 dân số, 1/3 mỏ sắt, gần 1/3 mỏ than, 2/5 sản lượng gang, gần 1/3 sản lượng thép và gần 1/7 diện tích trồng trọt.

+ Đức phải bồi thường một khoản chiến phí là 100 tỷ mác.

+Đồng Mác sụt giá nghiêm trọng. Năm 1914, 1 đô la Mĩ tương đương 4,2 mác; tháng 9/1923: 1 đô la tương đương 98.860.000 mác.

+Đời sống giai cấp công nhân và nhân dân lao động khốn quẫn. Phong trào cách mạng bùng nổ và ngày càng dâng cao những năm 1918- 1923

* Diễn biến :

-Từ 1919 – 1923 phong trào cách mạng tiếp tục dâng cao dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản Đức.

– Đỉnh cao : nổi dậy của công nhân Ba-vi-e (4-1949), thành lập Cộng Hoà Ba-vi-e…

-Từ 10/1923 cao trào cách mạng tạm lắng do sự đàn áp của chính quyền tư sản.

2. Những năm ổn định tạm thời (1924 – 1929)

Từ cuối năm 1923 kinh tế, chính trị, xã hội Đức ổn định.

*Về kinh tế:

+Từ năm 1925, sản xuất công nghiệp Đức phát triển mạnh và đến năm 1929 đã vượt qua Anh, Pháp, đứng đầu châu Âu.

+Quá trình tập trung sản xuất diễn ra mạnh, các tập đoàn tư bản lớn xuất hiện , thâu tóm các ngành kinh tế chính .

Giai cấp tư sản Đức đã sử dụng những khoản tiền vay của Mĩ, Anh thông qua các kế hoạch Đao-ét (1924) và Yơng (1929) để ổn định tài chính, khôi phục công nghiệp và nâng cao năng lực sản xuất. Thực chất của các kế hoạch này là dọn đường cho tư bản nước ngoài, nhất là tư bản Mĩ, có thể đầu tư rộng rãi vào Đức. Từ năm 1924 – 1929, các nước đầu tư của Đức khoảng 10 – 15 tỉ mác, trong đó 70 % là của Mĩ.

*Chính trị:

-Về đối nội :chế độ cộng hòa Vaima được củng cố, quyền lực của giới tư bản độc quyền được tăng cường. Đàn áp phong trào đấu tranh của công nhân, công khai tuyên truyền tư tưởng phục thù cho nước Đức.

-Về đối ngoại:vị trí quốc tế của Đức được phục hồi. Đức tham gia Hội Quốc liên, ký kế một số Hiệp ước với các nước tư bản châu Âu và Liên Xô.

II. Nước Đức trong những năm 1929 – 1939

1. Khủng hoảng kinh tế và quá trình Đảng Quốc xã lên cầm quyền.

– Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới cuối năm 1929 đã giáng đòn nặng nề làm kinh tế – chính trị – xã hội, Đức khủng hoảng trầm trọng .

-Để đối phó lại khủng hoảng, giai cấp tư sản cầm quyền quyết định đưa Hít-le thủ lĩnh Đảng Quốc xã Đức lên nắm chính quyền.

– Đứng đầu Đảng Quốc xã là Hít le :

+ Công khai tuyên truyền tư tưởng phục thù cho nước Đức.

+ Chống cộng sản đặt Đảng Cộng sản ra ngoài vòng pháp luật.
và phân biệt chủng tộc .

+ Phát xít hóa bộ máy nhà nước

+ Thiết lập nền chuyên chính độc tài do Hit-le làm thủ lĩnh tối cao và tuyệt đối.

-Đảng Cộng sản Đức kiên quyết đấu tranh song không ngăn cản được quá trình ấy.

– Ngày 30/1/1933, Hit-le lên làm Thủ tướng. Chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức.

2. Nước Đức trong thời kỳ Hit-le cầm quyền (1933 – 1939)

Trong thời kỳ cầm quyền (1933 – 1939) Hit-le đã thực hiện các chính sách tối phản động về chính trị, xã hội, đối ngoại.

*Chính trị:

+ Công khai khủng bố của Đảng phái dân chủ tiến bộ, đặt Đảng Cộng sản ra ngoài vòng pháp luật.

+ Thủ tiêu nền cộng hòa Viama, thiết lập nền chuyên chính độc tài do Hit-le làm thủ lĩnh tối cao và tuyệt đối.

Tháng 2/1933, chính quyền phát xít Đức dựng lên “vụ đốt cháy nhà Quốc hội” để lấy cớ khủng bố, tàn sát những người cộng sản. Năm 1934 Tổng thống Hin-đen-bua qua đời. Hit-le tuyên bố hủy bỏ hoàn toàn nền cộng hòa Vaima, thay vào đó là nền “Chuyên chế độc tài khủng bố công khai” mà Hit-le là thủ lĩnh tối cao và tuyệt đối.

+ Năm 1934 Hit le xưng là quốc trưởng suốt đời .

*Kinh tế:

+Tổ chức nền kinh tế theo hướng tập trung mệnh lệch, phục vụ nhu cầu quân sự.

+Thành lập Hội đồng kinh tế (7-1933), phục hồi công nghiệp , nhất là công nghiệp quân sự , giao thông vận tải , giải quyết thất nghiệp…

* Đối ngoại: chuẩn bị chiến tranh

+Nước Đức tuyên bố rút khỏi Hội Quốc liên để được tự do hành động.

+ Ra lệnh tổng động viên quân dịch (1935), xây dựng nước Đức trở thành một trại lính khổng lồ.

+ Ký với Nhật Bản “ Hiệp ước chống Quốc tế Cộng sản” hình thành khối phát xít Đức – Italia – Nhật Bản.

Mục tiêu: Nhằm tiến tới phát động cuộc chiến tranh để phân chia lại thế giới.

B. Bài tập

Câu 1: Tình hình nước Đức trong những năm 1918-1923 có những điểm nào nổi bật ?

Điểm nổi bật của nước Đức trong những năm 1918 – 1923 :

Chọn dẫn chứng làm sáng tỏ hai ý sau :

– Sự khó khăn của nước Đức sau chiến tranh.

– Phong trào cách mạng dâng cao.

Câu 2: Hình 32 nói lên điều gì?

Hình 32 nói lên sự khủng hoảng của nền kinh tế Đức thông qua việc đồng Mác bị mất giá một cách nghiêm trọng.

Câu 3: Tình hình nước Đức trong những năm 1924-1929 như thế nào?

Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới cuối năm 1929 đã giáng đòn nặng nề vào nền kinh tế Đức. Năm 1932, sản xuất công nghiệp giảm 47% so với những năm trước khủng hoảng. Hàng nghìn nhà máy, xí nghiệp phải đóng cửa. Số người thất nghiệp lên tới hơn 5 triệu người. Mâu thuẫn xã hội và cuộc đấu tranh của quần chúng lao động đã dẫn tới cuộc khủng hoảng chính trị trầm trọng. Giai cấp tư sản cầm quyền không đủ sức mạnh để duy trì chế độ cộng hòa tư sản, đưa đất nước vượt qua cuộc khủng hoảng đó.

Trong bối cảnh ấy, các thế lực phản động, hiếu chiến, đặc biệt là Đảng Công nhân quốc gia xã hội (gọi tắt là Đảng Quốc xã), ngày càng mở rộng ảnh hưởng trong quần chúng. Đứng đầu Đảng Quốc xã là Hít-le, ra sức tuyên truyền, kích động chủ nghĩa phục thù, chống cộng sản và phân biệt chủng tộc, chủ trương phát xít hóa bộ máy nhà nước, thiết lập chế độ độc tài khủng bố công khai.

Trong khi giới đại tư bản ngày càng ủng hộ lực lượng phát xít, Đảng Cộng sản Đức đã kêu gọi quần chúng đấu tranh để thành lập Mặt trận thống nhất chống chủ nghĩa phát xít. Tuy nhiên, Đảng Xã hội dân chủ đảng có ảnh hưởng trong quần chúng nhân dân lao động-đã từ chối hợp tác với những người cộng sản. Điều đó đã tạo điều kiện cho các thế lực phát xít lên cầm quyền ở Đức. Ngày 30-1-1933, Tổng thống Hin-đen-bua chỉ định Hít-le làm Thủ tướng và thành lập chính phủ mới, mở ra một thời kì đen tối trong lịch sử nước Đức.

Câu 4: Vì sao chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức ?

Chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức vì :

Sự bất lực của Chính phủ Đức, ảnh hưởng của Đảng Quốc xã và Hít-le đối với giới đại tư bản Đức càng ngày càng tăng. Đảng Xã hội dân chủ Đức từ chối đề nghị hợp tác với những người cộng sản để thành lập Mặt trận thống nhất chống chủ nghĩa phát xít.

Câu 5: Qua bảng thống kê nêu trên, hãy nhận xét về tình hình kinh tế Đức so với một số nước châu Âu ?

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, nước Đức bại trận hoàn toàn bị suy sụp về kinh tế, chính trị và quân sự. Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt dẫn tới bùng nổ cuộc Cách mạng dân chủ tư sản tháng 11-1918. Chỉ trong vòng 1 tuần lễ, cách mạng lan rộng trên phạm vi toàn quốc, quần chúng đã lật đổ nền quân chủ. Mùa hè năm 1919, Quốc hội lập hiến họp tại thành phố Vai-ma, thông qua Hiến pháp và thiết lập chế độ cộng hòa tư sản-thường được gọi là nền Cộng hòa Vaima.

Tháng 6-1919, Chính phủ Đức phải kí kết Hòa ước Vécxai với các nước thắng trận và phải chịu những điều kiện hết sức nặng nề. Việc thực hiện những điều khoản của Hòa ước làm cho đất nước vốn đã kiệt quệ sau 4 năm chiến tranh càng trở nên rối loạn hơn.

Một số chuyên mục hay của Lịch sử lớp 11: 

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 11
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 11
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 11
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 11

Tình hình nước Đức trong những năm 1918-1923 khủng hoảng nhiều phong trào nổ ra phản đối chính quyền. Sau đó, Chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức vì sự bất lực của Chính phủ Đức, ảnh hưởng của Đảng Quốc xã và Hít-le đối với giới đại tư bản Đức càng ngày càng tăng. Mong những kiến thức trên giúp các bạn ôn thi hiệu quả !