Bài 12. Đời sống kinh tế, văn hoá – Lịch sử 7

Cùng với các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, hôm nay chúng ta cùng nhau tìm hiểu về đời sống kinh tế, văn hóa của Đại Việt dưới triều đại nhà Lí.

A. Lý thuyết

I. Đời sống kinh tế

1.Sự chuyển  biến của nông nghiệp

Nông nghiệp  là nền tảng kinh tế chủ yếu.

– Ruộng đất gồm ruộng công làng xã; ruộng phong cấp cho con cháu ,  và người có công; ruộng khai hoang .

– Thủy lợi : cho đào kênh , khơi ngòi,  đắp đê.

– Cấm mổ trộm trâu bò để bảo vệ sức kéo .

– Nhà vua làm lễ tế thần Nông , xong tự cầm cầy – lễ Tịch Điền .

Đền Lý Bát Đế, còn gọi là Đền Đô hoặc Cổ Pháp điện là nơi thờ tám vị vua đầu tiên của nhà Lý. Đây là một quần thể kiến trúc tín ngưỡng được bảo tồn khá trọn vẹn, nơi tưởng niệm và phụng thờ của toàn dân đối với các vị vua nhà Lý.Đền Lý Bát Đế thuộc xóm Thượng, làng (xã) Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh

2. Thủ công nghiệp và thương nghiệp

a. Thủ công nghiệp :

-Thủ công nghiệp trong nhân dân được phát triển như  trồng dâu ,nuôi tầm, kéo tơ , dệt lụa , làm đồ gốm ,làm đồ trang sức, vàng bạc, làm giấy,đúc đồng ……

– Xưởng thủ công nhà nước ở Thăng Long , dùng hàng nội hóa .

– Các công trình nổi tiếng của thợ thủ công : chuông Qui Điền , tháp Báo Thiên…

Chuông Quy Điền

Đĩa lớn men ngọc, trang trí văn khắc chìm, thời Lý. Cao: 12cm; ĐKM: 35,5cm

b .Thương nghiệp :

– Buôn bán trong nước được mở rộng ,Thăng Long là trung tâm kinh tế , chính trị .

– Buôn bán tấp nập ở biên giới Việt -Trung ,bến Vân Đồn (Quảng Ninh )

– Thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển mạnh  do điều kiện độc lập, hòa bình và ý  thức dân tộc

 II. Sinh hoạt xã hội và văn hóa

1. Những thay đổi về mặt xã hội 

– Giai cấp thống trị : vua, quan , địa chủ .

– Giai cấp bị trị : nông dân, thợ thủ công , người buôn bán .

– Tầng lớp nô tỳ .

* Địa chủ gồm quan lại , công chúa, hoàng tử được cấp ruộng , và nông  dân giàu .

* Nông dân:  là lực lượng lao động chính ,đinh nam nhận ruộng công là nông dân thường ; nông dân nghèo nhận ruộng của địa chủ  và nộp tô cho địa chủ  trở thành nông dân tá điền .

* Nhận xét : Sự phân biệt đẳng cấp sâu sắc hơn ; địa chủ nhiều hơn ; nông dân tá điền tăng lên .

Văn Miếu – Quốc Tử Giám là trường học cổ của kinh thành Thăng Long và là trường đại học đầu tiên ở vùng Đông Nam Á

2. Giáo dục và văn hóa  

a. Giáo dục :

– Năm 1070 lậpVăn Miếu ở Thăng Long thờ Khổng Tử ,dạy con vua học .

– Năm  1075 mở khoa thi đầu tiên  để chọn quan lại .

– 1076 mở Quốc tử giám  cho con em quý tộc học , trường đại học đầu tiên của Việt Nam .

– Học Nho học, và chữ Hán , bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà” của Lý Thường Kiệt .

– Giáo dục và thi cử còn hạn chế vì  việc học chỉ giành cho con em  vua, quan , nhà giàu .

-Phật giáo phát triển :do các nhà sư  có học được triều đình và nhân dân tôn trọng

Chùa Một Cột do vua Lý Thái Tông xây năm 1049 trên một cột đá lớn tượng trưng cho một bông sen nở trên mặt nước

b.Văn hóa 

– Nhân dân ưa ca hát nhảy múa , hát chèo, múa rối nước , đá cầu , đấu vật, đua thuyền

– Kiến trúc và điêu khắc phát triển  :

– Chùa Một Cột (Diên Hựu),tháp Báo Thiên .

-Tượng rồng mình trơn , toàn thân uốn khúc , uyển chuyển  như một ngọn lửa .

-Nền nghệ thuật phong phú độc đáo , và linh hoạt của nhân dân ta thời Lý  đã đánh dấu sự ra đời  của môt nền văn hoá riêng biệt của dân tộc: Văn hoá Thăng Long

Mảnh tháp sứ trắng trang trí rồng thời Lý

Tượng Đức Phật A Di Đà thời Lý

Chùa Phật Tích – thắng cảnh vùng Kinh Bắc

B. Bài tập

Câu 1: Việc cày ruộng tịch điền của nhà vua thời Lý có ý nghĩa như thế nào ?

Trả lời:

Việc cày ruộng tịch điền của nhà vua thời Lý có ý nghĩa như thế nào ? Trả lời: Việc cày ruộng tịch điền của nhà vua có ý nghĩa : — Khuyến khích nông dân tích cực sản xuất, thúc đẩy nông nghiệp phát triển. — Thể hiện quan hệ gần gũi, hoà đồng giữa vua và dân.

Câu 2: Vì sao nền nông nghiệp thời Lý phát triển ?

Gợi ý:

Dựa vào nội dung mục 1, SGK để trả lời. Chú ý liệt kê các chính sách của nhà nước (chia ruộng đất công cho nông dàn cày cấy và nộp thuế; vua tự cày tịch điền và tế thần Nông ; chú trọng khai khẩn đất hoang, đào kênh mương, làm thuỷ lợi) và phân tích tác dụng của những chính sách đó (mùa màng bội thu, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, tạo điều kiện cho thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển).

Câu 3: Bước phát triển mới của thủ công nghiệp thời Lý là gì ?

Trả lời:

– Thủ công nghiệp :
+ Thủ công nghiệp nhân dân (dân gian) tiếp tục phát triển, với nhiều ngành nghề, sản phẩm phong phú, tinh xảo.
+ Nghề dệt, làm đồ gốm, xây dựng đền đài, cung điện, nhà cửa rất phát triển. Các nghề làm đồ trang sức bằng vàng, bạc ; làm giấy, đúc đổng, rèn sắt… đều được mở rộng. Nhiều công trình nổi tiếng do thợ thủ công dựng nên như chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên (Hà Nội), vạc Phổ Minh (Nam Định)…

Câu 4: Nhà Lý đã làm gì để đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp

Trả lời:

Nhà Lý đã làm gì để đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp :
– Dựa vào nội dung mục 1, SGK để trả lời. Chú ý liệt kê các chính sách của nhà nước (chia ruộng đất công cho nông dân cày cấy và nộp thuế; vua tự cày tịch điền và tế thần Nông ; chú trọng khai khẩn đất hoang, đào kênh mương, làm thuỷ lợi) và phân tích tác dụng của những chính sách đó (mùa màng bội thu, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, tạo điều kiện cho thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển).

Câu 5: Trình bày những nét chính của sự phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp nước ta thời Lý

Trả lời:

Trình bày những nét chính của sự phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp nước ta thời Lý :
Phần này đã viết cụ thể trong SGK, các em dựa vào mục 2 để trả lời. Ngoài việc liệt kê thành tựu của thủ công nghiệp và thương nghiệp, các em cần lí giải nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của hai ngành này (đất nước độc lập, thống nhất, chính quyền vững mạnh, nhà nước thực hiện nhiều chính sách tích cực, đặc biệt là chính sách phát triển sản xuất nông nghiệp).

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 7:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 7
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 7
• Đáp án môn Lịch sử lớp 7
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 7
• Trong bài học trên, chúng tôi đã cung cấp hệ thống kiến thức, bài tập giúp các em củng cố về bài học đời sống kinh tế, văn hóa dưới thời Lí. Chúc các em học tập hiệu quả!