Bài 11. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075 – 1077) – Lịch sử 7
Quân đội Phương Bắc luôn ấm ủ âm mưu xâm chiếm Đại Việt, trong lịch sử Việt Nam, hết lần này đến lần khác chúng mang quân sang đánh chiếm hòng mục đích thôn tính nước ta. Trong bài học ngày hôm nay, chúng tôi sẽ làm rõ âm mưu, thủ đoạn của quân nhà Tống, cũng như chiến thắng vẻ vang của quân đội ...
Quân đội Phương Bắc luôn ấm ủ âm mưu xâm chiếm Đại Việt, trong lịch sử Việt Nam, hết lần này đến lần khác chúng mang quân sang đánh chiếm hòng mục đích thôn tính nước ta. Trong bài học ngày hôm nay, chúng tôi sẽ làm rõ âm mưu, thủ đoạn của quân nhà Tống, cũng như chiến thắng vẻ vang của quân đội nhà Lí.
A. Lí thuyết
I . GIAI ĐỌAN THỨ NHẤT –1075
1. Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta
– Nhà Tống muốn bành trướng thế lực và giải quyết khó khăn tài chánh ,xã hội trong nước .
– Nhà Tống cấm buôn bán ở biên giới , dụ dỗ các tù trưởng dân tộc ,xúi Chămpa đánh lên phía nam, nhằm làm suy giảm lực lượng của nhà Lý.
– Nhà Lý cử Thái úy Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến; tăng cường lực lượng quốc phòng .
– Để ổn định phía nam, Lý Thánh Tông và Lý Thường Kiệt đem quân đánh bại ý đồ tiến công phối hợp của nhà Tống với Chămpa.
Lý Thường Kiệt vây Ung Châu
2. Nhà Lý chủ động tiến công để phòng vệ
* Hoàn cảnh :
– Nhà Tống chuẩn bị xâm lược Đại Việt
– Lý Thường Kiệt chủ trương độc đáo sáng tạo:”tiến công trước để tự vệ”, ông nói: “Ngồi yên đợi giặc, không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc”
*Thực hiện:
-Mục tiêu đánh thành Ung Châu , Châu Khâm, Châu Liêm là căn cứ xuất phát , là địa điểm tập trung lương thực , vũ khí tiến hành những trận đánh thăm dò Đại Việt của Nhà Tống.
-Cuối năm 1075, 10 vạn quân ta , chia làm 2 đạo tiến vào đất Tống:
+Đạo quân bộ vượt biên giới đánh lên Châu Ung .
+Lý Thường Kiệt chỉ huy quân thủy , đổ bộ vào Châu Khâm… rồi từ đó tiến về phía thành Ung Châu.
-Trên đường tiến quân, để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Trung Quốc, Lý Thường Kiệt nói rõ mục đích tự vệ của mình.
-Sau 42 ngày đêm công phá ta chiếm được thành, chủ động rút quân, chuẩn bị phòng tuyến chặn địch ở trong nước.
* Ý nghĩa.:làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược Đại Việt của Nhà Tống.
* Hành quân để tự vệ, không là xâm lược: ta tấn công khu quân sự, kho lương thảo, nơi chuẩn bị xâm lược nước ta, ta treo bảng nói rõ mục đích tấn công để tự vệ, sau đó ta rút quân.
II. GIAI ĐOẠN THỨ HAI ( 1076-1077)
1 Kháng chiến bùng nổ
* Chuẩn bị :
-Sau khi rút quân khỏi thành Ung Châu, Lý Thường Kiệt cho quân bố phòng:
+ Cho quân mai phục ở biên giới.
+ Cử Lý Kế Nguyên giữ vùng biển Quảng Ninh để chặn quân thủy.
+ Xây dựng phòng tuyến Sông Cầu (sông Như Nguyệt), do Lý Thường Kiệt chỉ huy gồm cả quân thủy và quân bộ.
Phòng tuyến sông Cầu xây dựng ở bờ Nam sông Như Nguyệt ( sông Cầu), đây là con sông chặn ngang tất cả các ngả đường bộ từ Trung Quốc vào Thăng Long, phòng tuyến dài 100km được đắp bằng đất cao, vững chắc . Được ví như chiến hào tự nhiên, khó vượt qua.
Lược đồ trận chiến tại phòng tuyến sông Như Nguyệt
* Diễn biến :
Cuối năm 1076 quân Tống tấn công nước ta bằng 2 cánh quân thủy bộ:
+Quân bộ do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy gồm 10 vạn bộ binh tinh nhuệ, 1 vạn ngựa chiến, 20 vạn dân phu . Quân thủy do Hòa Mâu dẫn đầu .
+Quân bộ vượt ải Nam Quan vào Lạng sơn bị Thân cảnh Phúc chặn đánh phải dừng lại ở bờ bắc sông Như Nguyệti , chờ quân thủy tiếp viện, nhưng quân thủy đã bị Lý kế Nguyên đánh bại .
Lược đồ đường tiến công của quân Tống (Mũi tên màu xanh )
2. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt
– Chờ mãi không thấy thủy quân đến, Quách Qùy cho đóng bè 2 lần vượt vượt sông,bị ta phản công , đẩy lùi chúng về bờ bắc
– Để khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ, Lý Thường Kiệt cho người vào đền bên sông ngâm bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà”.
– Thất vọng, Quách Quỳ ra lệnh “Ai còn bàn đánh sẽ bị chém” và chuyển sang củng cố phòng ngự.Quân Tống mệt mỏi, , lương thảo cạn dần,chán nản, bị động
– Cuối xuân năm 1077, quân Lý Thường Kiệt, bất ngờ tấn công đánh mạnh vào trại giặc, quân Tống thua to ,tuyệt vọng phải chấp nhận giảng hòa và rút quân .
* Ý nghĩa:
-Cuộc chiến ở Như Nguyệt là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống ngoại xâm .
-Nền độc lập tử chủ của Đại Việt được củng cố .
-Nhà Tống từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt .
* Nguyên nhân thắng lợi:
-Tinh thần đoàn kết các dân tộc, tinh thần yêu nước,quyết chiến ,quyết thắng của nhân dân ta.
-Tinh thần chủ động, tích cực trong chiến lược, chiến thuật của vua tôi nhà Lý, tài chỉ huy của Lý Thường Kiệt.
*Cách đánh độc đáo của Lý Thường Kiệt:
– Tiến công thành Ung Châu để tự vệ .
– Chủ động xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt để chận địch vào Thăng Long .
– Phòng thủ để địch chán nản và mệt mỏi .
– Chủ động giảng hòa để giữ danh dự cho nhà Tống .
* Ý nghĩa lịch sử của kháng chiến chống Tống :
Cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi :
– Độc lập được giữ vững
– Đem lại cho nhân dân niềm tự hào sâu sắc .
– Lòng tin tưởng ở sức mạnh và tiền đồ của dân tộc .
– Nhà Tống không xâm lược dù tồn tại mấy trăm năm
B. Bài tập
Câu 1: Việc chủ động tấn công để tự vệ của nhà Lý có ý nghĩa như thế nào ?
Trả lời:
Việc chủ động tấn công để tự vệ của nhà Lý có ý nghĩa :
– Mục tiêu tấn công của ta chỉ là các căn cứ quân sự, kho lương thảo – là những nơi quân Tống chuẩn bị cho cuộc tiến công xâm lược nước ta. Nên cuộc tiến công của ta mặc dù sang đất Tống nhưng là chính đáng. Trên đường tiến công, quân ta treo bảng nói rõ mục đích của mình, khi thực hiện xong mục đích ta chủ động rút khỏi đất Tống.
– “Tiến công trước để tự vệ” là một chủ trương độc đáo, sáng tạo. Tiến công để tự vệ chứ không phải là xâm lược. Thắng lợi này là đòn phủ đầu, làm cho quân Tống hoang mang, bị động.
Câu 2: Em hãy trình bày lại âm mưu xâm lược của nhà Tống đối với Đại Việt
Trả lời:
Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta
– Từ giữa thế kỉ XI, tình hình nhà Tống gặp phải những khó khăn : Ngân khố cạn kiệt, tài chính nguy ngập, nội bộ mâu thuẫn, nông dân khởi nghĩa, vùng biên cương phía bắc nhà Tống hai nước Liêu, Hạ quấy nhiễu…
– Nhà Tống quyết định thông qua chiến tranh để giải quyết tình trạng khủng hoảng trong nước nên quyết định xâm lược Đại Việt.
– Nhà Tống xúi giục vua Cham-pa đánh lên từ phía Nam, còn ở biên giới phía – c Bắc của Đại Việt nhà Tống ngăn cản việc buôn bán, dụ dỗ các tù trưởng dân tộc.
Câu 3: Vua tôi nhà Lý đã làm gì trước âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống ?
Trả lời:
* Nhà Lý chủ động tiến công để phòng vệ
– Nhà Lý cử Lý Thường Kiệt làm người chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến, tăng cường canh phòng, luyện tập. Các tù trưởng được phong tước cao, được mộ thêm quân đánh trả các cuộc quấy phá, làm thất bại âm mưu dụ dỗ của nhà Tống.
– Lý Thánh Tông cùng Lý Thường Kiệt đem quân đánh Cham-pa, làm thất bại âm mưu tiến công phối hợp của nhà Tống với Cham-pa.
– Tháng 10-1075, thực hiện chủ trương “tiến công trước để tự vệ”, Lý Thường Kiệt đem 10 vạn quân bất ngờ tấn công vào châu Ung, châu Khâm, châu Liêm.
Sau khi tiêu diệt các căn cứ, kho tàng của giặc, Lý Thường Kiệt kéo quân về tấn công châu Ung (Quảng Tây). Sau 42 ngày chiến đấu, quân ta hạ thành Ung Châu và nhanh chóng rút quân về nước.
Câu 4: Tại sao Lý Thường Kiệt lại chọn sông Như Nguyệt làm phòng tuyến chống quân xâm lược Tống ?
Trả lời:
Lý Thường Kiệt chọn sông Như Nguyệt làm phòng tuyến chống quân xâm lược Tống vì: – Sông Như Nguyệt như một chiến tuyến tự nhiên rất khó có thể vượt qua. – Đây là con sông chặn ngang tất cả các ngả đường bộ từ Quảng Tây (Trung Quốc) và Thăng Long. Việc chọn phòng tuyến Như Nguyệt sẽ thuận lợi cho ta phòng thủ và khó cho địch khi tiến công.
Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 7:
- Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 7
- Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 7
- Đáp án môn Lịch sử lớp 7
- Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 7
Chúng tôi đã cung cấp những nội dung cơ bản nhất về cuộc kháng chiến chống Tống của quân dân Đại Việt, qua đó thấy được hoàn cảnh lịch sử, diễn biến, nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến ấy. Chúc các học tập hiệu quả!
