Bài 1: Những cuộc cách mạng tư sản đầu tiên – Lịch sử 8

Chủ nghĩa tư bản ra đời đã đánh dâu một bước ngoặt quan trọng đối với sự phát triển của toàn nhân loại. Vậy chủ nghĩa tư bản được ra đời trong hoàn cảnh nào, những tiền đề cho sự ra đời đó ra sao, bài học hôm nay sẽ giúp các bạn giải đáp thắc mắc này thông qua hệ thống lí thuyết và bài tập.

A. Lý thuyết
I. Sự biến đổi về kinh tế, xã hội Tây Âu sang các thế kỉ XB-XVII
1) Một nền sản xuất mới ra đời

– Xảy ra vào giữa thế kỷ XV
– Trong khi xã hội phong kiến đã suy yếu, bị chính quyền phong kiến kèm hãm, song không
thể ngăn cản được sự phát triển của nó .
– Chia làm hai giai cấp:
+ Giai cấp vô sản
+ Giai cấp tư sản
– Qúy tộc và thương nhân thì cướp bóc của cải, tài nguyên vì vậy mà giàu lên nhanh chóng
– Qúy tộc phong kiến, tư sản dung bạo lực cướp ruộng đất vì thế mà nông nô không có ruộng và phải làm thuê trong xí nghiệp của tư bản.
– Có vốn, có công nhân làm thuê nên mở rộng kinh doanh, lập các xưởng sản xuất lớn, công trường thủ công,..
-> nhiều thành thị trở thành trung tâm sản xuất và buôn bán , các ngân hàng được thành lập và ngày càng có giá trị to lớn hơn.

– Với sự phát triển của sản xuất :
+ các chủ xưởng , đồn điền và các thương nhân giàu có là những giai cấp tư sản.
+ đông đảo công nhân làm thuê là giai cấp tư sản.
-> Vì những thay đổi trên nên dẫn tới mâu thuẫn giữa các tầng lớp trong xã hội
Hệ quả: một cuộc cách mang nổ ra để lật đổ chế độ phong kiến.

2. Cách mạng Hà Lan thế kỉ XVI

a) Nguyên nhân:
– Thế kỉ XVI, nền kinh tế tư bản chủ nghĩa Nê- đéc-lan phát triển, nhưng bị vương quốc Tây Ban
Nha kìm hãm, ngăn cản.
– Chính sách cai trị hà khắc của Tây Ban Nha, dẫn đến mâu thuẫn dân tộc lên cao.
b) Diễn biến:
– Tháng 8 – 1566, một cuộc khởi nghĩa lớn nổ ra nhưng bị đàn áp đẫm máu
– Đến năm 1581, các tỉnh miền Bắc Nê-đéc-Lan thành lập nước Cộng Hòa. Rồi tiếp tục đánh mãi
tới năm 1648, nền độc lập của Hà Lan mới chính thức được công nhận
c) Kết quả: cách mạng thắng lợi
d) Ý nghĩa:
– Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trên thế giới
– Hà Lan được giải phóng, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển.

II. Cách mạng tư sản Anh thế kỉ XVII
1) Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Anh

– Thế kỉ XVI-XVII, kinh tế tư bản chủ nghĩa ở Anh phát triển mạnh.
– Địa chủ là quý tộc vừa và nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối tư bản và trở thành quý tộc mới.
– Giai cấp tư sản và quý tộc mới mâu thuẫn chế độ quân chủ chuyên chế.
=> cuộc đấu tranh lật đổ chế độ phong kiến, xác lập quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa..

2) Tiến trình cách mạng: (giảm tải)
3) Kết quả, ý nghĩa

a. Kết quả: cuộc cách mạng tư sản Anh đã thành công
b.  Ýnghĩa:
+ Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ hơn, đem lại thắng lợi cho giai cấp tư sản
và quý tộc mới.
+ Là cuộc mạng tư sản không triệt để.

III. Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ
1. Tình hình các thuộc địa. Nguyên nhân chiến tranh

– Thế kỉ XVIII, thực dân Anh thành lập 13 thuộc địa ở Bắc Mĩ và tiến hành cai trị bóc lột.
– Giữa thế kỉ XVIII, kinh tế tư bản chủ nghĩa ở 13 thuộc địa phát triển nhưng bị thưc dân Anh kìm hãm,
ngăn cản.
-Toàn thể nhân dân Bắc Mĩ mâu thuẫn với thực dân Anh
-> dưới sựu lãnh đạo của giai cấp tư sản, chủ đồn điền, chủ nô => nhân dân đấu tranh .

2. Diễn biến cuộc chiến tranh:

– Tháng 2/ 1773 nhân dân Bô- xton nổi dậy
– Từ 5/9-26/10/1774, đại biểu các thuộc địa Bắc Mĩ đã họp Hội nghị lục địa ở Phi-la-đen-phi-a, đòi vua Anh xóa bỏ các luật lệ cấm vô lí. Nhà vua không
chấp nhận.
– Ngày 4/1775 chiến tranh bùng nổ, chỉ huy quân thuộc địa là Giocc-giơ Oa-sinh-tơn
– Ngày 4/7/1776, Tuyên ngôn Độc lập ra đời. Năm 1777 quân khởi nghĩa thắng lớn ở Xa-ra-tô-ga

3. Kết quả và ý nghĩa cuộc hiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ

a) Kết quả:
– Chiến tranh kết thúc thắng lợi với sự ra đời của một quốc gia mới- Hợp chủng quốc Mĩ. Năm
-1787, Hiến pháp được ban hành.
b) Ý nghĩa:
– Giải phóng nhân dân Bắc Mĩ khỏi ách đô hộc của chủ nghĩa thực dân, làm cho nền kinh tế tư bản Mĩ phát triển. Do đó cuộc chiến tranh giành độc lập
này đồng thời cũng là một cuộc cách mạng tư sản, có ảnh hưởng đến các nước.

B. Bài tập
Câu 1: Hãy trình bày diễn biến và kết quả của Cách mạng Hà Lan?
Đáp án:

– Diễn biến :
+ Nhiều cuộc đấu tranh của nhân dân Nê-đéc-lan chống lại chính quyền phong kiến Tây Ban Nha đã diễn ra, đỉnh cao là năm 1566.
+ Năm 1581, các tỉnh miền Bắc Nê-đéc-lan đã thành lập “Các tỉnh liên hiệp” (sau là Cộng hòa Hà Lan).
+ Năm 1648, chính quyền Tây Ban Nha công nhận nền độc lập của Hà Lan.
– Ý nghĩa :
Cách mạng Hà Lan thế kỉ XVI là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trên thế giới, đã lạt đổ ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.

Câu 2: Hãy nêu những biểu hiện mới về kinh tế, xã hội ở Tây Âu trong các thế kỉ XV- XVII?
Đáp án:

– Đến thế kỉ XV. yếu tố kinh tế tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu đã phát triển khá mạnh, với nhiều công trường thủ công như dệt vải, luyện kim, nấu đường… có thuê mướn nhân công.
– Trong xã hội, hai giai cấp mới được hình thành là tư sản và vô sản. Giai cấp tư sản có thế lực lớn về kinh tế, nhưng vẫn là giai cấp bị trị. Vì vậy, mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và nhân dân nói chung với chế độ phong kiến rất gay gắt.

Câu 3: Trình bày sự phát triển chủ nghĩa tư bản Anh và những hệ quả của nó?
Đáp án:

– Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Anh:
+ Nhiều công trường thủ công: luyện kim, cơ khí, làm đồ sứ, dệt len dạ… ra đời, phục vụ cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài.
+ Nhiều trung tâm lớn vè công nghiệp, thương mại, tài chính được hình thành, tiêu biểu là Luân Đôn.
+ Những phát minh mới về kĩ thật, về các hình thức tổ chức lao động hợp lí làm cho năng suất lao động tăng nhanh.
+ Số đông địa chủ là quý tộc vừa và nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối tư bảm. Họ trở thành tầng lớp quý tộc mới.
– Hệ quả: Sự thay đổi về kinh tế, những mâu thuẫn gay gắt giữa tư sản, quý tộc với chế độ quân chủ chuyên chế ( bên cạnh những mâu thuẫn cũ giữa nông dân với địa chủ, quý tộc) dẫn tới cuộc cách mạng lật đổ chế độ phong kiến, xác lập quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.

– Nước Anh từ chế độ cộng hòa lại trở thành chế độ quân chủ lập hiến vì quý tộc mới liên minh với tư sản lãnh đạo cách mạng, xử tử vua Sác-lơ I, lập nền cộng hòa, mọi quyền hành thuộc về quý tộc mới và tư sản. Nhân dân – động lực chính của cách mạng không được hưởng một chút quyền lợi gì, nhân dân tiếp tục đấu để bảo vệ quyền lợi của mình, quý tộc mới và tư sản lại chủ trương khôi phục chế độ quân chủ mà vẫn giữ thành quả cách mạng.

– Thắng lợi của giai cấp tư sản và quý tộc mới trong cuộc đấu tranh lật đổ giai cấp phong kiến, lật đổ quan hệ sản xuất phong kiến lỗi thời lạc hậu đã xác lập chế độ tư bản chủ nghĩa (hình thức quân chủ lập hiến), mở đường cho nền sản xuất mới: quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển và thoát khỏi sự thống trị của chế độ phong kiến.

Câu 4: Trình bày những nét chính về cuộc nội chiến ở Anh?
Đáp án:

+ Giai đoạn 1 ( 1642 – 1648)
• Năm 1640, vua Sác-lơ I triệu tập Quốc hội Anh (Quốc hội gồm phần lớn là quý tộc mới) nhằm đặt ra thuế mới, thực hiện chính sách cai trị độc đoán của mình. Quốc hội được sự ủng hộ của nhãn dàn đã phản đối kịch liệt, Sác-lơ I liền chuẩn bị lực lượng chống lại Quốc hội.
• Năm 1642, nội chiến bùng nổ, bước đầu thắng lợi nghiêng về phía quân đội nhà vua. Nhưng từ khi Ô-li-vơ Crôm-oen lên làm chỉ huy quân đội Quốc hội, xây dựng đội quân có kỉ luật, đã liên tiếp đánh bại quân đội của nhà vua. Sác-lơ I bị bắt.
+ Giai đoạn 2 (1649 – 1688)
• Ngày 30 -1-1649. Crôm-oen đưa vua Sác-lơ I ra xử tử. Nước Anh chuyển sang nền cộng hòa và cách mạng đạt tới đỉnh cao.
• Tuy nhiên , chỉ có giai cấp tư sản và quý tộc mới được hưởng quyền lợi. vì vậy nhân dân tiếp tục đấu tranh.
• Quý tộc mới và tư sản lại thỏa hiệp với phong kiến, đưa Vin-hem Ô-ran-si-ơ lên ngôi, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.

Câu 5: Nêu kết quả của Cách mạng tư sản Anh thế kỉ XVII?
Đáp án:

• Ngày 30 -1-1649. Crôm-oen đưa vua Sác-lơ I ra xử tử. Nước Anh chuyển sang nền cộng hòa và cách mạng đạt tới đỉnh cao.
• Tuy nhiên , chỉ có giai cấp tư sản và quý tộc mới được hưởng quyền lợi. vì vậy nhân dân tiếp tục đấu tranh.
• Quý tộc mới và tư sản lại thỏa hiệp với phong kiến, đưa Vin-hem Ô-ran-si-ơ lên ngôi, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 8:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 8
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 8
• Trên đây chúng tôi đã cung cấp hệ thống kiến thức cho bài học Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản. Với bài học này, chúng tôi hi vọng các bạn sẽ lĩnh hội được những tri thức hay, phục vụ tốt cho quá trình học tập của mình