Vài kiến nghị khi viết lại Sách giáo khoa Lịch Sử

 Lê Văn Tích

         Lịch sử nói riêng và khoa học xã hội nói chung là những kiến thức căn bản để hình thành nhân cách và tư tưởng cho học sinh. Việc tôn trọng sự thật lịch sử khách quan, trung thực là yêu cầu tối thiểu trước khi nói đến các yêu cầu khác trong nhận thức lịch sử.

          Để góp phần vào việc viết lại chương trình và sách giáo khoa (SGK) sắp tới của Bộ Giáo dục, trong phạm vi công tác của mình, chúng tôi có vài kiến nghị cần thay đổi khi viết lại phần Lịch sử Thế giới hiện đại như sau.

1. Ở bài 10: CÁC NƯỚC TÂY ÂU thuộc chương III: MĨ, NHẬT BẢN, TÂY ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY(SGK Lịch sử 9 – NXB Giáo dục -2005), ở nội dung về chính trị của phần một lớn (Tình hình chung), SGK và cả Chuẩn Kiến thức Kỹ năng(CKTKN) đều có chung nhận định như này(xin trích nguyên văn): “Về chính trị, chính phủ các nước Tây Âu tìm cách thu hẹp các quyền tự do dân chủ, xóa bỏ các cải cách tiến bộ đã thực hiện trước đây, ngăn cản phong trào công nhân và dân chủ,…”(SGK Sử 9 – tr 41 và CKTKN tr 132)

– Dạy đến nội dung này, chúng tôi cảm thấy có điều gì đó rất ngượng mồm khi nói với học sinh. Về mặt triết học và trong các chủ trương đường lối của Đảng, chúng ta đã thừa nhận: “Dân chủ vừa là động lực vừa là mục tiêu của sự phát triển”. Sự phát triển của Dân chủ tỉ lệ thuận với sự tiến bộ của xã hội. Thực tiễn của lịch sử thế giới cũng đã minh chứng rằng, xã hội nào càng Dân chủ Tự do thì xã hội đó càng tiến bộ và phát triển. Vậy mà chương trình và SGK của Bộ GD lại viết về chính sách đối nội của các nước Tây Âu như Anh, Pháp, Italia, Đức… từ 1945 đến nay lại như vậy. Nếu họ  “…tìm cách thu hẹp các quyền tự do dân chủ, xóa bỏ các cải cách tiến bộ đã thực hiện trước đây, ngăn cản phong trào công nhân và dân chủ…” thì làm sao có thể có những nền văn minh hiện đại đang làm cho nhiều người dân Việt Nam và thế giới ngưỡng mộ và “thèm khát” được sang  Anh, Pháp, Đức… như ngày nay?

– Chúng tôi cho rằng, chính sách về chính trị của các nước Tây Âu như SGK viết chỉ có chăng là một thời điểm cực ngắn (khi mâu thuẫn Đông- Tây đang đỉnh điểm) mà không thể lấy nó để quy kết cho cả một giai đoạn dài ngót cả thế kỷ (1945 – nay).

– Hiện nay, trong quan hệ với EU, Việt Nam đã ký “Hiệp định Đối tác Chiến lược” với hầu hết các nước Tây Âu. Đảng và nhà nước ta đã coi họ là những người bạn đáng tin cậy, làm ăn lâu dài và trong thực tế những nước này đã có nhiều sự giúp đỡ to lớn với Việt Nam về ODA, FDI… nên việc SGK phổ thông cần thay đổi quan điểm là nên làm. Không có kiểu đạo lý vừa đi vay đi nhờ người ta lại vừa chê bai khinh bỉ người ta!

1. Ở bài 8, Lịch sử 9, khi nói về chính sách đối nội của Mĩ từ 1945 đến nay, SGK và CKTKN đều viết: “để phục vụ mưu đồ bá chủ thế giới, những năm đầu tiên sau chiến tranh, Mĩ đã ban hành hàng loạt đạo luật phản động như cấm Đảng Cộng sản Mĩ hoạt động, chống lại phong trào đình công và loại bỏ những những người có tư tưởng tiến bộ ra khỏi bộ máy Nhà nước. Tuy sau này do áp lực đấu tranh của các tầng lớp nhân dân, một vài đạo luật đã phải hủy bỏ, nhưng chính quyền của các đời tổng thống vẫn tiếp tục thực hiện hàng loạt chính sách nhằm ngăn cản phong trào công nhân, thực hiện chính sách phân biệt chủng tộc đối với người da đen và da màu…” (SGK LS 9 tr35 – NXB GD- 2005).

– Nếu chính quyền Mĩ thi hành chính sách đối nội như SGK viết thì liệu có một nước Mĩ văn minh và giàu mạnh bậc nhất thế giới như ngày hôm nay? Điều này hoàn toàn mâu thuẫn với quy luật của triết học: Không có dân chủ thì làm sao có phát triển? Sách viết như vậy, buộc thầy cô phải dạy như vậy nhưng liệu học sinh thời @ này có thể tiếp nhận như vậy?

– Nếu có như sách của mình viết thì cũng chỉ là một giai đoạn cực ngắn sau chiến tranh thế giới thứ hai chứ không thể là những chính sách đại diện cho nước Mĩ suốt cả thời kỳ hiện đại. Câu chuyện về người dân Mĩ biểu tình chiếm phố Wall(Wall Street) ở New York, hay chiếm tòa nhà Quốc hội Mĩ, câu chuyện của các quan chức cao cấp Việt Nam gặp gỡ lãnh đạo Đảng Cộng sản Mĩ  trong các chuyến thăm cấp cao được phát ra rả trên truyền thông nhà nước trong nhiều thời gian qua được VTV loan báo thì giải thích như thế nào với học sinh? Rõ ràng có gì đó không trung thực và khách quan. Dạy lịch sử mà không khách quan thì làm sao thuyết phục được người học?

– Ở chi tiết “… loại bỏ những người có tư tưởng tiến bộ ra khỏi bộ máy Nhà nước…” cũng có gì đó không đúng? Vì bầu cử ở Mĩ được dư luận đánh giá là dân chủ công khai nhất nhì thế giới. Hơn nữa, nếu loại bỏ những người có tư tưởng tiến bộ ra khỏi bộ máy Nhà nước thì làm sao có được nước Mĩ giàu mạnh nhất thế giới? Lãnh đạo có tiến bộ và tài giỏi thì mới làm cho đất nước văn minh và giàu mạnh chứ!

– Chúng tôi cho rằng, lịch sử Việt – Mĩ từng là kẻ thù là không thể phủ nhận, nhưng khi thời gian đã lùi xa, khi mối quan hệ này đã thay đổi, Việt- Mĩ đã trở thành “Đối tác toàn diện”-2013, khi Mĩ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất cho Việt Nam, là nơi có du học sinh Việt Nam theo học nhiều nhất trên thế giới… thì nên chăng các nhà viết sách sử cũng cần có quan điểm linh hoạt và “mềm mại” hơn? Tránh tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”.

– Quá khứ là những thứ đã qua, không thể thay đổi. Trách nhiệm của thế hệ ngày nay là từ những bài học đau thương của quá khứ mà cần thiết phải ứng xử linh hoạt khôn khéo hơn nhằm đưa đất nước tránh được những cuộc “đụng độ” đáng tiếc, tiến nhanh đến chuẩn mực văn minh của nhân loại. Đó mới thực sự là mục tiêu của mọi nhận thức và khoa học chân chính.

1. Ở bài 7: CÁC NƯỚC MĨ LA – TINH, trong phần khái chung, SGK Lịch sử 9 nhận định về “Cu Ba như một ngọn cờ tiên phong đi hàng đầu trong cuộc đấu tranh củng cố độc lập và phát triển kinh tế xã hội”? Điều này là vô cùng đáng tiếc khi nhận thức của nhiều giáo viên cho rằng “Cu Ba là lá cờ đầu của phong trào cách mạng thế giới”!

– Thông tin về một Cu Ba anh hùng là có thật. Nhưng tính tiên phong của Cu Ba chỉ được nên nhận thức ở những thập niên 60 – 70 của thế kỷ XX ở khu vực Mĩ La-tinh chứ không thể là đại diện cho cả thế giới suốt từ 1945 đến nay được.

– Câu chuyện về đất nước Cu Ba thiếu lương thực, người dân mới được tự do dân doanh từ năm 2010, về nghiên cứu dự án lắp đặt Internet (2016) và nhiều câu chuyện nghèo đói lạc hậu khác phổ biến trên các truyền thông nhà nước… Là những câu chuyện có thật. SGK không thể bắt người dạy và người học nhận thức kiến thức một cách “quan liêu” như vậy được. Và nên chăng, tư tưởng “cùng hội cùng thuyền, phe nọ phe kia” cũng nên cần thiết cắt bớt. Tránh tình trạng “tô hồng”, khoa trương thái quá khi nhận thức lịch sử. Một đất nước nhiều năm sống bằng viện trợ lương thực cứu đói của thế giới mà lại “đại diện, đi đầu” thế giới thực sự là một chân lý trớ trêu.

Trong khuôn khổ một bài báo, chúng tôi chỉ có thể nêu lên 3 vấn đề nhưng rất mong ban soạn thảo SGK Lịch sử xem xét thay đổi. Làm được điều đó cũng là góp phần đưa Việt Nam gia nhập vào chuẩn mực của văn minh nhân loại.                               

Trân trọng và biết ơn!

Lê Văn Tích

Trường THCS Diễn Bích, Diễn Châu, Nghệ An