Soạn bài hội thoại tiếp theo

SOẠN BÀI HỘI THOẠI TIẾP THEO A. YÊU CẦU - Nắm được khái niệm lượt lời: Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời. - Biết vận dụng hiểu biết về lượt lời để khi tham gia hội thoại, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lòi hoặc chêm vào lời người khác. B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP PHẦN BÀI HỌC Lượt lời trong hội thoại Đọc lại đoạn miêu tả cuộc trò chuyện giữa nhân vật chú bé Hồng với người cô (đã dẫn ở ...

SOẠN BÀI HỘI THOẠI TIẾP THEO

A. YÊU CẦU

- Nắm được khái niệm lượt lời: Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.

- Biết vận dụng hiểu biết về lượt lời để khi tham gia hội thoại, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lòi hoặc chêm vào lời người khác.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP

PHẦN BÀI HỌC

Lượt lời trong hội thoại

Đọc lại đoạn miêu tả cuộc trò chuyện giữa nhân vật chú bé Hồng với người cô (đã dẫn ở bài Hội thoại trước). Trả lời các câu hỏi sau đây :

1. Trong cuộc thoại đó, mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt ?

2. Bao nhiêu lần lẽ ra Hồng được nói nhưng Hổng không nói ? Sự im lăng thể hiện thái độ của Hồng đối với những lời nói của người cô như thế nào?

3. Vì sao Hồng không cắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe ?

Gợi ý

1. Trong cuộc trò chuyện giữa nhân vật chú bé Hồng với người cô của mình, ta thấy ngưòi cô nói 6 lượt, bé Hồng nói 2 lượt.

2. Có ba lần lẽ ra chú bé Hồng được nói nhưng chú không nói. Sự im lặng của bé Hồng thể hiện sự bất bình của Hồng với người cô.

3. Hồng không cắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe vì Hồng ý thức được rằng mình là cháu (thuộc vai dưới), không được phép xúc phạm cô.

PHẦN LUYỆN TẬP

Bài tập 1. Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (Ngữ văn 8, tập một, tr. 28), em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào ?

Gợi ý

Trong đoạn trích Tức nước vỡ hờ, ta thấy người nói nhiều lượt nhất là tên cai lệ và chị Dậu, người nói ít lượt lời hơn là người nhà lí trưởng và anh Dậu.

Trong đối thoại, lúc đầu, chị Dâu tỏ ra là người nhún nhường (van xin tha cho chồng mình, xưng là cháu, gọi cai lệ là ông), Sau đó, chị đã vùng lên kháng cự lại (xưng là tao, gọi cai lệ là mày, đe dọa và đánh lại tên cai lệ). Ta thấy chị Dậu là một người phụ nữ biết trên dưói, đảm đang, hiền thục nhưng khi cần cũng rất mãnh mẽ và quyết liệt.

Người nhà lí trưởng có lúc tỏ thái độ mỉa mai nhưng có phần giữ gìn hơn (gọi vợ chồng anh Dậu là anh, chị; xưng là tôi).

Tên cai lệ là người duy nhất cắt lòi chị Dậu. Cai lệ cậy thế, muốn ra oai, ức hiếp kẻ yếu, kẻ khốn cùng.

Bùi tập 2 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi nêu ở dưới.

(SGK, t.2, tr. 103- 104)

Câu hỏi :

a) Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào ?

b) Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí nhân vật không ? Vì sao ?

c) Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại lấm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào ?

Gợi ý

a) Lúc đầu, cái Tí nói nhiều, còn chị Dậu chỉ im lặng, về sau, chị Dậu nói nhiểu, còn cái Tí ít nói hẳn đi.

b) Miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy là hợp với tâm lí nhân vật. Thoạt đầu, cái Tí hồn nhiên, vô tư chưa biết mình sẽ bị bán đi, nó chỉ quan tâm đến mẹ, còn chị Dậu đau lòng vì buộc phải quyết định bán con nên chỉ im lặng, về sau, cái Tí biết mình sắp bị bán cho nhà Nghị Quế nên sợ hãi, đau xót nên ít nói hẳn, còn chị Dậu nói nhiều vì phải thuyết phục hai đứa con nghe lời mình nên nói nhiểu hơn.

c) Cái Tí thấu hiểu hoàn cảnh của gia đình mình lúc này. Bé hồn nhiên khoe những việc mình đã làm ở nhà với mẹ, hỏi thăm mẹ... càng làm cho chị Dậu đau lòng hơn vì sắp phải bán đi đứa con đảm đang và hiếu thảo của mình. Sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí được tác giả miêu tả đậm nét càng làm cho người đọc xót xa trước nỗi bất hạnh sắp giáng xuống đầu đứa bé ngoan ngoân, tội nghiệp.

Bùi tập 3. Dựa vào những điều đã biết vể truyện Bức tranh của em gái tôi (Ngữ văn 6, tập hai, tr. 30) và vào đoạn trích dưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật “tôi” biểu thị điều gì? (SGK, t.2, tr. 107)

Gợi ý

Lần đầu, nhân vật “tôi” im lặng không trả lời mẹ vì sự ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ đang trào dâng trong lòng.

Lần sau, nhân vật “tôi” im lặng không trả lời mẹ vì muốn khóc quá.

Bài tập 4. Tục ngữ phương Tây có câu : Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:

                           Khóc là nhục. Rên, hèn. Van, yếu đuối

                           Và dại khờ là những lũ người câm 

                           Trên đường đi như những bóng âm thầm

                           Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.

                                                                (Liên hiệp lại)

Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong những trường hợp nào ?

Gợi ý

Câu im lặng là vàng đúng trong những trường hợp như : để giữ bí mật, tôn trọng người khác, để đảm bảo tế nhị trong giao tiếp... Nhưng câm lặng trước sự áp bức bất công, những hành vi sai trái, sự xúc phạm đối với mình hay những ngưòi tốt thì đó là một sự im lặng dại khờ, hèn nhát và đau khổ :

                           Và dại khờ là những lũ người câm

                           Trên đường đi như những hóng âm thầm

                           Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.