Soạn bài hành động nói

SOẠN BÀI HÀNH ĐỘNG NÓI A. YÊU CẦU Hiểu được : Nói cũng là một thứ hành động; dựa vào mục đích của hành iộng nói, có thế chia hành động nói thành các kiểu như hỏi, trình bày (báo tin, kể, tã, nên ý kiến, dự đoán...), điều khiển (cưu khiển, đe dọa, thách thức...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP PHẦN BÀI HỌC I. Hành động nói là gì ? Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi. (SGK, t 2, tr. 62) 1. Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích ...

SOẠN BÀI HÀNH ĐỘNG NÓI

A. YÊU CẦU

Hiểu được : Nói cũng là một thứ hành động; dựa vào mục đích của hành iộng nói, có thế chia hành động nói thành các kiểu như hỏi, trình bày (báo tin, kể, tã, nên ý kiến, dự đoán...), điều khiển (cưu khiển, đe dọa, thách thức...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP PHẦN BÀI HỌC

I. Hành động nói là gì ?

Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi.

(SGK, t 2, tr. 62)

1. Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gi ? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy ?

2. Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?

3. Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì ?

4. Nếu hiểu hành động là “việc làm cụ thể của con người nhằm mực đích nhất định” thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không ? Vì sao ?

Gợi ý

1. Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục dich chính là để Thạch Sanh sợ hãi phải đi trốn để mình cướp công, hưởng lợi. Câu thể hiện mục đích ấy là : Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay di. Có chuyện gì anh ở nhà lo liệu.

2. Lí Thông đã đạt được mục đích của mình. Câu thể hiện điều này là: Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trỏ về túp lều cũ dưới gốc đa, kiêm củi nuôi thân.

3. Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện lời nói.

4. Việc làm của Lí Thông là một hành động (hành động nói) vì đó là một việc làm có mục đích.

II. Một số kiểu hành động nói

1. Trong đoạn trích ở mục “Hành động nói là gì ?”, ngoài câu đã phân tích, mỗi câu còn lại trong lời nói cùa Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì ? 

Các câu còn lại trong lời nói của Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định :

- "Con chằn tinh ây là của vua nuôi đã lâu" dùng để trình bày.

- "Nay em giết nó, tất không khỏi bị hỏi tội chết" dùng để đe dọa.

- "Có chuyện gì anh ở nhà lo liệu" dùng để hứa hẹn.

2. Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.

(SGK, t.2, tr. 63)

Gợi ý

- Trong lời cái Tí, các câu : "Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?", "U nhất định bán con đấy ư ?", "U không cho con ở nhà nữa ư ?" là những câu dùng đê hỏi các câu : "Khốn nạn thân con thế này !”, "Trời ơi !...." dùng để bộc lộ cảm xúc.

- Câu nói của chị Dậu : "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài." dùng để báo tin.

3. Liệt kê các kiểu hành động nói mà em dã biết qua phân tích hai đoạn trích ỡ mục “Hành động nói là gì ?” và mục “Một số kiểu hành động nói thường gặp”. 

Gợi ý

Các kiểu hành động nói : trình bày, đe dọa, hứa hẹn, hỏi, bộc lộ cảm xúc. 

PHẦN LUYỆN TẬP

Bài tập 1. Trẩn Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì ? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung.

Gợi ý

Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích : khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược, rèn luyện cung kiếm để chiến đấu và chiến thắng quân thù; khơi dậy lòng yêu nước trong tướng sĩ.

Ví dụ câu : "Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột dau như cất, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù." Câu này dùng để bộc lộ cảm xúc, nó góp phần thực hiện tốt vai trò tác động đến tình cảm, nhận thức của tướng sĩ.

Bài tập 2. Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích sau :

(SGK, t.2, tr. 64)

Gợi ý

a)

- Bác trai đã khá rồi chứ ? Mục đích hành động nói là hỏi.

- Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tinh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. Mục đích hành động nói của cả hai câu đã là trình bày. 

- Này, bảo hác ấy trốn đi đâu thì trốn. Mục đích hành động nói là điểu khiển.

- Chứ cứ nằm đấy, chốc họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rê rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. Mục đích hành động nói của hai câu đẻu là trình bày.

- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. Mục đích hành động nói của ba câu đều là trình bày.

- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kèo người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! Mục đích hành động nói là điều khiển.

b)

- Đấy là Trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Mục đích hành động nói là trình bày.

- Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc ! Mục đích hành động nói là hứa hẹn.

c)

- Cậu Vàng đi rồi, ông giáo ạ ! Mục đích hành động nói là trình bày.

- Cụ bán rồi ? Mục đích hành động nói là hỏi.

- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. [...]. Mục đích hành động nói là trình bày.

- Thế nó cho bắt à ? Mục đích hành động nói là hỏi.

- Khốn nạn... Ông giáo ơi !... Nó có biết gì đâu ! Mục đích hành động nói của ba câu đều là bộc lộ cảm xúc.

- Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược lên. Mục đích hành động nói của các câu này đều là trình bày.

Bài tập 3. Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy.

(SGK, t.2, tr. 65)

Gợi ý

Mặc dù các câu đều có từ hứa, nhưng không phải câu nào cũng thực hiện hành động hứa.

Câu “Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau' và câu “Anh hứa đi.“có mục đích nói là điểu khiển; câu : “Anh xin hứa.“ là câu có mục đích nói là hứa.