Đào tạo trực tuyến mô hình cần mở rộng trong hình thức đào tạo tín chỉ

Tóm tắt

Phương thức đào tạo theo tín chỉ đang được áp dụng hầu hết trong các truờng Đại học nước ta. Để phương thức đào tạo này phát huy hết tác dụng chúng ta cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng day và học tập. Đó là Mô hình đào tạo trực tuyến, với mô hình đào tạo này, sinh viên được tự do lựa chọn chương trình và thời gian học phù hợp với điều kiện bản thân, từ đó tăng tính chủ động cho sinh viên, tăng tính tự học, tự tạo ra kiến thức, giảm chi phí và thời gian đi lại. Đặc biệt cho những người đã đi làm vẫn có điều kiện học tập tốt.

1.            Thuận lợi của mô hình đào tạo trực tuyến

Việc triển khai đào tạo theo hệ thống tín chỉ có tác động tích cực đến hoạt động đào tạo của các trường như: đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực về cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên; tạo sự mềm dẻo trong kế hoạch học tập của sinh viên, nâng cao tính năng động của người học

Công nghệ thông tin cũng sẽ làm thay đổi rất lớn việc học của chúng ta. Mọi người ở bất cứ nơi đâu sẽ có khả năng tham gia các khóa học tốt nhất dạy bởi các giáo viên giỏi nhất. Nếu công nghệ thông tin đạt tới đỉnh điểm của nó thì thật là tuyệt vời. Ngay tại Việt Nam, chúng ta cũng có thể tham gia các khóa học ở  Mĩ với thầy giáo giỏi nhất.

Nền kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn kinh tế tri thức. Đặc điểm của nền kinh tế này là dịch vụ sẽ là khu vực thu hút được nhiều lao động tham gia nhất và là những lao động có tri thức cao. Do đó việc nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục, đào tạo sẽ là nhân tố sống còn quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, trường học,công ty, gia đình, và cá nhân. E-learning chính là một giải pháp hữu hiệu giải quyết vấn đề này. Việc học tập không chỉ bó gọn trong việc học phổ thông, học đại học mà là học suốt đời.

·                     Về mặt địa lý và  thời gian

Giảm thời gian đi lại của các học viên. Các học viên có thể nghe bài giảng và học bài trong thời gian thích hợp tùy chọn. Học viên có thể tham gia khóa học tại nhà, tại cơ quan… thông qua mạng Internet và các thiết bị hỗ trợ mà không phải đi đến lớp học.

Không giới hạn về mặt địa lý, các học viên từ các vùng khác nhau, từ các nước khác nhau đều có thể tham gia vào khóa học mà không có hạn chế về nền văn hóa, phong tục và tập quán.

·                     Về mặt học tập

Học viên dễ cập nhật nội dung bài học và có thể học theo nhịp độ của riêng mình.

Học viên được tạo điều kiện tham gia diễn đàn, tranh luận qua mạng, có thể giao tiếp với giảng viên và các học viên khác.

Các bài giảng và khóa học đa dạng hóa, được minh họa thực tế.

·                     Về mặt chi phí

Giảm chi phí cho việc đi lại. E-Learning không phải là hình thức đào tạo thay thế các hình thức đào tạo truyền thống mà nó chỉ là một giải pháp để mọi người có thêm cơ hội học tập với chi phí thấp hơn. Giảm chi phí học tập, đặc biệt là đối với các học viên tham gia các khóa học đào tạo từ xa của các trường trung học và đại học ở nước ngoài

Mặt khác các khóa học đào tạo từ xa không phù hợp với các học viên học thụ động, và có thói quen học kém. Trong quá trình học, mức độ giao tiếp giữa giảng viên với học viên không thường xuyên như đối với các lớp học thông thường.

ELearning đã được hoàn thiện các chức năng ưu việt như: hỗ trợ Audio, Video mềm dẻo, chức năng tương tác giữa giáo viên với học viên thân thiện như trong các lớp học truyền thống (thông qua các công cụ chatText, qua microphone, qua Webcam…), đặc biệt là Video eLearning cung cấp các công cụ giảng bài và học bài như các công cụ vẽ hình, bút viết bảng (giáo viên và học viên không những có thể viết, vẽ trên bảng trắng mà còn có thể viết, vẽ chú thích trên nền các slide bài học) để trao đổi học tập.

Ngày nay công nghệ thông tin được công nhận là một bộ phận không thể thiếu được trong giáo dục. Internet không những là một kho tàng thông tin, một thư viện bách khoa vĩ đại của nhân loại mà còn là một trường đại học của cộng đồng thế giới. Mạng Internet đã và đang làm thay đổi hầu như trong mọi lĩnh vực, kể cả cách thức giảng dạy và nghiên cứu, trong tất cả các trường Đại học. Thật là khó tưởng tượng các đại học này sẽ hoạt động như thế nào nếu không có mạng Internet.

Theo cách học mới này, học viên có thể học bất kỳ lúc nào, bất cứ ở đâu và có thể chọn nội dung, chương trình học theo sở thích và khả năng tiếp nhận của mình. Mấu chốt thành công của E-learning chính là tính tương tác và hiệu quả học tập. Cách học này có thể dành cho tất cả mọi đối tượng. E-learning sẽ giúp các học viên được học tập trong môi trường cộng đồng, học tập theo nhóm, thảo luận để hiểu sâu về vấn đề mình quan tâm, được giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến học tập 24/24 giờ trong ngày nhờ sự tham gia của đội ngũ chuyên gia nổi tiếng trong các lĩnh vực. Ngoài việc chủ động được thời gian, địa điểm, giảm được chi phí học tập, E-learning còn giúp các học viên tự kiểm tra, đánh giá chất lượng kết quả học tập của mình sau khi tiến hành một số bài test trên mạng. Bản thân nhà trường cũng có thể quản lý, đánh giá tiến độ học tập của học viên để cung cấp cho những đơn vị, tổ chức, cá nhân bảo lãnh cho học viên theo học bằng phương pháp này.

·                     Trong giáo dục

Hệ thống Video E-Learning được áp dụng chủ yếu trong giáo dục. Do những yêu cầu đặc thù của hệ thống được thiết kế cho giáo dục nên hệ thống có hỗ trợ để cung cấp những thông tin hình ảnh trực quan về môn học và các bài giảng nhằm tăng hiệu quả giảng dạy. Cách thức ứng dụng này bên cạnh việc sử dụng các công cụ viết bảng trực tiếp của hệ thống, các trung tâm giảng dạy có thể:

Tổ chức các buổi giảng bài trực tuyến, buổi giảng bài này được truyền hình trực tiếp và gửi lên mạng Internet. Thông qua hệ thống Video E-Learning các học viên có thể trực tiếp tham gia vào các buổi giảng trực tuyến này.

Bên cạnh việc cung cấp lên mạng các tài liệu có liên quan đến môn học, trung tâm đào tạo có thể đưa lên mạng những đoạn phim ghi lại những bài giảng mẫu hoặc những buổi tóm tắt kiến thức để học viên tham khảo, kịp thời bổ sung những thiếu sót trong quá trình tự học của học viên.

Thường xuyên tổ chức những buổi họp mặt, thảo luận từ xa dành cho các học viên. Tại các buổi thảo luận này, học viên có thể gặp mặt lẫn nhau cùng trao đổi kinh nghiệm và phương pháp học tập, từ đó tăng thêm tinh thần đoàn kết và hiệu quả học tập của từng học viên.

Nếu kết hợp với các thiết bị như Camera không dây (Wireless camera) hoặc Laptop với Wireless LAN thì nhiều học viện có thể quan sát các quang cảnh ở khoảng cách xa các máy tính tới vài trăm mét trong thời gian thực. Ví dụ: ngoài thiên nhiên, công trường, xưởng máy.

2.             Hệ thống E-learning và công cụ soạn bài giảng

Hệ thống e-Learning sẽ được tích hợp vào portal của trường học hoặc doanh nghiệp. Như vậy hệ thống e-Learning sẽ phải tương tác tốt với các hệ thống khác trong trường học như hệ thống quản lý sinh viên, hệ thống quản lý giáo viên, lịch giảng dạy. Một thành phần rất quan trọng của hệ thống chính là hệ thống quản lý học tập (Learning Management System), gồm nhiều module khác nhau, giúp cho quá trình học tập trên mạng đuợc thuận tiện và dễ dàng phát huy hết các điểm mạnh của mạng Internet ví dụ như:

·                     Diễn đàn để trao đổi ý kiến giữa các thành viên của một lớp

·                     Module khảo sát lấy ý kiến của mọi người về một vấn đề nào đó

·                     Module kiểm tra và đánh giá

·                     Module chat trực tuyến

·                     Module phát video và audio trực truyến

·                     Module Flash

Một phần nữa rất quan trọng là các công cụ tạo nội dung. Hiện nay, chúng ta có 2 cách tạo nội dung là trực tuyến (online), có kết nối với mạng Internet và  offline (ngoại tuyến), không cần kết nối với mạng Internet. Những hệ thống như hệ thống quản trị nội dung học tập (LCMS – Learning Content Management System) cho phép tạo và quản lý nội dung trực tuyến. Các công cụ soạn bài giảng (authoring tools) giáo viên có thể cài đặt ngay trên máy tính cá nhân của mình và soạn bài giảng. Với những nước và khu vực mà cơ sở hạ tầng mạng chưa tốt thì việc dùng các công cụ soạn bài giảng là một sự lựa chọn hợp lý. Một hệ thống tạo nội dung mềm dẻo thường cho phép kết hợp giữa soạn bài giảng online và offline

Với các trường và cơ sở có quy mô lớn cần phải quản lý kho bài giảng lớn và muốn chia sẻ cho các trường khác thì phải nghĩ đến giải pháp kho chứa bài giảng. Kho chứa bài giảng này cho phép lưu trữ, quản lý thông tin về các bài giảng (thường dùng các chuẩn về metadata của IEEE, IMS, và SCORM). Hơn nữa, thường có engine tìm kiếm đi kèm, tiện cho việc tìm kiếm  các bài giảng (hoặc tổng quát hơn là đối tượng học tập). Đôi khi các hệ thống quản trị nội dung học tập (LCMS) cũng đủ mạnh để thực hiện việc quản lý này hoặc cũng có các sản phẩm chuyên biệt.

Các chuẩn-đặc tả là một thành phần kết nối tất cả các thành phần của hệ thống e-Learning. LMS, LCMS, công cụ soạn bài giảng, và kho chứa bài giảng sẽ hiểu nhau và tương tác được với nhau thông qua các chuẩn/đặc tả. Chuẩn và đặc tả e-Learning cũng đang phát triển rất nhanh tạo điều kiện cho các công ty và tổ chức tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm e-Learning, và người dùng có rất nhiều sự lựa chọn. 

Công cụ soạn bài điện tử

Là các công cụ giúp cho việc tạo nội dung học tập một cách dễ dàng. Các trang web với tất cả các loại tương tác multimedia (thậm chí cả các bài kiểm tra) được tạo ra như việc tạo một bài trình bày bằng PowerPoint. Với loại ứng dụng này bạn có thể nhập các đối tượng học tập đã tồn tại trước như text, ảnh, âm thanh, các hoạt hình, và video chỉ bằng việc kéo thả. Điều đáng chú ý là nội dung sau khi soạn xong có thể xuất ra các định dạng như HTML, CD-ROM, hoặc các gói tuân theo chuẩn SCORM/AICC.

Có một sự khác biệt giữa công cụ tạo bài điện tử và công cụ lập trình. Để nắm vững, sử dụng tốt được công cụ soạn bài yêu cầu ít kiến thức chuyên môn hơn trong khi đối với các công cụ lập trình bạn cần có các kiến thức tốt về các ngôn ngữ mình định sử dụng. Tuy nhiên, cũng nên lưu ý rằng trong các công cụ soạn bài cũng được chia ra thành các cấp độ khác nhau. Có loại bạn chỉ cần thực hiện các thao tác kéo thả trên màn hình giống như PowerPoint. Có loại bạn đòi hỏi phải có một chút kiến thức về lập trình (lập trình script) hoặc làm việc với các sơ đồ (ví dụ như Authorware).

·                     Tạo cây nội dung

·                     Tạo các tương tác

·                     Nhập các đối tượng đã tồn tại

·                     Liên kết các đối tượng học tập với nhau

·                     Cung cấp các mẫu tạo khóa học nhanh chóng, thuận tiện

·                     Sử dụng lại các đối tượng học tập

·                     Tạo các bài kiểm tra

·                     Xuất ra các định dạng khác nhau

·                     Cung cấp khả năng phát triển các tính năng cao cấp thông qua lập trình

Các module chính của hệ thống Video E-Learning

Hệ thống giảng dạy (dành cho giáo viên)

Các chức năng xử lý trên màn hình của giáo viên

Hệ thống học tập (dành cho học sinh) đăng nhập vào hệ thống 

Ngoài ra còn rất nhiều các  tính năng khác như : Quản lý học viên, Giao diện Web, Quản lý lớp học …

Sơ đồ tổng quát cấu trúc các module của hệ thống

Sơ đồ cấu trúc các module của hệ thống

3.            Kết luận

Thành công của việc chuyển đổi sang học chế tín chỉ cũng phụ thuộc vào những đổi mới từ nền giáo dục, trong đó đặc biệt chú trọng đến tính tự chủ của người học.

Đối với người học, tính linh hoạt và chủ động chắc chắn sẽ mang đến cho họ nhiều động lực hơn. Đối với giáo viên, học chế tín chỉ là cơ hội để họ nhìn lại phương pháp dạy học và trau dồi kiến thức chuyên môn của mình. Cùng với việc ứng dụng mô hình đào tạo trực tuyến vào việc dạy và học ở trường Đại học Văn hóa Hà Nội sẽ càng nâng cao hơn nữa hiệu quả giảng dạy trong học chế tín chỉ.

Học chế tín chỉ mang lại hiệu quả học tập cao, khả năng thích ứng của chương trình đào tạo phù hợp với mục tiêu học tập suốt đời của mỗi người trong xã hội hiện đại, hiệu quả về quản lý cao do tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm của người học và người dạy trong hệ thống đào tạo không ngừng được củng cố và nâng cao. Ưu điểm này góp phần giảm tải chương trình đào tạo trùng lặp trong các chuyên ngành của từng trường, tạo cơ hội lớn cho người học chuyển đổi ngành nghề, học được nhiều văn bằng đại học để thích nghi tốt hơn với cuộc sống hiện đại, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực cho đất nước… Các tiện ích này cũng chỉ phát huy được tác dụng khi các cơ sở đào tạo có nguồn lực tài chính cần thiết để đầu tư hệ thống trang thiết bị, cơ sở vật chất, lực lượng lao động giảng dạy, quản lý đáp ứng được nhu cầu được bảo vệ và tra cứu dữ liệu, kết nối thông tin, đăng, xuất của người học vào hệ thống thông tin nội bộ của từng trường phù hợp với thời đại bùng nổ thông tin và phát triển nhanh của khoa học công nghệ hiện nay.

Đào tạo tín chỉ đạt kết quả cao, tạo cho sinh viên tính chủ động cao về thời gian và tính sáng tạo; sinh viên được chọn thầy, chọn thời gian, chọn người hướng dẫn… Tuy nhiên, học theo tín chỉ nếu sinh viên không tích cực học tập hơn thì kết quả học tập sẽ không cao.

Hiện nay chương trình đào tạo của các cơ sở đã  được kết nối Internet thì việc chọn lựa chương trình đào tạo trực tuyến là sự lựa chọn tối ưu của người học đặc biệt những người đang đi làm tham gia học tập nâng cao trình độ hoặc lấy thêm bằng đại học của các trường đại học khác. Trường ta cần  ứng dụng chương trình đào tạo trực tuyến, đặc biệt cho hệ vừa học vừa làm.

Tài liệu tham khảo

1.             Lâm Quang Thiệp, Về học chế tín chỉ và áp dụng ở Việt Nam, Tạp chí Hoạt động Khoa học số 3 / 2007.

2.             http://www.vnu.edu.vn

3.             Blair, G. S, Stefani, J. B. “Open distributed processing and multimedia”. Addison Wesley, Longman Ltd, 1998.

Bài: Lý Thị Mỹ Dung

Khoa Lý luận chính trị và khoa học cơ bản