Bài 2. Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX – Lịch sử 9

Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX rơi vào những khủng hoảng kinh tế, xã hội. Từ đó cần có những phương án giải quyết cải tổ phục hồi kinh tế của các nước. Mời các bạn cùng tìm hiểu….

A. Tìm hiểu lý thuyết

I. Khủng hoảng và tan rã của Liên Bang Xô Viết

1) Tình hình của Liên Xô từ những năm 70 đến năm 1985:

– Ảnh hưởng của khủng hoảng dầu mỏ ( 1973) nhất là từ đầu những năm 80 nền kinh tế – xã hội rơi vào tình trạng khủng hoảng:

+ Sản xuất công – nông nghiệp không tăng.

+ Đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn.

+ Lương thực và hàng hóa tiêu dùng thiết yếu ngày càng khan hiếm.

+ Tệ nạn quan liêu, tham nhũng trầm trọng.

—> Đất nước rơi vào khủng hoảng toàn diện.

2) Công cuộc cải tổ:

– Tháng 3/1985 Góoc-ba-chốp cải tổ nhằm khắc phục những sai lầm, thiếu sót trước đây, đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, xây dựng một xã hội chủ nghĩa theo đúng bản chất nhân văn và ý nghĩa đích thực của nó.

– Do thiếu chuẩn bị đầy đủ và các điều kiện cần thiết, thiếu một đường lối chiến lược đúng đắn nên công cuộc cải tổ nhanh chóng lâm vào tình trạng khó khăn lúng túng.

– Đất nước lún sâu vào khủng hoảng và rối loạn: bãi công, nhiều nước Cộng hòa đòi li khai, tệ nạn XH gia tăng.

3) Diễn biến của sự tan rã:

– 19.8.1991 cuộc đảo chính Gooc-ba-chốp thất bại dẫn đến Đảng Cộng sản Liên Xô bị đình chỉ hoạt động.

– 21.12.1991, 11 nước cộng hòa ly khai thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG).

– 25.12.1991, Liên bang Xô Viết tan rã, chế độ XHCN ở Liên Xô sụp đổ sau 74 năm tồn tại.

II/ Cuộc khủng hoảng và tan rã của chế độ XHCN ở các nước Đông Âu:

– Cuối những năm 70 đến đầu những năm 80 lâm vào tình trạng khủng hoảng suy gay gắt.

– Cuối năm 1988 khủng hoảng lên tới đỉnh cao khởi đầu từ Ba Lan đấu tranh nhằm vào Đảng Cộng sản cầm quyền.

– Chính quyền mới ở các nước Đông Âu tuyên bố từ bỏ chủ nghĩa xã hội.

– Các thế lực chống CNXH lên nắm quyền.

– Năm 1989 chế độ CNXH sụp đổ ở Đông Âu.

– Năm 1991 hệ thống các nước XHCN tan rã.

B. Bài tập

Câu 1: Công cuộc cải tổ ở Liên Xô đã diễn ra như thế nào và kết quả cuối cùng ra sao?

Trong bối cảnh đó, tháng 3 – 1985, Goóc-ba-chốp lên nắm quyền lãnh đạo Đảng, đề ra đường lối cải tổ. Cải tổ được tuyên bố như một cuộc cách mạng nhằm khắc phục những sai lầm thiếu sót trước đây, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng và xây dựng một chủ nghĩa xã hội theo đúng bản chất và ý nghĩa nhân văn đích thực của nó. Nhưng do không có sự chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết và thiếu một đường lối chiến lược toàn diện, nhất quán, nên công cuộc cải tổ nhanh chóng lâm vào tình trạng bị động, lúng túng, đầy khó khăn.

Mặc dù Ban lãnh đạo Liên Xô đã đưa ra nhiều phương án phát triển kinh tế nhưng lại chưa thực hiện được gì, nền kinh tế vẫn trượt dài trong khủng hoảng. Trước những khó khăn về kinh tế, những cái tổ về chính trị – xã hội lại được đẩy mạnh như thực hiện chế độ tổng thống tập trung mọi quyền lực, thực hiện chế độ đa nguyên về chính trị (tức nhiều đảng cùng tham gia công việc chính trị của đất nước), xóa bỏ chế độ một đảng (tức xoá bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô), tuyên bố dân chủ và “công khai” mọi mặt.
Đất nước càng lún sâu vào khủng hoảng và rối loạn. Nhiều cuộc bãi công diễn ra, mâu thuẫn sắc tộc bùng nổ, nhiều nước cộng hòa đòi li khai, các tệ nạn xã hội gia tăng, các thế lực chống đối ráo riết kích động quần chúng…

Trong bối cảnh đó, ngày 19 – 8 – 1991 một số người lãnh đạo Đảng và Nhà nước Xô viết đã tiến hành đảo chính, lật đổ Tổng thống Goóc-ba-chốp. Nhưng cuộc đảo chính nhanh chóng thất bại và đã dẫn tới những hậu quả cực kì nghiêm trọng : Đảng Cộng sản Liên Xô bị đình chỉ hoạt động, Nhà nước Liên bang hầu như tê liệt, các nước cộng hòa đua nhau đòi độc lập và tách khỏi Liên bang. Sự tan rã của Liên bang Xô viết chỉ còn là vấn đề thời gian.

Ngày 21 – 12 – 1991, những người lãnh đạo 11 nước cộng hòa trong Liên bang Xô viết đã họp và kí kết hiệp định về giải tán Liên bang xô viết, thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (thường gọi tắt là SNG). Trong buổi tối giá lạnh ngày 25- 12- 1991, Goóc-ba-chốp tuyên bố từ chức tổng thống. Lá cờ Liên bang Xô viết trên nóc điện Crem-li bị hạ xuống, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên bang Xô viết sau 74 năm tồn tại.

Câu 2: Quá trình khủng hoảng và sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu đã diễn ra như thế nào ?

Cuộc khủng hoảng sớm nhất ở Ba Lan (1978) sau đó lan sang các nước Đông Âu khác. Các thế lực chống Chủ nghĩa xã hội với sự tiếp sức của chủ nghĩa đế quốc bên ngoài, ra sức kích động công nhân bãi công, quần chúng biểu tình đòi cải cách kinh tế, chính trị, đa nguyên, đa đảng, tổng tuyển cử tự do ( tiêu biểu là nhân dân Rumani đấu tranh vũ trang,..).

Một số chuyên mục của Lịch sử 9:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 9
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 9
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 9
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 9

Liên xô và các nước Đông Âu những năm 20 cuối TK XX rơi vào khủng hoảng liên tiếp về kinh tế, xã hội dẫn đến những thay đổi rồi tan rã với những cố gắng cuối cùng của Gooc-ba-chốp. Chúc các bạn học tập hiệu quả!