Tìm hiểu về Mai hoa: Prunus mume sieb.et. Zucc

Họ Hoa hồng: Rosuceae

Mai là cây cho hoa đẹp và quý, được ưa chuộng ở nước ta và nhiều nước trên thế giới đặc biệt là ở Trung Quốc. Các tao nhân mặc khách ở ta và ở Trung Quốc đã có nhiều thi, hoạ về Mai; hình tượng Tứ quý có Mai Lan Cúc Trúc, hình tượng Tam hữu có Tùng Trúc Mai. Hình ảnh hoa Mai đã gắn sâu vào đời sống tinh thần của mỗi chúng ta. Người phương Đông cho hoa Mai là đẹp vì nó nở trong giá rét, hoa trắng như tuyết, biểu hiện khí phách ngoan cường, bất khuất cùa người quân tử.

Cây Mai có rất nhiều chủng khác nhau và thường phân ra là Mai hoa và Mai quả (mơ). Mai hoa (mai cánh) được gây trồng rộng rãi, hoa trắng là chủ yếu, song đến nay cũng có nhiều chủng với nhiều màu khác nhau.

Mai là cây gỗ nhỏ, nguyên sản ở Trung Quốc, từ đời Đường được truyền bá tới Triều Tiên rồi từ Triều Tiên tới Nhật Bản, sau đó là tới các nước Âu Mỹ. Việt Nam với đặc điểm khí hậu miền Bắc có lẽ cũng là vùng phân bố tự nhiên của Mai giống như Trà (Trà phân bố chủ yếu ở Trung Quốc, miền Bắc nước ta cũng có Trà phân bố tự nhiên).

Ở Trung Quốc, cây Mai được gây trồng từ rất lâu đời (có tới 3000 năm) và có diện tích gây trồng lớn, tạo thành những vùng phong cảnh đặc thù, tạo thành nơi thánh địa thưởng Mai như ở Tô Châu, khi mùa hoa nở rộ, cả vùng một màu trắng như tuyết ngút ngàn đến chân trời. Vì thế Tuệ Sơn đã có bài vịnh Mai mà nhiều người biết đến:

Bắc phong xuy đảo nhân

Cổ mộc hóa vi thiết

Nhất hoa thiên hạ xuân

Vạn lý Giang Nam tuyết.

(Gió bắc thổi xô người, cây già cứng như sắt

Han nở khắp trời xuân, vạn dặm Giang Nam tuyết).

Ở ta, cây Mai đã được trồng hoặc mọc thành rừng ở các tỉnh Trung du, miền núi phía Bắc.

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

(Tố Hữu )

Hoặc như rừng Mơ chùa Hương đã vào thơ Nguyễn Bính. Xuân đến rừng núi chúng ta đều nở trắng hoa xuân nổi lên giữa màu xanh trùng điệp của núi rừng, cảnh sắc thật tươi tắn sinh động.

Hoa Mai vừa đẹp lại vừa thơm. Mai cũng có thể trồng trong chậu tạo thành nhiều dáng vẻ mang những nội dung giáo dục khác nhau. Người chơi Mai của ta và Trung Quốc đòi hỏi cây Mai phải đạt được 4 cái quý dưới đây:

“ Quý hy bất quý phồn” ( thưa hơn dày)

“Ọuý ngo bất quý nân” (già hơn trê)

“Quý xấu bất quý phì” (gầy hơn béo)

“Quý hợp bất quý khai”.

Câu cuối cùng có người chuyển là “quý nụ bất quý hoa”, như vậy không đúng với nguyên bản chữ Hán.

Mai sinh trưởng chậm, sống lâu, cành lá nhỏ, chịu cắt tỉa, mọc khoẻ nên cũng rất thích hợp trồng trong chậu.

Mai thích nơi khí hậu á nhiệt đới, tuy vậy cũng có thể chịu lạnh. Mai trắng (mai mơ) chỉ sinh trưởng được ở khí hậu miền Bắc, nơi có mùa đông se lạnh. Cây ưa đất tốt, đủ ẩm nhưng kị nơi đất ướt, mùa hè mưa nhiều cần thoát nước tốt. Cây có thể nhân giống bằng cách gieo hạt, chiết, ghép, giâm hom, v.v… Gieo hạt thích hợp vào mùa thu, chiết lại nên tiến hành vào mùa xuân. Nếu ghép, có thể chép trên gốc Mơ, , Đào đều được. Còn giâm hom, theo kinh nghiệm nước ngoài thì tỷ lệ sống không cao.