Phương pháp khám thai cho bò sữa

Khám thai giữ vai trò hết sức quan trọng trong việc chăn nuôi bò sinh sản. Vì có khám thai ta mới biết được bò có chửa không. Tuổi thai ở tháng thứ mấy? Từ đó có chế độ chăm sóc nuôi dưỡng cho phù hợp.

Khám thai sớm là một việc khó, không những do thai còn quá nhỏ, bộ phận sinh dục của con mẹ chưa biến đổi nhiều nên khó phát hiện, mà còn do quan hệ giữa màng thai và niêm mạc tử cung chưa chặt. Nếu không cẩn thận dẻ gây sẩy thai. Do vậy phải luyện tay nghề nhiều thì kiểm tra thai mới chính xác. Hiện tượng có chửa trong giai đoạn đầu rất dễ nhầm với triệu trứng của một số bệnh nên càng phải hết sức thận trọng.

Có nhiều phương pháp khám thai như:

Phương pháp kiểm tra trong phòng thí nghiệm

Phương pháp này cồng kểnh, tốn kém, ít có giá trị thực tiễn nên trong sản xuất ít dùng.

Phương pháp kiểm tra lâm sàng

Gồm 2 phương pháp sau:

Phương pháp kiểm tra qua âm đạo.

Phương pháp kiêm tra qua trực tràng,

Phương pháp kiểm tra qua lâm sàng có giá trị thực tiễn cao, ít tốn kém và dễ áp dụng trong sản xuất. Cụ thể:

Hỏi chủ gia súc hoặc dẫn tinh viên để có những tài liệu cần thiết như:

– Kết quả phối giống của các lần trước và tình hình sinh sản của con vật.

– Ngày phối giống cuối cùng.

– Sau lần phối giống cuối cùng có động hớn trở lại không? Ngày động hớn trở lại ?

– Tình hình nuôi dưỡng chăm sóc và quản lý sau khi dẫn tinh.

Quan sát bằng mắt để xem hình dáng của bụng và hoạt động của thai

– Con vật đã mắc những bệnh gì – đặc biệt bệnh đường sinh dục

Kiểm tra bên ngoài bằng sờ nắn và nghe

Bò cái có chửa từ tháng thứ 7 trở lên sờ bên phải bụng sẽ thấy thai cử động. Tiếng tim của thai nghe nhanh và yếu hơn tiếng tim của con mẹ nên dễ phân biệt.

Kiểm tra qua âm đạo

Đây là một trong những biện pháp khám thai quan trọng nhưng vì chưa thật chính xác nên chỉ đóng vai trò bổ trợ cho phương pháp khám thai qua trực tràng (khi con vật quá béo, lớp mỡ xung quanh trực tràng quá dày, sờ tử cung qua trực tràng không rõ. Hoặc khi nghi con vật có bệnh ở tử cung, kiểm tra qua âm đạo để phân biệt hai trạng thái có bệnh và có chửa.

Khám thai qua âm đạo cần chú ý:

– Nếu con vật chưa có chửa mà buồng trứng có thể vàng tồn lưu thì những biến đổi trong âm đạo rất giống những biến đổi của âm đạo mới có chửa.

– Khi con vật đã có chửa mà bị viêm âm đạo thì những biến đổi của âm đạo cũng giống như con vật chưa có chửa.

– Nếu con vật đã có chửa rồi lại động hớn giả do cổ tử cung hơi mở thì khám qua âm đạo rất dể nhầm là con vật chưa có chửa.

– Kiểm tra qua âm đạo không biết được tuổi của thai.

– Khi con vật đã có chửa mà khám qua âm đạo quá mạnh tay khiến bò giẫy giụa mạnh thì dễ gây ra sẩy thai.

– Nếu vô trùng kém khi khám qua âm đạo có thể gây ra viêm âm đạo.

Kiểm tra qua trực tràng

Ở bò cái, thông qua trực tràng để sờ buồng trứng, tử cung, núm nhau, động mạch tử cung, thai và đánh giá tuổi của thai. Qua trực tràng còn cho biết tình trạng bộ máy sinh dục, thai sống hay chết, tình hình bệnh tật của con gia súc (thai khô, thai mềm nhũn, viêm tử cung, viêm âm đạo)

Trong các phương pháp kiểm tra thai, phương pháp khám thai qim trực tràng là phương pháp tiên tiến đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới và ở nước ta.

Các căn cứ để khám thai qua trực tràng cho trâu bò:

– Rãnh giữa tử cung.

– Sự thay đổi thể tích của sừng tử cung.

– Vị trí bọc thai.

– Thể tích và sự thay đổi mặt ngoài của buồng trứng.

– Dựa vào số lượng và thể tích của núm nhau.

– Dựa vào sự hoạt động của động mạch tử cung.

Phương pháp khám thai qua trực tràng cho bỏ có thể chia làm 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1:

Thai ở 3 tháng đầu. Lúc này vị trí của tử cung nằm trong xoang chậu.

Thai 1 tháng: Bộ phận sinh dục biến đổi ít, sờ khám khó khăn, trừ trường hợp quen thuộc với bộ phận sinh dục của con đó. Rãnh giữa tử cung hơi cạn một chút, cổ tử cung và sừng tử cung mang thai to hơn, thành tử cung mỏng và có đàn hồi, bên trong sóng sánh, buồng trứng ở phía sừng có chửa to hơn buồng trứng bên kia. Mò thấy hoàng thể.

Thai 2 tháng: Rãnh giữa tử cung đã cạn nhiều, có khi mất hoặc để lại các vết của rãnh. Hiện tượng co sừng cũng yếu đi, một phần tử cung mang thai hướng vào xoang bụng. Mò thấy hoàng thể – sừng bên có thai mỏng hơn nhưng dài và to gấp 2 – 3 lần sừng bên không có thai, thành tử cung mỏng, mềm, bên trong sóng sánh.

Thai 3 tháng: Rãnh giữa tử cung biến mất, tử cung to và thõng vào xoang bụng, sờ không thấy toàn bộ tử cung, sừng bên có thai to gấp 5 – 6 lần sừng bên không có thai, có sánh nước ối bên trong. Mò thấy hoàng thể. Núm nhau to bằng hạt đậu nành

Giai đoạn 2:

Gồm thai ở 3 tháng (4, 5, 6), bọc thai ra ngoài xoang chậu và sa dần xuống đáy xoang chậu.

Thai 4 tháng: Tử cung giống như cái túi thõng vào xoang bụng, sừng bên có thai to gấp 10 lần (to bằng quả bưởi), sừng có thai thành mỏng, sánh động nước ối. Sờ thấy núm nhau to bằng hạt sen, ấn tay xuống chút nữa sờ đụng thai. Động mạch tử cung bên có thai đập mạnh.

Thai 5 tháng: Toàn bộ tử cung thõng vào xoang bụng, bọc thai biến thành bị to, không phân biệt được 2 sừng (bị to bằng quả bóng chuyền). Núm nhau to bằng ngón tay cái. Không tìm thấy 2 buồng trứng. Động mạch giữa tử cung đập mạnh.

Thai 6 tháng: Bọc thai căng to không sờ hết chu vi của tử cung. Núm nhaư to bằng quả cau. cổ tử cung kéo về phía trước, sa xuống xoang bụng. Động mạch tử cung đập mạnh. Thai sờ không đụng vẫn biết có thai, sờ thấy núm nhau to bằng quả cau.

Giai đoạn 3:

Gồm thai ở 3 tháng 7, 8, 9. Bọc thai từ đáy xoang bụng bụng chồi lên và thai đi dần vào xoang chậu. Sờ thai dễ dàng cụ thể:

Thai 7 tháng: Bọc thai càng to, không sờ hết chu vi, sờ đụng đầu và chân. Động mạch tử cung đập rõ. Núm nhau càng to.

Thai 8 tháng: cổ tử cung quay về phía trước cửa xương chậu hoặc hố chậu. Rất dễ sờ thấy thai, động mạch giữa tử cung đập mạnh (nhìn bên ngoài bụng to), thai chổi lên cửa vào xoang chậu. Núm nhau to bằng quả trứng gà.

Thai 9 tháng: Bầu vú nở to, bụng ngoài to, sờ đụng thấy chân ở cửa vào xoang chậu.

Chú ý:

– Khi khám thai bò qua trực tràng cần hỏi thêm dẫn tinh viên hay gia chủ để giúp cho việc chẩn đoán chính xác có chửa hay mắc các bệnh phụ khoa.

– Kết quả thụ tinh của những lần trước và tình hình khi đẻ, sau khi đẻ.

– Ngày giờ khi thụ tinh lần cuối cùng.

– Thụ tinh lần cuối cùng có động dục lại không?

– Tình hình nuôi dưỡng chăm sóc quản lý sau khi dẫn tinh.

– Bầu vú có nở to không?

– Bụng to hay nhỏ, con vật béo hay gầy.

Do quá trình phát triển của thai, tuy có thể khám thai bò cái có chửa 1 tháng, nhưng để đảm bảo an toàn cho bò mẹ và độ chính xác của chẩn đoán ta chỉ nên khám thai cho bò cái sau 45 ngày.

Cách tính độ dài của thai (bò HF)

F (cm) = M (M + 2)

F: Độ dài của thai: cm

M: Tháng thai

Ví dụ:

Thai 2 tháng có độ dài là: 2 (2 + 2) = 8 cm

Thai 3 tháng có độ dài là: 3 (3 + 2) = 15 cm

Thai 4 tháng có độ dài là: 4 (4 + 2) = 24 cm.