Nhóm hoa lan vanda.

Nhóm lan Vanda bao gồm : những loài lan mọc khắp vùng Đông Nam Á. Chúng là những cây đơn thân, với một thân mọc thẳng lên và từ thân này lần lượt trổ lá ra, làm cho cây trông có vẻ bẹt, với lá mới liên tục mọc ra ở ngọn cây. Lá dày của chúng có thể mềm và mọng nước hoặc cứng, tùy theo loại. Phát hoa mọc ra từ một bên thân cây, thường là từ nách lá. Rễ phát triển ở gốc thân, lan rộng ra mọi hướng. Trong tự nhiên, những cây này là phong lan mọc bám trên cây chủ.

Họ hàng gần với chúng có nhiều giống, trong đó có Phalaenopsis. Hai giống này có thể lai với nhau, tạo nên một giống có tên là Vandanopsis. Mặc dù một số loài của giống lai này rất đẹp, nhưng việc lai giống đó lại cho kết quả không nhiều. Vanda thường được lai với một số giống gần với nó hơn, như Aerides, Rhynchostỵlis, và Ascocenda, tạo ra một số lượng khổng lồ các loài lai với rất nhiều màu sắc, hình dáng, và kích thước. Ở những vùng nhiệt đới như Tây Ấn Độ, Florida, Thái Lan, Malaysia, và Singapore, lan Vanda thường được trồng trong nhà. Chúng được trồng rộng rãi làm cây vườn, được đặt trong nhà mát mẻ hoặc gắn trên cây to. Dưới những điều kiện như thế, chúng phát triển mạnh mẽ và liên tục ra hoa. Một số loài phát triển và ra hoa rất dồi dào, và ra hoa dễ đến nỗi người ta trồng chúng rộng rãi để làm hoa cắt cành. Một số lượng hoa rất lớn được vận chuyển bằng đường thủy đi khắp các nước trên thế giới.

Trong tự nhiên, hầu hết các loài Vanda là phong lan, mọc trên các cành cây cao trong rừng mưa nhiệt đới; ở đó, vào mùa khô chúng phải chịu đựng những thời kỳ hạn hán kéo dài. Chúng trữ nước trong những chiếc lá dày và hệ rễ lan rộng.

Trồng và chăm sóc

Chúng thích hợp được trồng trong những giỏ gỗ nhỏ treo bằng dây, và được che chắn để tránh ánh sáng mạnh. Những cái rễ dài trên không của chúng treo lơ lửng ở đáy giỏ có thể được phun nước và bón phân mỗi ngày. Những vườn ươm lớn với nhiều dãy lan vanda nở hoa sẽ tạo nên cảnh tuyệt dẹp. Trong khí hậu lạnh hơn, chúng có thể được trồng thành công trong nhà kính. Hãy treo chúng giống như trên và không cho chất trồng vào giỏ gỗ, chỉ dựa vào việc phun nước và tưới phân cho rễ thôi. Đây là những cây, gần gũi nhất mà chúng ta thấy thực sự là lan trên không, nhận tất cả dưỡng chất theo cách như vậy.

Không giống người họ hàng Phalaenopsis của mình, chúng không thích hợp làm cây trong nhà. Trong khi Phalaenopsis phát triển mạnh trong điều kiện ấm và khô của phòng có sưởi, thì vanda lại cần nhiều độ ẩm và ánh sáng hơn. Để thực sự sống được trong khí hậu lạnh, chúng phải được trồng trong nhà kính.

Các loài lai

Những loài được yêu thích nhất là những loài có lai lịch từ loài Vanda coerulea. Loài ưa lạnh ở vùng cao này có xuất xứ từ dãy Himalaya, mọc trên cây sồi, và đôi khi phải chịu nhiệt độ gần đóng băng. Nó được đánh giá rất cao bởi màu xanh lam của hoa, và những cây có màu đậm nhất là đến từ phía bắc Thái Lan và Miến Điện. Loài này ngày nay khó kiếm. Những được là những cây trong vườn ươm được bảo vệ kỹ lưỡng trong trạng thái tự nhiên. Khi được lai với những loài vanda vùng thấp, chẳng hạn V. sanderiana, chúng cho ra một loài hoa xanh, có hoa văn khảm rực rỡ, tên là V. Rothschildiana, chịu được cả nhiệt độ cao lẫn nhiệt độ thấp và là loại được ưa chuộng nhất, được trồng ở những nước lạnh. Nó có nhiều sắc lam, thường nở hoa hai năm một lần và kéo dài nhiều tháng.

Họ hàng xa

Băng qua Ấn Độ Dương, ở châu Phi, người ta tìm thấy họ hàng xa của nó, gọi chung là Angraecum. Họ châu Phi này có cách phát triển tương tự như vanda và giống vanda nhiều điểm, chỉ có diện mạo hoa là khác hẳn. Hoa to và có màu trắng với một cái cựa dài ở phía sau. Giống này hiếm khi được lai với vanda hay các giống gần khác. Nếu có lai chăng nữa thì cũng chỉ lai giữa các loài khác nhau của giống Angraecum hoặc của các giống thân đơn châu Phi khác có họ gần. Một số loài tuyệt sắc nhất của giống này được tìm thấy ở Madgascar; ở đây chúng đã bị tách biệt khỏi lục địa châu Phi hàng ngàn năm và tiến hóa thành những loài đáng kinh ngạc.

Ascocenda Thai Joy

Hiện nay, nhóm lan Vanda có rất nhiều màu sắc rực rỡ. Điều này một phần là nhờ được lai với một giống gần là Ascocentrum, tạo ra những bông hoa nhỏ hơn nhưng số lượng hoa nhiều hơn, và có nhiều màu hồng, vàng, và cam rực rỡ. Chúng cũng cần độ ấm, ánh sáng, và độ ẩm cao như vanda để có thể phát triển mạnh, rồi sau đó thường ra hoa hai lần mỗi năm.

Ascocenda Crownfox Sunshine

Màu vàng chanh tươi tắn và lung linh đến kinh ngạc của loài lai này là cái mà ngày nay chúng ta thường thấy hơn, vì toàn bộ bảng màu mới đang dần xuất hiện trên các loài lai của nhóm lan Vanda. Ánh sáng tốt là điều kiện thiết yếu để nó ra hoa, vì vậy tốt nhất là hãy treo nó ở gần mái nhà kính.

Vanda coerulea

Mặc dù trong thực tế loài lan này có màu hoa cà nhiều hơn, nhưng nó đã được dùng để lai tạo nên các loài Vanda màu ‘lam’, là những loài được yêu thích nhất trong tất cả các loài Vanda lai hiện đại. V. coerulea là loài ưa lạnh, có xuất xứ từ dãy Himalaya. Bản thân loài này không được trồng rộng rãi vì chúng lâu phát triển, nhưng các loài lai thì được trồng khá thành công trong môi trường lạnh, ẩm, và nhiều ánh sáng.

Vanda cristata

Loài ưa lạnh quyến rủ này đến từ dãy Himalaya ở Ấn Độ và Nepal, dễ thích nghi hơn ở những vùng lạnh hơn, và vì có dáng nhỏ và hoa đẹp, chúng rất thích hợp cho bộ sưu tập hỗn hợp của các nhà chơi lan nghiệp dư. Vào mùa xuân, cây có thể trổ nhiều phát hoa một lúc, mỗi phát hoa mang một hoặc hai hoa màu xanh. Cánh môi màu kem với phần giữa gần như màu đen, tạo cho hoa một nét rất ấn tượng.

Vanda tricolor thứ suavis

Loài này đến từ đảo Java (Indonesia), là một trong những loài vanda chói lọi nhất. Loài ưa lạnh này sẽ trổ những phát hoa dài với nhiều hoa to và rực rỡ. Cánh đài và cánh tràng cuốn ra phía sau, có nền màu trắng hoặc kem và được điểm những hoa văn màu nâu đỏ. Cánh môi tạo thành màu thứ ba, màu tím, vì vậy nó mới có tên là tricolor (ba màu). Những cây trưởng thành có thể nở hoa hai lần mỗi năm và mỗi lần kéo dài nhiều tuần.

Vanda Rothschildiana

Đây là loài lai đầu tiên giữa v. coerulea và v. sanderiana. v. coerulea tạo cho nó sắc xanh kỳ diệu và khả năng chịu độ lạnh tốt hơn, còn v. sanderiana giúp tăng kích thước và độ sắc nét trên hoa văn của hoa. V. sanderiana còn là loài ưa nóng, nên v. Rothschildiana vẫn phát triển tốt cả ở nơi mát mẻ lẫn ấm áp, mặc dù nó thường nở hoa dễ hơn và đều đặn hơn nếu được giữ ở nhiệt độ không dưới 10°C.