Phân loại hoa lan như thế nào?

Vì họ lan là một nhóm thực vật rất lớn nên bạn khó hình dung hết được các nhánh phân chia của chúng. Trước hết chúng ta có cái tên Lan là tên chung cho tất cả những cây thuộc họ orchidaceae. Họ lan được phân chia thành nhiều tông, chẳng hạn như tông Oncidinae. Những tông này sau đó được phân thành các giống khác nhau biểu thị bằng cái tên đầu tiên trong hai tên La-tinh đặt cho tất cả các loài thực vật, chẳng hạn Cymbidium. Giống này sau đó lại được phân chia thành nhiều loài khác nhau, biểu thị bằng tên thứ hai trong hai tên La-tinh của cây.

Những bức vẽ tinh xảo về những loài lan mới thời nữ hoàng Victoria.

Ví dụ: floribundum là tên loài của Cymbidium floribundum. Nếu những loài này thể hiện sự đa dạng tự nhiên có thể được phân chia tiếp thành các thứ. Ngoài những loại lan tự nhiên ở trên, một lượng khổng lồ lan lai xuất hiện trong 150 năm qua đã làm nảy sinh thêm các tên tự tạo bên cạnh các tên La-tinh. Cũng như tất cả các loại thực vật có hoa, sự phân loại lan chủ yếu dựa trên sự khác nhau về hình dạng hoa chứ không phải về màu sắc hay tập tính của cây. Hoa lan là một mẫu hình gồm ba cánh đài và ba cánh tràng. Trong hầu hết các trường hợp, cánh tràng thứ ba phát triển khác với những cánh còn lại, tạo thành cánh môi. Được gắn hờ vào cuống hoa và có thể đung đưa, cánh môi có thể to và có màu sắc sặc sỡ là bãi đáp lý tưởng cho lũ bướm, bầy ong. Bộ phận sinh sản của hoa, nơi có chứa cả nhụy và nhị hoa, thường được bọc trong cánh môi gọi là trụ.

Trên mẫu hình cơ bản này, chúng ta có từ 25.000 đến 30.000 loài, mỗi loài mang cấu hình và màu sắc khác nhau. Bên cạnh đó còn có hơn 100.000 loài lan lai nữa.

Địa lan và phong lan

Địa lan

Ngoài việc hoa có nhiều màu sắc và hình dạng, cây lan tự chúng đã rất đa dạng để thích nghi với rất nhiều vùng đất khác nhau. Những loại lan mọc trên đất, như các loại lan châu Âu và những loại mọc trên đồng cỏ ở vùng nhiệt đới, được gọi là địa lan. Chúng thường có thân củ hoặc thân rễ bò và rễ nằm dưới mặt đất, chỉ có lá và phát hoa là mọc ra trên mặt đất vào mùa thích hợp.

Phong lan

Sự muôn hình vạn trạng của hoa lan được thể hiện rõ rệt trong những rừng mưa nhiệt đới trải dài trên các lục địa chính. Đại đa số những loài lan ở đây là phong lan, chúng mọc trên các cành cây và thân cây, chúng tựa vào đó để vượt khỏi sự cạnh tranh của các loài cây khác mọc dưới đất. Một vài trong số những khu rừng nhiệt đới già cỗi ấy có thể đã ngủ yên từ 200.000 đến 300.000 năm và hình thành một quần thể động thực vật rất đáng ngạc nhiên. Những cây rất cao có thể ví như một dãy nhà và các loài lan khác nhau sống ở các tầng nhà khác nhau, những cây lan to và nặng thì chiếm ngự ở chạc đầu tiên hoặc cành chính của cây, còn những cây lan nhỏ, nhẹ hơn thì nằm ở những cành con mảnh khảnh, và giữa cành chính và cành con này còn có rất nhiều loài lan nữa chiếm ngự.

Một số loài lan mọc trên những cây rụng lá vào mùa khô, phơi mình dưới nắng trong suốt nhiều tháng. Một số khác lại mọc trên những cây xanh quanh năm, luôn sống trong điều kiện ít ánh sáng. Chồi lá mới ở cây Coelogyne massangenana này là nơi mà giả hành mới sẽ hình thành trong mùa tăng trưởng tiếp theo

Căn cứ vào cấu trúc, đa số lan được sắp xếp tập trung vào hai nhóm: đơn thân (monopidial) và đa thân (sympodial). Lan đơn thân có lá mọc từ dưới lên tới đỉnh. Hoa trổ ra dọc theo thân, thường là từ nách lá. Rễ cũng có thể mọc dọc theo thân chứ không chỉ ở dưới gốc cây. Sau mùa nghỉ ngơi, chồi lại bắt đầu phát triển từ ngọn cây.

Lan đa thân có thân rễ (phần cọng bò ngang ở sát mặt đất hoặc bên dưới mặt đất), mỗi năm đều đâm chồi mới. Phát hoa thường mọc ra từ điểm cuối thân rễ này, mặc dù nó cũng có thể mọc từ phần gốc của cây (tức là điểm đầu của thân rễ). Hầu hết lan đa thân đều có giả hành (thân giả), trông giống như củ. Giả hành có kính thước, hình dáng, và cách sắp xếp rất khác nhau. Mỗi mùa sinh trưởng trong mùa mưa, cây đều mọc một giả hành mới để trữ nước, nhằm giúp cây sống được qua mùa khô hạn kéo dài. Không phải giả hành nào cũng có hình tròn; giả hành của nhiều loài dendrobium còn có hình đốt dài

Hình dạng của giả hành và số lượng lá của nó khác nhau tùy theo loài. Một số loài rụng lá, một số khác lại sống trong rừng cây lá xanh quanh năm, không có hoặc ít có mùa khô. Những cây này phát triển liên tục và ra hoa quanh năm vì chúng không cần thời kỳ nghỉ ngơi. Một số loài phong lan không có giả hành mà chỉ có lá dày mọng nước, có thể trữ nước và dưỡng chất giống như giả hành.