Kỹ thuật trồng cây tía tô

Đặc điểm cây tía tô

Tía tô thuộc họ Hoa môi, tên khoa học là Perilla frutescens (L.) Brgint.

Tía tô thuộc loài thân bụi, thân hình vuông có lông tơ xung quanh. Cây tía tô cao khoảng 50 – 60 cm. Lá tía tô có hình trái tim, nhọn dần về đầu lá. Lá mọc đối nhau, mép lá có răng cưa. Lá lía tô có màu tía, có khi pha màu xanh lục. Cuống lá tròn, dài, ở nách cuống nhú ra các mầm lá mới. Hoa tía tô có màu trắng hoặc tím nhạt, mọc theo chùm ở đầu cành hoặc kẽ lá. Nếu để già, hạt tía tô sẽ cho quả hình cầu màu vân nhạt.

Ứng dụng

Tía tô được dùng phổ biến trong các món ăn. Tía tô có thể làm rau sống, ăn với bún bò Huế, nấu với cà, ăn cùng với thịt, cá vừa ngon vừa sạch miệng.

Không chỉ là một vị rau, tía tô còn là một vị thuốc Nam thông dụng. Cây tía tô có chứa 0,5% tinh dầu. Tinh dầu tía tô có chứa prilla-audehide C10H14O (chiếm 55%), limonen (20 – 30%). Hạt tía tô chứa 45 – 50% chất dầu màu vàng, mùi thơm. Cây tía tô

Lá tía tô có các tác dụng làm ra mồ hôi, chữa ho, giúp tiêu hoá, giảm đau, giải độc. Nó còn chữa được ngộ độc, nôn mửa, đau bụng do ăn hải sản. Quả tía tô có tác dụng chữa ho tiêu đờm, trị hen suyễn… Khi bị cảm, lấy lá lía tô nấu với sả, lá tre, lá bưởi để xông thì có thể lành bệnh. Tía tô dùng làm thuốc có các tên sau:

Tử tô lử: là quả chín cùa cây tía tô phơi khô.

Tử tô: cành non và lá cây tía tô phơi, sấy khô.

Tử tố diệp: lá cây phơi khô hoặc sấy khô.

Tử ngạnh: cành tía tô (non hoặc già) sấy, phơi khô.

Kỹ thuật trồng tía tô

Xử lý đất

Tía tô hợp với những loại đất có nhiều mùn, đất thoát nước tốt. Người ta hay trồng ở những nơi cao ráo. Đất trồng phải được cày bừa kỹ, phơi ải để diệt các loại sâu bệnh ký sinh. Sau khi làm đất thì đánh luống để trồng tía tô.

Trồng tía tô

Người ta thường trồng tía tô bằng hạt, lượng hạt cần cho 1000m2 là 150 – 25gam. Người ta trồng bằng hạt và cũng có thể trồng bằng mạ tía tô. Để gieo thẳng tía tô, cần khoảng 50- 60 gam hạt cho 1000 m2 đất. Tuỳ theo lượng hạt để quyết định mật độ thưa, dày. Tuy nhiên, nếu để thưa quá thì cỏ sẽ mọc nhiều. Người ta hay dùng phương pháp này để trồng ở diện tích nhỏ.

Nếu trồng bằng cây, người ta phải tiến hành gieo mạ. Sau khi chuẩn bị luống, người ta lấy hạt tía tô trộn đều với tro bếp rồi gieo đều lên luống, sau đó cào đất cho hạt chùn xuống. Lấy rơm rạ phủ lên mặt luống rồi tưới nước cho ẩm đất để thúc cây nảy mầm nhanh. Đợi khoảng gần 1 tháng, sau khi tía tô mọc 5 – 6 lá thì đem ra trồng vào luống khác.

Bón phân

Bón phân chủ yếu để thúc cây ra lá. Trước khi đánh luống, người ta thường bón 15 – 20 tấn phân chuồng/1 ha. Nếu muốn cây nhanh tốt thì tăng thêm lượng phân. Sau khi cây mọc khoảng nửa tháng, hòa phân đạm (500 – 1000 gam/1000m2) rồi tưới cho cây. Ở một số nơi người ta hòa nước tiểu với nước lã (tỉ lệ 1/10) rồi tưới.

Nếu lấy cây để làm thuốc người ta bón 300 – 400kg phân lân cho 1ha, sau khi cây khoảng 10 ngày thì hòa bánh dầu để tưới. Tưới đạm và bánh dầu sẽ thúc cây ra hoa nhanh, nhiều.

Chăm sóc

Cây tía tô sống khỏe nên ít sâu bệnh, tuy nhiên lúc còn non cây có thể bị bệnh thối gốc, héo lá. Để trị các loại sâu này không nên phun thuốc mà chỉ nên tìm giết sâu, tìm cây bị bệnh nhổ bỏ hoặc cắt lá bị bệnh để vứt đi. Với những cây trưởng thành bị sâu cuốn lá, ăn lá thì nên tìm diệt tận nơi, cắt lá diệt sâu.

Làm cỏ, xới đất cho tía tô cũng cần quan tâm. Đất tơi xốp làm cho cây nhanh phát triển, cho năng suất cao.

Thu hoạch

Người ta thu hoạch tía tô tùy vào mục đích sử dụng.

Thu hoạch để làm rau

Nếu mật độ dày ta có thể nhổ cả cây bó thành bó để đem dùng hoặc bán, còn mật độ thưa thì tỉa cành để thu hoạch. Sau khi tỉa cành thì phải tưới nước, tưới phân cho cây phục hồi. Lần thu hoạch đầu liên khoảng 25 – 30 ngày sau khi trồng. Khi tỉa thì cắt ngang cành cách mặt đất 10cm (chừa lại 2 – 3 tầng lá để cây mọc lại). Mỗi đợt cắt thu được khoảng 500 – 600 kg lá/l000m2 (5 – 6 tấn/lha). Với phương pháp này có thể thu hoạch nhiều lần.

Thu hoạch làm thuốc

Người ta dùng tía tô làm thuốc khi cày đã có hoa, có hạt. Cây tía tô được nhổ về phơi khô, sau đó cất riêng lá, quả còn cây thì rửa sạch đất, phơi khô để lại rồi cất làm thuốc. Nếu để làm thuốc thì nên trồng thưa (25 – 30 cm).

Thu hoạch hạt giống

Cây lấy giống phải chăm sóc để thành phẩm toàn diện. Trồng cây với mật độ thưa (30 – 35cm). Không nên hái lá cắt cành. Cây giống sẽ cho hạt vào mùa thu. Khi hạt già thì đưa về phơi khô lấy hạt cất riêng để làm giống còn cây thì để làm thuốc. Hạt giống cần phải phơi khô, cho vào lọ cùng với tro bếp rồi đậy kín dùng cho mùa sau.