Kỹ thuật điều khiển lan Hồ Điệp ra hoa

Hoa ra hoa tự nhiên vào tháng 3 đến tháng 5, do các giống hoa đều không nở đúng dịp Tết vì thế cần điều khiển lan Hồ Điệp ra hoa mới có thể có hoa nở bán vào dịp tết.

Tập tính nở hoa của lan Hồ Điệp

Nhiệt độ thấp thúc đẩy chồi hoa hình thành

Cây lan Hồ Điệp trưởng thành thường có 4 lá trở lên, trong nách lá của cây có 2 thể tiền chồi chính và phụ, chồi mọc bên trên có vẻ to hơn là chồi mọc sơ cấp, còn chồi mọc dưới lá là chồi dinh dưỡng sơ cấp. Những chồi sơ cấp này phát triển đến một giai đoạn nhất định thì rơi vào trạng thái ngủ. Xử lý cây ở nhiệt dộ thấp (18 – 25^oC) hoặc trong điều kiện chênh lệch nhiệt độ ngày đêm 8 – 10^oC sẽ mọc ra chồi hoa. Tỷ lệ phân hoá của chồi hoa có quan hệ với thời gian ngắn dài của ngày xử lý lạnh, mỗi ngày xử lý lạnh kéo dài liên tục 18 giờ, thì tỷ lệ phân hoá tạo chồi hoa đạt 100%, mỗi ngày thời gian xử lý càng ngắn thì tỷ lệ chồi hoa càng giảm. Qua hàng loạt thử nghiệm xử lý nhiệt ở các biên độ thay đổi ngày đêm (26/16, 26/14, 24/16, 24/14) đã xác định biên độ nhiệt độ 24/14 tỏ ra có hiệu quả cao nhất. Trên cơ sở đó đã sử dụng biên độ này để xử lý ra hoa cho cây. Ảnh hưởng của xử lý nhiệt chu kỳ tới sự phân hoá mầm hoa

Kết quả thí nghiệm bảng trên đã chứng tỏ nhiệt độ là yếu tố quyết định tới sự phân hoá mầm hoa của lan Hồ Điệp. Ở các thời vụ mà nhiệt độ trung bình > 25oC (vụ xuân, hạ, thu) thì Lan Hồ Điệp không thể phân hoá mầm hoa. Ở điều kiện xử lý chỉ sau 30 ngày đã có sự xuất hiện mầm hoa và sau 100 ngày xử lý đạt 70,75% số cây có mầm hoa. Còn trong điều kiện vụ đông của miền bắc Việt Nam do có nhiệt độ thấp nên lan Hồ Điệp cũng có thể ra hoa. Tuy nhiên do điều kiện tự nhiên – chế độ nhiệt của từng ngày luôn có sự thay đổi cao thấp khác nhau vì vậy sau 100 ngày chỉ đạt được 35,50% số cây có mầm hoa.

Chiếu sáng

Trong khả năng không làm cho lá cây bị cháy nắng, nếu tăng cường độ chiếu sáng (15.000 – 30.000 lux) có thể thúc đẩy sự phân hoá ra chồi hoa, tăng tỷ lệ nở hoa.

Tuổi cây

Cây lan Hồ Điệp trồng trong các điều kiện thích hợp nhất thì phải mất 16-20 tháng mới ra hoa đợt đầu tiên. Lan Hồ Điệp là loại cây hoa lâu năm, thông thường mà nói, tuổi cây càng cao thì độ nở hoa tập trung càng cao, số lượng hoa cũng tăng lên, đường kính hoa tăng, thời kỳ ra hoa càng kéo dài. Ảnh hưởng của độ tuổi khác nhau đến quá trình xử lý ra hoa

Nghiên cứu ảnh hưởng của độ tuổi khác nhau đến quá trình xử lý ra hoa cho thấy chỉ những cây có thời gian nuôi trồng được ít nhất 1 năm mới có khả năng ra hoa. Tuy nhiên sau cùng thời gian cũng như chế độ xử lý như nhau thì cây có độ tuổi càng lớn cho tỷ lệ ra mầm hoa càng cao. Với những cây > 20 tháng tuổi, đạt tỷ lệ ra hoa 75%.

Hoa lan Hồ Điệp thuộc loại hoa tự tổng quan, khi cành hoa mọc dài đến 5cm, trên đầu chóp bắt đầu xuất hiện vài búp phiến; khi cành mọc dài 6,5 cm, các chồi sơ cấp trong các búp phiến của cành hoa bắt đầu phân hoá ra các phiến hoa; khi cành hoa mọc dài đến khoảng 10 – 15 cm thì các chồi hoa mới hoàn toàn phân hoá. Vì vậy giai đoạn phân hoá chồi hoa cần bảo đảm giữ nhiệt độ thấp (18 – 25ºC) hoặc xử lý ở nhiệt độ chênh lệch ngày đêm 8 – 10%. Lan Hồ Điệp cũng là loại hoa tự vô hạn, thời gian xử lý lạnh càng dài, số lượng hoa càng nhiều, khoảng cách giữa các bông hoa càng ngắn lại. Nếu nhiệt độ cao hơn 25ºC thì sự phân hoá của chồi hoa không diễn ra mà chuyển sang phân hoá thành chồi dinh dưỡng. Khi nhiệt độ thấp hơn 15ºC, cây sẽ bị lạnh hại, hoa bị teo đi, không nở được.

Khi chiếu sáng 18.000 – 20.000 lux, chỉ đạt đến không bị khô héo lá là được. Lan Hồ Điệp từ lúc xử lý lạnh cho đến lúc ra hoa cần 110 – 130 ngày. Căn cứ vào đặc điểm này, có thể thông qua việc điều chỉnh thời điểm thúc ra hoa để có thể thực hiện được việc trồng hoa quanh năm. Ví dụ muốn hoa nở vào dịp Tết Nguyên đán thì thường tháng 8 hay tháng 9 bắt đầu tiến hành xử lý lạnh để thúc hoa.

Cây giống mọc qua gieo hạt sau khi trồng 1,5-2 năm đến lúc chồi hoa phân hoá, thường phát triển không đồng đều, đồng thời trong quá trình trồng, chăm sóc, có những cây thậm chí không mọc ra chồi hoa. Cây giống phân sinh (qua con đường sinh sản vô tính nuôi cấy mô) thì phân hoá chồi hoa đồng đều hơn rất nhiều.

Trồng hoa lan Hồ Điệp để cung cấp hoa vào dịp Tết

Hoa lan Hồ Điệp ra hoa tự nhiên vào tháng 3 đến tháng 5, do vậy các giống hoa đều không nở đúng dịp Tết, vì thế cần điều khiển cây ra hoa mới có thể có hoa nở bán vào dịp tết. Biện pháp cụ thể như sau: Nhà xử lý nhiệt độ thấp cho lan Hồ Điệp

1/ Thông qua việc điều khiển nhiệt độ để khống chế thời kỳ ra hoa của cây. Trong điều kiện trồng cây trong nhà kính, phải thiết kế 2 nhà gồm có nhà kính nhiệt độ cao (25-30ºC) và nhà kính nhiệt độ thấp(18-25ºC). Nhà nhiệt độ cao để cho cây sinh trưởng sinh dưỡng, còn nhà nhiệt độ thấp để cho cây sinh trưởng sinh sản. Cây lan đã qua 1 lần nở hoa, xử lý lạnh 20-40 ngày mới bắt đầu hình thành chồi hoa, sau khi chồi hoa hình thành cần giữ cho nhiệt độ ban đêm ở 18-20ºC, trồng tiếp 34 tháng sau sẽ nở hoa. Khi cành hoa mọc dài đến 10-15cm có thể kết thúc việc xử lý ở nhiệt độ lạnh, nếu không sẽ kéo dài thời gian nở hoa. Việc xử lý lạnh thường tiến hành cuối tháng 8 cho đến đầu tháng 9, mỗi 1.000m² diện tích nhà lưới có thể trồng 2 vạn – 2,5 vạn chậu lan. Mỗi 1.000m² diện tích nhà lưới có hệ thống điều hoà nhiệt độ (quạt giảm nhiệt, hệ thống tăng nhiệt, các giá trồng di động… ) có giá từ 600 – 1 .000 triệu đồng. Cách trồng này ngoài việc phải đầu tư một lượng vốn lớn, ở thời kỳ thúc hoa mỗi tháng còn làm tiêu tốn 4.000 – 6.000 KW điện.

2/ Thông qua khí hậu của núi cao để điều chỉnh nhiệt độ, thúc lan ra hoa vào dịp Tết. Những năm gần đây đã nghiên cứu việc lợi dụng khí hậu vùng núi cao để trồng các loại hoa quý hiếm, và đã thành công trong việc thu được lan Hồ Điệp ra hoa đúng dịp tết. Trên lý thuyết, cứ lên cao 100m so với mặt nước biển thì nhiệt độ lại giảm đi 0,6°C, mặt khác ở độ cao 700 – 1000m thì điều kiện khí hậu của vùng núi có thể tạo nên sự chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm khá lớn. Chỉ cần đáp ứng được yêu cầu về nhiệt độ và độ chênh lệch nhiệt độ ngày đêm cho sự phân hoá của phát hoa thì việc xử lý hoa trên núi cao chỉ cần 20 – 40 ngày là đã phân hoá ra chồi hoa. Phương pháp đưa cây lên núi để thúc ra hoa vào dịp tết là một phương pháp có triển vọng thực hiện và rất kinh tế. Tiền vốn đầu tư cho việc đưa hoa lên núi, chủ yếu là công vận chuyển. Chọn cách đóng gói tốt, giảm thiểu được việc rách, gãy đối với lá và chồi hoa là những việc quan trọng nhất trong việc đưa hoa lên núi xử lý lạnh.

Phương pháp cụ thể như sau: Đưa cây lan có từ 4 – 6 lá, cây khoẻ mạnh vào lúc tháng 8 – tháng 9 lên độ cao 700m ở vùng núi để tiến hành xử lý thúc ra hoa, kích thích sự hình thành chồi hoa và sinh trưởng sinh sản. Khi chồi hoa đã mọc đến một độ đài nhất định (trên 15cm), lại chuyển xuống núi, trồng trong nhà kính sẽ kịp ra hoa vào dịp tết. Việc chọn thời gian để đưa cây lên núi xử lý, cần căn cứ vào độ tuổi của cây và tình trạng sinh trưởng sinh dưỡng để quyết định. Cây ít tuổi (16-20 tháng), diện tích lá nhỏ, có thể chọn vào đưa lên núi trước ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch.

Với cây nhiều tuổi, diện tích lá lớn, có thể lùi thời gian lên núi một cách thích hợp nhất. Sau ngày 7 tháng 7 âm lịch một đến hai tuần hãy đưa lên núi xử lý thúc ra hoa. Kết quả nghiên cứu cho thấy, diện tích lá và sự phát dục của cành hoa có quan hệ tỷ lệ thuận rất rõ ràng, diện tích lá càng lớn, thì phát hoa nảy mầm càng sớm, chồi hoa phát dục càng nhanh, cây hoa nở càng sớm.

Khi cành hoa mọc dài 10 – 15cm, thì phải dùng dây sắt để cố định, để chúng mọc theo phương thẳng đứng, nếu không các cành hoa sẽ mọc cong theo hướng chiếu sáng, ảnh hưởng đến việc tạo hình chậu hoa sau này.

Khi cành hoa đạt 20 – 25cm, thì nụ hoa bắt đầu xuất hiện, khi cành hoa đạt 40 – 60cm thì bắt đầu nở hoa. Thời gian tính từ lúc bắt dầu xử lý lạnh cho đến khi ra hoa là 110 – 120 ngày.

3/ Để có thể thu được những cây hoa đẹp, nên chọn những cây hơn 2 năm tuổi (6-8 lá) để tiến hành xử lý thúc ra hoa, số hoa có thể đạt được trên 10 bông trên một cành.

4/ BA, GA và B9 là những chất kích tố sinh trưởng thực vật có hiệu quả trong việc kích thích chồi hoa phân hoá, nhưng không thể thay thế cho việc xử lý lạnh. Xử lý có thể kiềm chế cành mọc cao, nâng cao chất lượng của hoa. Khi chồi hoa mọc dài 0,5cm, dùng xừ lý vài lần đến khi chồi hoa mọc đểu đến 1cm thì dừng lại. Sau đó chăm sóc trong nhà nhiệt độ thấp, có thể khiến cho hoa mọc chặt chẽ với nhau, hoa đẹp hơn. Phương pháp này chủ yếu dùng để chơi hoa chậu.