Cây ích mẫu và tác dụng chữa bệnh rất tốt

Theo Đông y, cây ích mẫu có tính mát, vị cay đắng, tác dụng hoạt huyết, tiêu thủy, khứ ứ, sinh tân nên có tác dụng điều trị kinh nguyệt không đều…

Tìm hiểu về cây ích mẫu

Ích mẫu còn có tên gọi ích minh, xác điến, cây chói đèn, sung úy, làm ngài, chạ linh lo. Tên khoa học là Leonurus heterophyllus, mọc hoang hoặc được trồng tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Là loại cây chứa nhiều dược tính nên sử dụng như một loại thuốc và đứng đầu trong cuốn sách Bản kinh.

Ở nước ta ích mẫu mọc có nhiều ở những vùng ven sông, ven suối và ruộng hoang. Là loại cỏ có tuổi thọ 1 – 2 năm, cao 0,6 – 1m, ít phân nhánh, toàn thân nhiều lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối ở gốc, thân hay đầu cành, hình dạng khác nhau. Lá mọc ở gốc cuống dài, phiến hình trái tim, mép có răng cưa, lá ở thân phần cuống ngắn, phiến lá xẻ ra thành 3 thùy có răng cưa, lá trên cùng không chia thùy và không cuống. Tràng hoa màu hồng hoặc tím hồng, chia ra 2 môi gần đều nhau. Quả nhỏ màu xám, 3 cạnh

Phần có tác dụng làm thuốc là toàn cây; quả có tên là sung uý tử. Sau 3 – 4 tháng, khi cây ra hoa mới cắt chỉ còn chồi gốc để cây phát triển tiếp. Thu hoạch khi trời nắng, rửa sạch, dùng tươi, hoặc phơi héo rồi đem nấu cao, và cũng có thể phơi khô rồi cất để sử dụng dần. Ngoài cây ích mẫu theo như mô tả ở trên, cần chú ý phân biệt với cây ích mẫu hoa to vì cây này có đặc điểm là hoa to hơn, dài hơn cây ích mẫu nói trên. Sự khác nhau của 2 giống cây này là tràng hoa dài 9 – 12mm, lá trên cùng không chia thùy, môi trên, môi dưới có kích thước gần bằng nhau… còn đối với loại cây ích mẫu đang đề cập, lá trên cùng xẻ 3 thùy, bộ phận tràng hoa dài 15 – 20mm, phần môi dưới có chiều dài ngắn hơn môi trên…

Thành phần hóa học: leonurin, atachydrin, leonuridin. loại cây Ích mẫu Việt Nam chứa 3 alcaloid, 3 flavonosid, 1 glucosid có khung steroid. Phần hạt có chất leonurin. Các hoạt chất của cây ích mẫu phát huy công dụng trên tử cung, tim mạch, hệ thần kinh và huyết áp, kháng sinh; ngoài ra còn có tác dụng chữa trị viêm thận và bệnh phù thũng.

Tác dụng dược lý:

1. Tác dụng trên tử cung: Ích Mẫu có khả năng làm hưng phấn tử cung, co thắt nhiều và mạnh hơn. Điều trị tử cung sa có hiệu quả giống như thuốc Ergotamine, tuy nhiên Ích Mẫu mang lại tác dụng chậm nhưng an toàn hơn.

2. Tác dụng lên tim mạch: Ích Mẫu làm tăng lưu lượng động mạch vành, hạ nhịp tim, cải thiện rối loạn tuần hoàn, ức chế tiểu cầu ngưng tập, tăng cường hoạt tính Fibrinogen, đánh tan huyết khối trong phôi súc vật thực nghiệm.

3. Cao Ích Mẫu làm hạ huyết áp, nhất là khi bệnh mới khởi phát.

4. Điều trị cầu thận-tiểu cầu viêm, Ích Mẫu sắc thuốc uống. Thời gian điều trị ngắn nhất là 5 ngày, lâu nhất là 36 ngày.

5. Tác dụng gây sẩy thai. Ích Mẫu sắc nước uống nhiều có thể không thụ thai

6. Cao Ích Mẫu có khả năng làm tăng co bóp tử cung, còn thành phần tan trong Ether thì gây ức chế co bóp tử cung.

Công dụng của cây ích mẫu

1. Ích mẫu được dùng để chữa Kinh nguyệt bế tắc, máu ứ sau khi sinh, làm an thai, giảm đau, dễ sinh đẻ;

2. Chữa viêm thận, đái ra máu, phù thüng, giảm niệu. Hạt dùng làm cho dạ con nhanh co lại, co tử cung, lợi tiểu và sáng mắt. + Hạt Ích mẫu: trị phù thüng, thiên đầu thống, lợi tiểu.

Cách dùng, liều lượng: Lấy 9-30g thân lá hoặc 4,5-9g hạt, sắc nước uống. Có thể đem nấu cao. Dùng đơn hoặc kết hợp cùng Ngải cứu, Nghệ đen, Hương phụ. Cây tươi giã đắp da trị mụn nhọt, viêm da, lở ngứa, chốc đầu, và sưng vú

Bài thuốc:

1. Dùng 20g thân lá sắc uống 10 ngày sau kz kinh 14 ngày. Hoặc dùng cao Ích mẫu uống mỗi ngày 2 lần, từ 6-8g. Tác dụng  trị kinh nguyệt không đều, kinh ngắn vòng, kinh ít, đau bụng trước hành kinh:

2. Bài thuốc chữa viêm thận cấp và phù thüng: 180-240g Ích mẫu tươi sắc trong 700ml nước đến khi cô lại còn 300ml, ngày uống 2 lần.

3. Chữa phù thüng sau sinh, hoặc đi đứng nhiều khi có thai, xuống máu chân, Bài thuốc: Ích mẫu 20g, Ngưu tất, Rau dừa nước chuẩn bị15g mỗi vị đem sắc uống.

4. Suy nhược toàn thân, phụ nữ cơ thể cằn cỗi: Ích mẫu 30-60g đem nấu cùng trứng gà hoặc thịt gà làm món ăn.

5. Thuốc bổ huyết điều kinh: Chuẩn bị Ích mẫu 80g, Nghệ đen 60g, Hương phụ 40g, Ngải cứu 40g, Hương nhu 30g. Đem sao vàng rồi tán thành bột mịn, thêm mật luyện thành viên. Ngày uống 3 lần, 20 viên/lần.

6. Điều trị can nhiệt, mắt đỏ sưng đau: Bài thuốc gồm có Quả Ích mẫu, Cúc hoa, Sinh địa, hạt Muỗng, hạt Mào gà trắng lấy 10g mỗi vị đem sắc nước.

Chú ý:  Người bị huyết hư không ứ cần tránh dùng ích mẫu. Phụ nữ đang mang thai sử dụng quá liều sẽ dẫn đến chảy máu nhiều. Người bệnh không nên tự ý sử dụng những phương pháp này trong điều trị bệnh.