Cây bạc hà

1. Chọn giống:

- bạc hà Âu ( Mentha piperita L. ) di thực của Nga , Đức; sản lượng kém hơn bạc hà Nam , nhưng mùi vị thơm mát.
- bạc hà Nam ( Mentha arvensis L. ): mọc hoang ở nhiều nơi , tập trung ở Sơn La , Lai Châu , Vĩnh Phú ( Tam Đảo ) , Lào Cai và thường trồng ở vườn như rau thơm.
- bạc hà Nhật Bản ( Mentha arvensis L. ) có sản lượng tinh dầu cao.
Ở Việt Nam , từ năm 2004 , giống bạc hà SK33 đã thay thế giống VN 74 - 76. Trồng tập kết ở Hưng Yên , Hà Nam , thái bình , Hải Phòng...

2. Thời vụ:

Miền Nam bạc hà có thể trồng được quanh năm. Tất thời gian sinh trưởng khoảng 110 ngày.
Miền Bắc có 2 vụ: trồng tháng 2 , 3 thu hoạch tháng 6 , tháng 7 , trồng tháng 8 , 9 thu hoạch tháng 2 , 3.
Muốn có sản lượng cao thì cần trồng lại hàng năm.

3. Đất trồng và bón phân:

Chọn đất thịt , đất thịt nhẹ pha cát , đất mùn , đất đen , đất đỏ... cao ráo, tơi xốp , ẩm , thoát nước , giàu dinh dưỡng , pH trung tính.
Cày bừa kỹ , phơi ải , làm sạch cỏ , đập nhỏ đất , lên luống rộng 1 , 2 - 1 , 5 m , cao 20 -30 cm , mặt luống phải phẳng để dễ thoát nước
Nếu trồng trên đất dốc thì nên san luống có bờ theo bậc thang không dốc quá 15-20 độ , tránh mưa trôi phân và xói đất.
- Trồng để lấy tinh dầu:
Nếu nhiều đạm , thân lá phát triển mạnh. Nếu thiếu lân , kali và vi lượng thì tinh dầu ít.
Sử dụng 20 -25 tấn phân chuồng ủ hoai , phối hợp 300-400 kg lân , 250 - 300 kg urê , 400 kg kali cho 1 ha.
Bón lót: tất phân chuồng , phân lân và 2/3 lượng kali vào trước lúc trồng
Bón thúc: 1/3 lượng kali còn lại phối hợp phân đạm dùng để bón thúc sau khi bạc hà cao 15 - 20 cm. Cứ 15 ngày bón thúc 1 lần.
- Trồng để lấy thân , lá làm rau gia vị:
Dùng lượng đạm cao hơn: bón 15 - 20 tấn phân chuồng ủ hoai , 500 kg bánh dầu , 150 -20 kg DAP / 1 ha.
Bón lót: phân chuồng và 2/3 số bánh dầu trước lúc trồng
Bón thúc: lượng bánh dầu còn lại phối hợp với DAP , bón thúc mỗi tuần 1 lần bằng cách hoà vào nước tưới.

4.  Trồng bạc hà:

Sau khi làm đất và bón lót , rạch hàng ngang luống sâu 8-10cm , hàng cách nhau độ 25-30cm
Cắt cành bạc hà thành từng đoạn có chứa 3 - 4 mắt. Dâm cành sâu vào đất khoảng 2/3 , lấp đất , ghìm kỹ. Hoặc dùng thân rễ cắt thành đoạn 8-10cm , đặt vào rãnh nối đuôi nhau , lấp đất ấn chặt , tưới ngay nước để chóng bén rễ.
Sau 5-7 ngày có thể hoà phân urê , bánh dầu ngâm kỹ để tưới.
bạc hà gặp hạn thì cằn cỗi sẽ rụng lá. Nếu đất quá khô thì tưới nước qua các rãnh để ngấm sâu vào thân rễ , hoặc bơm tháo nước vào ruộng qua một đêm , hôm sau tháo kiệt.
Nếu gặp mưa to cần tháo nước chóng vánh cho khỏi thối lá.

5. Phòng trừ sâu bệnh:

Khi cây phân cành nhiều , lá che kín đất , tối tăm , ở chỗ trũng độ ẩm cao dễ gây bệnh gỉ sắt. Phòng trị: phun thuốc.
Bệnh thối lá: một đám lá bị giống như bị đổ nước nóng vào. Bệnh nhẹ: phun thuốc. Bệnh nặng: nhổ bỏ và rắc vôi bột vào.
Phòng sâu xám cắn ngang cây khi mầm lá mới mọc: trộn thuốc trừ sâu với đất bột và thuốc trừ sâu lên luống vào chiều tối để đêm sâu ra ăn sẽ chết. Sâu ít thì bắt bằng tay.
Phòng trị sâu khoang ăn lá: phun thuốc trừ sâu pha loãng vào buổi chiều mát , phun liên tục , cách nhau 3 ngày , vài lần thì hết sâu.

6. Thu hoạch và giữ giống:

Dùng dao sắc cắt gần sát đất , chừa 3 - 5 cm ở gốc để các chồi gốc có thể phát triển nhanh. Sau khi cắt tưới nước. Sau 2 ngày mới tưới phân ngâm bánh dầu. Giữa các kì tưới phân nếu đất khô thì tưới thêm nước.
Thu hoạch làm rau gia vị: Thu hoạch đợt 1 sau khi trồng 1 tháng. Sau nửa tháng có thể thu hoạch lần 2. Sau khi thu hoạch 7 - 8 lần , nhổ bỏ , cày đất phơi ải và dâm cành trồng lại.
Thu hoạch để lấy tinh dầu: Sau khi trồng 4-5 tháng , khi hoa nở rộ ( 100% bạc hà nở hoa , trong mỗi cây hoa nở 70% trên cụm hoa ) , lá săn lại , là có thể thu hoạch để lấy tinh dầu cũng như để giống.
Chọn ngày nắng ráo để thu hoạch. Cắt thân phần có thai lá , xếp rải ra trên nền nhà 1 ngày cho héo bớt , không xếp đống. Cắt từ 9 giờ sáng đến 15 giờ chiều là thời gian bạc hà có tinh dầu cao nhất. Cắt đến đâu chưng cất lấy tinh dầu đến đó. Tránh làm lá nhàu nát , tiêu hao tinh dầu. Nếu không kịp cất tinh dầu thì phải rải phơi khô trong trong bóng râm.
sau đó 2 tháng thu đợt 2. Mỗi năm thu 3 -4 lần. Mỗi năm có thể thu 25 - 40 tấn thân lá tươi/ha , tương ứng cho 50 - 100 lít tinh dầu. Đất sau 1 , 2 năm trồng bạc hà nên luân canh với cây họ đậu hoặc cây bắp.

7. Nhân giống:

Sau khi thu hoạch cành và lá , xới đất , nhặt sạch cỏ. Rải phân đều trên mặt luống , phủ đất , tưới nước. Sau khoảng 2 tháng có thể thu hoạch được lần thứ 2.
Nếu trồng ở đất trũng , mùa mưa hay bị ngập thì cuốc cây lên trồng tạm sang đất cao khác để lấy giống trồng năm sau.
Chưng cất tinh dầu:
Chưng cất bằng thủ pháp cuốn hút hơi nước.
* Trong Nhà ở có thể trồng trong chậu , hộp xốp.

Sâu bệnh hại cây bạc hà

Khi cây phân cành , lá che kín mặt đất , tối tăm , ở chỗ trũng độ ẩm chênh lệch nhiều với độ ẩm khí trời là cơ hội để bệnh gỉ sắt lan nhanh. Dùng dung dịch Boocđô hoặc hỗn hợp lưu huỳnh với Vôi phun định kỳ 7 ngày 1 lần để hạn chế bệnh.
- Bệnh thối lá dễ phát hiện. Hễ thấy một đám nhỏ bị nhũn tựa như bị đổ nước nóng vào , thì cũng phòng trừ như trên , hoặc nặng thì nhổ đám cây bị bệnh và rắc vôi bột vào.
- Vào tháng 1-2-3 , để phòng sâu xám cắn ngang cây khi mầm lá mới mọc: dùng thuốc trừ sâu trộn với đất bột và cỏ non rắc lên trên mặt luống vào chiều tối để đêm sâu ra ăn sẽ chết. Sâu ít thì bắt bằng tay. - Có loại sâu khoang ăn lá rất hại. Cần xử lý kịp thời , dùng thuốc trừ sâu pha loãng phun vào buổi chiều đuối , phun liên tục , cách nhau 3 Tám chữ , vài lần thì hết sâu.