Bài 28. Trào lưu cải cách Duy Tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX – Lịch sử 8

Vào những năm cuối của thế kỉ XIX, dưới ách đô hộ của thực dân, xã hội Việt Nam lâm vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Để đưa đất nước thoát ra khỏi tình trạng này, một số nhà yêu nước đã khởi xướng các cuộc cải cách, phát triển thành trào lưu cải cách Duy Tân.

A. Lý thuyết

I. TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ HỘI VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX : dưới sự cai trị của nhà Nguyễn 

+ Chính sách đối nội , đối ngoại của nhà Nguyễn lỗi thời .Bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương mục rỗng ..
+ Nông nghiệp ,thủ công nghiệp , thương nghiệp đình trệ.Tài chánh cạn kiệt, đời sống nhân dân khó khăn..
+ Mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp gay gắt .
+ Khởi nghĩa nông dân bùng nổ.

II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM VÀO NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX

1. Nguyên nhân phải cải cách đất nước :

+ Do đất nước nguy khốn, xuất phát từ lòng yêu nước , thương dân.
+ Muốn đất nước giàu mạnh.
2. Nội dung cải cách :
+ 1863-1871 Nguyễn Trường Tộ là nhà cải cách lớn của đất nước : 30 bản điều trần :chấn chỉnh bộ máy quan lại , phát triển công thương nghiệp và tài chính , chỉnh đốn võ bị ,mở rộng ngoại giao , cải tổ giáo dục .
+ 1868 : Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế : mở cửa biển Trà Lý
+ Đinh văn Điền : khai hoang,khai mỏ,phát triển buôn bán ,chấn chỉnh quốc phòng .
+ 1872 : Viện Thương Bạc xin mở 3 cửa biển miền Bắc , Trung để buôn bán với nước ngoài .
+ 1877- 1882: Nguyễn Lộ Trạch : chấn hưng dân khí , khai thông dân trí, bảo vệ đất nước .

III. KẾT CỤC CỦA CÁC ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH 

1. Mục đích : cải cách để canh tân đất nước ; muốn đất nước giàu mạnh.
2. Hạn chế :
+ Mang tính chất lẻ tẻ rời rạc .
+ Chưa xuất phát từ cơ sở bên trong .
+ Chưa giải quyết mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp
3. Kết quả : không thực hiện được do triều đình Huế phong kiến bảo thủ ,từ chối cải cách .
4. Ý nghĩa :Cải cách bị từ chối nhưng đã phản ảnh :
+ Gây tiếng vang lớn .
+ Tấn công vào tư tưởng bảo thủ .
+ Phản ảnh trình độ nhận thức của người Việt Nam .
+ Góp phần chuẩn bị cho sự ra đời của phong trào duy tân .
5. Hậu quả của việc triều đình Huế từ chối cải cách là 
– Xã hội Việt Nam vẫn trong vòng bế tắc của chế độ phong kiến lạc hậu.
– Cản trở sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa .
– Đất nước lạc hậu , không phát triển .

B. Bài tập

Câu 1: Những hạn chế của các đề nghị cải cách cuối thế kỉ XIX

Trả lời:

Các đề nghị cải vẫn mang tính chất lẻ tẻ. rời rạc, chưa xuất phát từ những cơ sở bên trong, chưa động chạm tới những vấn đề cơ bản của thời đại…

Câu 2: Vì sao các quan lại, sĩ phu đưa ra các đề nghị cải cách?

Trả lời:

– Đất nước đang trong tình trạng nguy khốn (Pháp mở rộng xâm lược; triều đình bảo thủ, lạc hậu: kinh tế kiệt quệ ; mâu thuẫn xã hội gay gắt…).
– Xuất phát từ lòng yêu nước.
– Các sĩ phu là những người thông thái, đi nhiều, biết nhiều, đã từng được chứng kiến sự phồn thịnh của tư bản Âu – Mĩ và thành tựu của nền văn hoá phương Tây.

Câu 3: Vì sao các đề nghị cải cách ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX không thực hiện được?

Trả lời:

* Các đề nghị cải cách ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX không thực hiện được vì:
– Các đề nghị cải cách vẫn mang tính chất lẻ tẻ, rời rạc, chưa xuất phát từ những cơ sở bên trong, chưa động chạm tới những vấn đề cơ bản của thời đại.
– Triều đình phong kiến bảo thủ, cự tuyệt mọi đề nghị cải cách

Câu 4: Kể tên những sĩ phu tiêu biểu trong phong trào cải cách ở nửa cuối thế kỉ XIX. Nêu những nội dung chính trong các đề nghị cải cách của họ

Trả lời:

– Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế (1868): xin mở cửa biển Trà Lí (Nam Định).
– Đinh Vãn Điền (1868) xin đẩy mạnh việc khai khẩn đất hoang và khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng.
– Nguyễn Trường Tộ (1863 – 1871): đề nghị chấn chỉnh bộ máy quan lại. phát triển công, thương nghiệp và tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục.Ế.
– Nguyễn Lộ Trạch (1877. 1882) : đề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 8:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 8
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 8

Bài học trên đây chúng tôi đã tái hiện hoàn cảnh xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX, cùng với đó là các cuộc cải cách duy tân lớn. Với những kiến thức tổng quát này, hi vọng các bạn sẽ có được những kiến thức bổ ích