Bài 20. Phong trào độc lập dân tộc ở Châu Á (1918 – 1939) – Lịch sử 8

Để mở rộng thị trường tiêu thụ, các nước đế quốc đã đẩy mạnh bành chướng thế lực, xâm lược thuộc địa. Châu Á là một trong những miếng mồi béo bở mà đế quốc tập trung xâm chiếm. Để chống lại sự áp bức, bóc lột của đế quốc, các phong trào dân tộc dân chủ đã phát triển mạnh mẽ.

A. Lý thuyết

I. NHỮNG NÉT CHUNG VỀ PHONG TRÀO ĐỘC LẬP   DÂN TỘC  Ở CHÂU Á . CÁCH MẠNG TRUNG QUỐC  TRONG NHỮNG NĂM 1919-1939.

1. Những nét chung về phong trào độc lập dân tộc ở châu Á 

* Mang nét mới :

– Do ảnh hưởng của Cách  mạng tháng Mười Nga   và sự kết thúc của   Chiến tranh thế giới thứ  nhất  ,phong trào  giải phóng dân tộc  ở  châu Á bùng nổ mạnh, lên cao và lan rộng  ở Đông bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á, Tây Nam Á .

– Giai cấp công nhân tích cực  tham gia đấu tranh giành độc lập và nhiều nước giữ vị trí lãnh đạo .

– Các Đảng Cộng sản lần lượt thành lập  ở Trung Quốc , Ấn Độ, In –đô- nê- xi- a , Việt Nam ,  Mã Lai, Xiêm, Phi- líp- pin  và giữ  vai trò lãnh đạo cách mạng .

* Các phong trào tiêu biểu :

– Phong trào Ngũ Tứ ở Trung Quốc  4-5-1919

– Cách mạng Mông Cổ thắng ,CHND Mông Cổ ra đời .

– Phong trào ở Đông Nam Á  lan rộng khắp nơi .

– Ở Ấn Độ bãi công ; Đảng Quốc Đại  lãnh đạo nhân dân đấu tranh đòi độc lập , tẩy chay hàng hóa Anh

– 1921-1922 ,Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ  thành lập .

– Cách mạng Việt Nam phát triển mạnh ở cả nước .

2. Trung Quốc trong những năm 1919-1939.

a. Phong trào Ngũ Tứ . Sự thành lập Đảng Cộng sản TQ:

+ Phong trào Ngũ Tứ ( 4-5- 1919) của 3000 học sinh yêu nước ở Bắc Kinh biểu tình  chống đế quốc và lan rộng ra cả nước .

+ Lôi cuốn  công nhân, nông dân , trí  thức  yêu nước    tham gia .

+ Khẩu hiệu :”Trung Quốc  của người Trung Quốc” “Phế bỏ Hiệp ước  21 điều”,  mang tính chất  chống đế  quốc.

+ Chủ nghĩa Mác- Lê nin được truyền bá .

+ 7-1921 : Đảng Cộng sản Trung Quốc được thành lập .

+ Mở đầu cao trào cách mạng chống phong kiến .

* So sánh Cách mạng Tân Hợi và phong trào Ngũ Tứ :

+ Cách Mạng Tân Hợi : “đánh đổ Mãn Thanh”,  tính chất chống phong kiến .

+ “Phong trào Ngũ Tứ”,khẩu hiệu :”Trung Quốc  của người Trung Quốc ” ,“Phế bỏ Hiệp ước  21 điều “,mang tính chất  chống  đế  quốc.

3000 học sinh Bắc Kinh biểu tình   mở đầu Phong trào Ngũ Tứ

2. Hoạt động của Đảng Cộng Sản Trung Quốc :

+ 1926-1927:  Đảng Công sản  lãnh đạo chiến tranh cách mạng lật đổ quân phiệt  đang chia nhau thống trị Trung Quốc .

+ 1927-1937 : nội chiến :  Đảng  Cộng sản  lật đổ Quốc  Dân Đảng  của Tưởng Giới Thạch .

+ Tháng  7-1937: Nhật xâm lược Trung Quốc  , Quốc – Cộng đình chỉ nội chiến , hợp tác chống Nhật , Trung Quốc  bước vào giai đoạn  kháng  chiến chống Nhật .

II. PHONG TRÀO ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở ĐÔNG NAM Á

1. Tình hình chung của phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á

* Đầu thế kỷ XX, Đông Nam Á là thuộc địa của  chủ nghĩa thực dân (tr72 Thái Lan ).

*  Sau  chiến tranh thế giới thứ nhất  phong trào đấu tranh chống đế quốc bùng nổ mạnh do :

+ Chính sách khai thác bóc lột  của các nước đế quốc sau chiến tranh .

+ Anh hưởng của Cách  mạng tháng Mười Nga .

* Nhận xét về phong trào độc lập  ở Đông Nam Á :

+Tầng lớp trí thức mới đấu tranh theo hướng dân chủ tư sản .

+ Giai cấp vô sản trưởng thành và lãnh đạo phong trào  cách mạng .

+ Các Đảng Cộng sản thành lập  như In đô nê xia ( 1920) ;Việt Nam , Mã Lai, Xiêm , Phi líp pin 1930 …đã lãnh đạo giai cấp công nhân  và nhân dân lao động  chống đế quốc …(Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930-1931 )

+ Phong trào dân chủ tư sản đã xuất hiện chính đảng  hay phong trào  có tổ chức và có ảnh hưởng rộng lớn .

2. Phong trào độc lập dân tộc ở một số nước Đông Nam Á

_ Diễn ra sôi nổi và liên tục dưới nhiều hình thức :

+ Tại Đông  Dương :

-Lào : khởi nghĩa  của ông Kẹo và Cam ma đan (1901-1936) .

–Cam pu chia : 1918-1920-1926 -phong trào hướng  dân chủ tư sản của A -cha –Hem- chiêu  1930-1935

–Việt Nam :phát triển mạnh nhất là sau khi Đảng Cộng sản thành lập (Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930-1931 )

+ Tại In đô nê xia : chống lại Hà Lan :

  Khởi nghĩa bùng nổ ở Gia va , Xu ma tra  dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản , sau khi bị đàn áp, quần chúng ngả theo phong trào dân tộc tư sản   của Xu –các- nô .

+Năm 1940: kháng chiến chống Nhật .

+Kết quả : chưa giành thắng lợi  nhưng có ý nghĩa quyết định .

B. Bài tập

Câu 1: Em hãy nêu những nét mới của phong trào giải phóng dân tộc ở các nước châu Á sau chiến tranh thế giới thứ nhất.

Trả lời:

Những nét mới :

Trong cao trào cách mạng này, giai cấp công nhân tích cực tham gia đấu tranh giành độc lập dân tộc. Các đảng cộng sản được thành lập và giữ vai trò lãnh đạo phong trào cách mạng ở một số nước châu Á như Trung Quốc, Việt Nam.

Câu 2: Theo em khẩu hiệu đấu tranh của phong trào Ngũ tứ có gì mới so với khẩu hiệu ” Đánh đổ Mãn Thanh” của cuộc cách mạng Tân Hợi ?

Trả lời:

Những điểm mới của cuộc cách mạng này là ngoài việc hướng ngọn cở đầu tranh chống lại chế độ phong kiến, các phong trào còn hướng đến đánh đuổi chủ nghĩa đế quốc, giành độc lập dân tộc.

Câu 3: Sự thành lập của các Đảng cộng sản có tác động như thế nào tới các phong trào độc lập ở các nước châu Á ?

Trả lời:

Sự thành lập của các Đảng cộng sản sẽ là điều kiện thuận lợi cho các phong trào dấu tranh, từ đây, các phong trào đấu tranh sẽ được chỉ đạo mới những mục tiêu rõ ràng, chấm dứt các phong trào đấu tranh lẻ tẻ, tự phát.

Câu 4:  Vào đầu thế kỉ XX, các phong trào dân chủ tư sản ở các nước châu Á có những điểm gì mới ?

Trả lời:

Cùng với sự phát triển của phong trào vô sản, phong trào dân chủ tư sản cũng có những bước tiến rõ rệt so với những năm đầu thế kỉ XX.

Nếu như trước đây mới chỉ xuất hiện các nhóm, phái hoặc các hội do những nhà yêu nước sáng lập, thì đến giai đoạn này đã xuất hiện các chính đảng có tổ chức và ảnh hưởng xã hội rộng lớn như Đảng Dân tộc ở In-đô-nê-xi-a, phong trào Tha-kin ở Miến Điện, phong trào chống thực dân Anh đòi tự trị ở Mã Lai…

Câu 5: Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh chống Pháp ở các nước Đông Dương ?

Trả lời:

Phong trào đấu tranh chống Pháp ở các nước Đông Dương ngày càng mạnh mẽ, có đường lối rõ ràng dưới sự lãnh đạo của các Đảng cộng sản.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 8:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 8
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 8
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 8

Bài viết trên đây, chúng tôi đã giới thiệu sơ lược tình hình chính trị ở các nước Châu Á, qua đó làm nổi bật mâu thuẫ giữa nhân dân thuộc địa với đế quốc phong kiến. Đặc biệt là các phong trào ở Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.