Bài 25. Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 – 1884) – Lịch sử 8
Các phong trào đấu tranh bắt đầu diên xra từ khi thực dân Pháp bắt đầu đặt ách thống trị ở Việt Nam từ năm 1858, tuy nhiên những phong trào này diễn ra nhỏ lẻ và cuối cùng đều thất bại. Đến năm 1873 kháng chiến bắt đầu lan rộng ra toàn quốc. A. Lý thuyết I. THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH BẮC KỲ LẦN THỨ ...
Các phong trào đấu tranh bắt đầu diên xra từ khi thực dân Pháp bắt đầu đặt ách thống trị ở Việt Nam từ năm 1858, tuy nhiên những phong trào này diễn ra nhỏ lẻ và cuối cùng đều thất bại. Đến năm 1873 kháng chiến bắt đầu lan rộng ra toàn quốc.
A. Lý thuyết
I. THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH BẮC KỲ LẦN THỨ NHẤT .CUỘC KHÁNG CHIẾN Ở HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH ĐỒNG BẰNG BẮC KỲ
1.Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc kỳ
* Chính sách của Pháp :
-Pháp thiết lập bộ máy cai trị có tính chất quân sự từ trên xuống .
-Bóc lột bằng tô thuế , cướp đoạt ruộng đất của nông dân,vơ vét lúa gạo để xuất khẩu
-Mở trường đào tạo tay sai và báo chí tuyên truyền cho kế hoạch xâm lăng của Pháp .
* Chính sách đối nội , đối ngoại của triều đình Huế lỗi thời :
-Vơ vét tiền của để phục vụ cuộc sống xa hoa và bồi thường chiến phí .
-Kinh tế sa sút , tài chính thiếu hụt , binh lực suy yếu.
-Bế quan tỏa cảng (đóng cửa).
-Khởi nghĩa nông dân .
2. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kỳ lần thứ nhất 1873
* Nguyên nhân:
– Bắc Kỳ đông dân, nhiều khoáng sản .
– Có sông Hồng nối liền với Hoa Nam (Trung Quốc)
* Kế hoạch đánh Bắc Kỳ của thực dân Pháp:
-Cho gián điệp thăm dò .
– Lợi dụng nhà Nguyễn nhờ đem quân ra Hạ Long để dẹp “hải phỉ”.
-Năm 1872 , Đuy puy gây rối ở Hà Nội .
-Lấy cớ giải quyết vụ Đuy puy Gác- ni -ê đem quân Pháp từ Sài Gòn kéo ra Bắc .
-Ngày 20-11-1873 Pháp đánh thành Hà Nội .
-Nguyễn Tri Phương chỉ huy 7000 quân triều đình , nhưng thất bại , bị thương nhịn ăn mà chết .
– Con là Nguyễn Tri Lâm tử trận ở cửa ô Thanh Hà
-Pháp chiếm Hải Dương , Hưng Yên, Phủ Lý , Ninh Bình, Nam Định
* Quân Triều đình đông vẫn thua do : đường lối chính trị quân sự bảo thủ của nhà Nguyễn .
3. Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kỳ 1873-1874
-Viên Chưởng Cơ đánh địch quyết liệt ở của ô Thanh Hà .
-Nhân dân kháng cự quyết liệt
* Chiến thắng Cầu Giấy lần I : ( 21-12-1873):
-Thấy lực lượng địch ở Cầu Giấy yếu , quân ta khép chặt vòng vây.
-Ngày 21-12-1873, Pháp đánh ra cầu Giấy , chúng bị quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc phối hợp với quân của Hoàng Tá Viêm Phục kích .
-Gac-ni-ê tử trận .
* Nội dung Hiệp ước Giáp Tuất 15-3- 1874:triều đình Huế thừa nhận cho Pháp chiếm cả 6 tỉnh Nam Kỳ .Chịu lệ thuộc ngoại giao và thương mại
* Nhận xét : mất chủ quyền ở Nam Kỳ , lệ thuộc về ngoại giao và thương mại xuất phát ý thức bảo vệ quyền lợi và dòng họ
II. THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH BẮC KỲ LẦN THƯ HAI . NHÂN DÂN BẮC KỲ TIẾP TỤC KHÁNG CHIẾN TRONG NHỮNG NẶM 1882-1884
1.Thực dân Pháp đánh Bắc Kỳ lần thư hai 1882
– Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước 1874, cấm đạo, dùng quân của Lưu Vĩnh Phúc , tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh .
– Ngày 3-4-1882 ,Ri -vi -e cho quân đổ bộ lên Hà Nội .
– 25-4-1882 , Ri- vi- e gửi tối hậu thư cho Tổng Đốc Hoàng Diệu đòi nộp khí giới và giao thành không điều kiện .
– Không đợi trả lời, quân Pháp nổ súng tấn công , quân ta anh dũng chống trả , nhưng chỉ cầm cự buổi sáng,đến trưa thành mất , Hoàng Diệu tuẫn tiết theo thành .
-Pháp chiếm Hòn Gai , Nam Định và các tỉnh đồng bằng Bắc Kỳ .
2. Nhân dân Bắc Kỳ tiếp tục kháng Pháp
a. Kháng chiến chống Pháp của nhân dân :
– Quân dân phối hợp chống Pháp
– 19-5-1883 chiến thắng Cầu-Giấy lần thư hai , Ri- vi- e bỏ mạng ,quân Pháp hoang mang dao động .
b. Pháp đánh Thuận an :
-Cuối tháng 7-1883 vua Tự Đức qua đời , nội bộ triều đình lục đục .
– Pháp thêm viện binh nên chúng đánh Thuận An.
3. Hiệp ước Pa tơ nốt . Nhà nước phong kiến Việt Nam sụp đổ
-18-8-1883 Hạm đội Pháp đánh Thuận An .
-20-8-1883 chúng lên Thuận An , triều đình Huế đình chiến, ký hai Hiệp ước là Hác- Măng và Pa- tơ -nốt .
*Nội dung Hiệp ước Hác Măng năm 1883:
+Triều đình Huế thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ở Bắc kỳ , và Trung kỳ , cắt tinh Bình thuận ra khỏi Trung Kỳ và sát nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp.
+Thanh – Nghệ – Tĩnh sát nhập vào Bắc Kỳ .
+Triều đình Huế cai quản vùng Trung Kỳ , nhưng mọi việc thông qua Khâm sứ Pháp ở Huế .
+Công sứ Pháp ở Bắc Kỳ kiểm soát công việc của triều đình và nắm quyền trị an , nội trị .
+Mọi việc giao thiệp với nước ngoài ,kể cả Trung quốc đều do Pháp nắm .
+Triều đình Huế phải rút quân đội ở Bắc Kỳ về Trung Kỳ .
-Nhân dân và quan lại phản kháng mạnh, từ cuối 1883 đến 1885 Pháp chiếm Nắc Ninh, Thái Nguyên, Hưng Hóa, Tuyên Quang …
-Pháp bắt triều Huế ký Hiệp ước Pa- tơ- nốt (6-6-1884).
B. Bài tập
Câu 1: Nêu nội dung chủ yếu của các hiệp ước 1883 và 1884
-Triều đình Huế chính thức thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ở Bắc Kì và Trung Kì.
– Cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kì để nhập vào đất Nam Kì thuộc Pháp, ba tinh Thanh – Nghệ – Tĩnh được nhập vào Bắc Kì.
– Triều đình chỉ được cai quản vùng đất Trung Kì, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Công sứ Pháp ở các tỉnh Bắc Kì thường xuyên kiểm soát những công việc của các quan lại triều đình, nắm các quyền trị an và nội vụ.
– Mọi việc giao thiệp với nước ngoài (kể cả với Trung Quốc) đều do Pháp nắm.
— Triều đình Huế phải rút quân đội ở Bắc Kì về Trung Kì.
Hiệp ước 1884:
– Cơ bản có nội dung giống với hiệp ước 1883, chỉ sửa đổi đôi chút về ranh giới khu vực Trung Kì nhằm xoa dịu dư luận và lấy lòng vua quan phong kiến bù nhìn (đất Trung Kì được mở rộng đến hết tỉnh Ninh Thuận).
Câu 2: Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai như thế nào?
– Âm mưu của Pháp : vu cho triều đình Huế vi phạm Hiệp ước 1874, ngăn cản việc đi lại của người Pháp trên sông Hồng, dao thiệp với nhà Thanh. Đây là cớ để thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ hai.
– Ngày 25 – 4 – 1882. quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành Hà Nội, rồi mở rộng đánh chiếm ra các tỉnh thuộc Bắc Kì.
Câu 3: Vì sao Quân triều đình ở Hà Nội đông mà vẫn không thắng được giặc?
– Quân ta chủ quan, không có sự chuẩn bị đối phó với quân Pháp
– Triều đình Huế vẫn giữ tư tưởng chủ hoà, muốn thương lượng với Pháp nén yêu cầu quân đội rút lui.
Câu 4: Những nét cơ bản của tình hình Việt Nam sau năm 1867
– Thực dân Pháp tiến hành thiết lập bộ máy thống trị, vơ vét của cải. lúa gạo ở Nam Kì…
– Triều đình Huế không tìm kế chống Pháp mà vẫn thương lượng, bóc lột nhân dân lấy tiền đền bù chiến phí cho Pháp, kinh tế, tài chính sa sút kiệt quệ
Câu 5: Từ năm 1858 đến năm 1884 là quá trình triều đình Huế đi từ đầu hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược
Dựa vào nội dung các hiệp ước mà triều đình kí với Pháp :
– Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 : thừa nhận sự cai quản của Pháp ờ 3 tỉnh Nam Bộ (Gia Định. Định Tường, Biên Hoà) và đảo côn Lôn ; mở 3 cửa biển cho Pháp vào buôn bán…
– Hiệp ước Giáp Tuất 1874 : thừa nhận 6 tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp…
– Hiệp ước Hác-măng 1883 : Triều đình Huế chính thức thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ờ Bắc Kì và Trung Kì…; mọi việc giao thiệp với nước ngoài (kể cả với Trung Quốc) đều do Pháp nắm.ệ.
– Hiệp ước Pa-tơ-nốt 1884 : Triều đình thừa nhận sự bảo hộ của nước Pháp…
Như vậy, qua những hiệp ước trên, ta thấy quá trình của triều đình Huế từ chỗ cắt từng bộ phận lãnh thổ rồi đi đến thừa nhận nền thống trị của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ nước ta (các điều khoản, điều kiện này càng nặng nề hơn, tính chất thỏa hiệp, đầu hàng ngày một nghiêm trọng hơn).
Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 8:
- Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 8
- Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 8
- Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 8
- Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 8
Trên đây, chúng tôi đã khái quát lại diễn biến, kết quả của các phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp trên cả nước. Với những kiến thức này, chúng tôi hi vọng có thể mang đến những kiến thức bổ ích cho quá trình học tập của mình.
