Tiêu chí và phương thức mời thành viên nước ngoài tham gia hội đồng khoa học

Tôi không có lý thuyết nào cho chủ đề trên đây mà chỉ có nhiều kinh nghiệm làm thành viên – đôi khi trong vai trò chủ trì – các hội đồng như vậy, một số hội đồng ở cấp quốc gia hoặc quốc tế, một số có quy mô nhỏ hơn như hội đồng của một phòng thí nghiệm, hay một nhóm phòng thí nghiệm. Tất cả những gì tôi có thể làm là khiêm tốn chia sẻ với độc giả những bài học tôi học được từ những kinh nghiệm như vậy.

Khi các thành viên trong một hội đồng đều xuất thân từ một cộng đồng trực tiếp chịu tác động từ các quyết định hoặc đề nghị của hội đồng ấy thì họ sẽ khó tránh khỏi một số hạn chế. Các thành viên của hội đồng như vậy sẽ có xu hướng làm theo những tiền lệ mà họ trước đây đã từng chấp nhận và ngại phải tiến hành những thay đổi đáng kể. Họ sẽ có xu hướng rải đều kinh phí hoặc nguồn lực cho tất cả các dự án. Hậu quả sẽ là trì trệ và sự thiếu khả năng đưa ra những quyết định táo bạo cần thiết để thúc đẩy cộng đồng tiến bộ. Căn bệnh này có thể được chữa trị phần nào bằng cách đưa một số thành viên nước ngoài tham gia vào hội đồng.

“Nước ngoài” ở đây tất nhiên không liên quan đến hộ chiếu của họ, mà là một người nào đó không phải là thành viên của cộng đồng đang cần hội đồng tư vấn, một người có thể hoàn toàn tự do nói lên ý kiến của mình mà không sợ phải “trả giá“ cho điều đó. Trong hoàn cảnh Việt Nam, những Việt kiều có uy tín khoa học ở tầm quốc tế có thể coi là những ứng cử viên sáng giá cho vai trò thành viên “nước ngoài” dù họ còn giữ quốc tịch Việt Nam hay không.

Để các thành viên nước ngoài có thể hoạt động hiệu quả, họ phải được lựa chọn hết sức cẩn thận. Họ phải là những người có uy tín khoa học ở tầm quốc tế, từng có kinh nghiệm trong việc tham gia hoặc chủ trì những hội đồng tương tự như hội đồng trong nước mà họ được mời, và họ phải là những người không có mục đích gì khác ngoài việc phụng sự khoa học và phục vụ cho lợi ích của Việt Nam.