Soạn bài chiếu dời đô

SOẠN BÀI CHIẾU DỜI ĐÔ CỦA LÝ CÔNG UẨN (Thiên đô chiếu) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN A. YÊU CẦU - Thấy được khát vọng của nhân dân ta về một đất nước độc lập, thống nhất, hùng cường và khí phách của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh được phản ánh qua bài Chiếu dời đô. - Nắm được đặc điểm cơ bản của thể chiếu. Thấy được sức thuyết phục mạnh mẽ của Chiếu dời đô vì nó nói đúng được ý nguyện của nhân dân và vì nó có sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa lí lẽ và tình cảm. - Biết ...

SOẠN BÀI CHIẾU DỜI ĐÔ CỦA LÝ CÔNG UẨN

(Thiên đô chiếu)

ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

A. YÊU CẦU

- Thấy được khát vọng của nhân dân ta về một đất nước độc lập, thống nhất, hùng cường và khí phách của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh được phản ánh qua bài Chiếu dời đô.

- Nắm được đặc điểm cơ bản của thể chiếu. Thấy được sức thuyết phục mạnh mẽ của Chiếu dời đô vì nó nói đúng được ý nguyện của nhân dân và vì nó có sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa lí lẽ và tình cảm.

- Biết vận dụng bài học để viết văn nghị luận.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CẢU HỎI, BÀI TẬP

PHẦN BÀI HỌC

Câu hỏi 1. Mở đầu Chiếu dời đô, Lý Công Uẩn viện dẫn sử sách Trung Quốc nói về việc các vua đời xưa bên Trung Quốc cũng từng có những cuộc dời đô. Sự viện dẫn đó nhằm mục đích gì ?

Gợi ý

Lý Công Uẩn đã viện dẫn sử sách Trung Quốc nói về việc các vua đời xưa bên Trung Quốc cũng từng có những cuộc dời đô: nhà Thương năm lần dời đô, nhà Chu ba lần. Các lần dời đô ấy đều nhằm mục đích mưu toan việc lớn, xây dựng vương triều phồn thịnh, tính kế lâu dài cho thế hệ sau.

Lý Công Uẩn viện dẫn sử sách để nhằm làm tiền đề, làm chỗ dựa cho lí lẽ: Trong lịch sử đã từng có chuyện dời đô và từng đem lại kết quả tốt đẹp.

Câu hỏi 2. Theo Lý Công uẩn, kinh đô cũ ở vùng núi Hoa Lư (Ninh Bình) của hai triều Đinh, Lê là không còn thích hợp, vì sao ? (Xem lại chú thích (8) trong SGK, trang 50 để hiểu lí do khiến hai triều Đinh, Lê vẫn phải dựa vào vùng núi Hoa Lư để đóng đô.)

Gợi ý

Hai triều Đinh, Lê sở dĩ không dời đô vì thế lực chưa đủ mạnh, vẫn còn phải dựa vào địa thế rừng núi hiểm trở. Đến thời Lý, đất đang trên đà phát triển mạnh, việc đóng đô ở Hoa Lư là không còn phù hợp nữa. Theo Lý Cồng Uẩn, kinh đô cũ ở vùng núi Hoa Lư (Ninh Bình) của hai triều Đinh, Lê là không còn thích hợp, nếu không dời đô sẽ phạm những sai lầm : triều đại sẽ không được lâu dài, nhân dân khổ sở, vạn vật không thích nghi, không thể phát triển thịnh vượng. Không dời đô tức là không theo mệnh trời (không phù hợp với quy luật khách quan), không biết học theo cái đúng của người xưa, không thuận lòng dân. Vì thế, việc dời đô là rất cần thiết.

Câu hỏi 3. Theo tác giả, địa thế thành Đại La có những thuận lợi gì để có thể lựa chọn làm nơi đóng đô ? (Chú ý vị trí địa lí, hình thế núi sông, sự thuận tiện trong giao lưu, phát triển về mọi mặt.)

Gợi ý

Chọn thành Đại La làm nơi đóng đô có những thuận lợi : đây là nơi trung tâm đất trời, mở ra bốn hướng, có núi có sông, đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng, tránh được lụt lội và chật chội, là đầu mối giao lưu văn hóa, là mảnh đất hưng thịnh, muôn vật phong phú, tốt tươi.

Câu hỏi 4. Chứng minh Chiếu dời đô ra đời có sức thuyết phục lớn bởi sự kết hợp giữa lí và tình. (SGK, t.2, tr. 51)

Gợi ý

Chiếu dời đô có sức thuyết phục lớn vì đã kết hợp được cả lí và tình :

- Về lí, bài chiếu có một trình tự lập luận chặt chẽ : trong lịch sử đã từng có chuyện dời đô và đà đem lại kết quả tốt đẹp. Người xưa đã vâng theo mệnh trời, việc dời đô là hợp lòng dân. Soi vào thực tế, hai triều đại Đinh, Lê không chịu dời đô nên hậu quả là triều đại ngắn ngủi, đất nước không phát triển, người dân khốn cùng. Từ đây đi tới kết luận : khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để dời dô. Đây là nơi thuận lợi nhiều mặt : địa lí, chính trị, văn hóa...

- Về tình, bài chiếu được viết bằng một tình cảm chân thành. Lí Công uẩn không đưa ra mệnh lệnh mà đặt câu hỏi “Các khanh nghĩ thế nào ?”. Câu hỏi có tính chất tâm tình, như là một sự trao đổi, bàn bạc, đối thoại. Bằng cách này, ông đâ tạo được sự đồng cảm giữa vua và thần dân.

Câu hỏi 5. Vì sao nói việc Chiếu dời đô ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt ?

Gợi ý

Chiếu dời đô ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt. Hai triều Đinh, Lê trước đó thế và lực chưa đủ mạnh nên đã phải dựa vào vùng núi rừng Hoa Lư hiểm trở. Đến triều Lí dời đô từ vùng núi ra vùng đồng bằng chứng tỏ thế và lực đã mạnh, có thể sánh ngang hàng với phương Bắc. Định đô ở Thăng Long - trung tâm đất nước là thực hiện nguyện vọng của nhũn dân xây dựng một quốc gia độc lập, tự cường.

II. Luyện tập

Chứng minh Chiểu dời đô có kết cấu chặt chẽ, lập luận giàu sức thuyết phục.

Gợi ý

Lập luận :

- Nêu sử sách làm tiền đề.

- Soi tiền đề vào thực tế hai triều đại Đinh, Lê không phù hợp với sự phát triển của đất nước, nhất thiết phải dời đô.

- Khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để định đô.