Nghị luận về một ý kiến BÀN VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
Trong bài Cảm nghĩ về truyện “Vợ chồng A Phủ ”, Tô Hoài viết: “ Nhưng điều kỳ diệu là dẫu trong cùng cực đến thế mọi thế lực của tội ác cũng không giết được sức sống con người. Lay lắt đói khổ, nhục nhã, Mị ...
Trong bài Cảm nghĩ về truyện “Vợ chồng A Phủ”, Tô Hoài viết:
“Nhưng điều kỳ diệu là dẫu trong cùng cực đến thế mọi thế lực của tội ác cũng không giết được sức sống con người. Lay lắt đói khổ, nhục nhã, Mị vẫn sống, âm thầm, tiềm tàng, mãnh liệt.”
(Tác phẩm văn học 1930 – 1975, Tập hai, NXB Khoa học Xã hội, 1990. tr.71)
Phân tích nhân vật Mỵ trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (đoạn trích được học) của Tô Hoài để làm sáng tỏ nhận xét trên.
Hướng dẫn làm bài:
A> Mở bài: “Đất nước và con người miền Tây Bắc để thương để nhớ cho tôi nhiều quá” (Tô Hoài). Là thành quả nghệ thuật đẹp đẽ mà Tô Hoài thu hoạch được sau chuyến đi bộ đội vào giải phóng Tây Bắc dài tám tháng, tập truyện “truyện Tây Bắc” là nỗi nhớ niềm thương bồi hồi xúc động, là lời tri ân sâu sắc mà nhà văn dành tặng cho mảnh đất con người Tây Bắc đau thương mà anh dũng, đẫm nước mắt tủi hờn mà vời vợi chất thơ. Là truyện ngắn đặc sắc hơn cả của tập truyện, “Vợ chồng A Phủ” là bức tranh chân thực, cảm động về cuộc sống tối tăm, tủi nhục và sức mạnh vùng lên vươn tới chân trời tự do hạnh phúc của đồng bào các dân tộc vùng cao Tây Bắc. Giá trị của tác phẩm được kết tinh ở hình tượng nhân vật Mị.
B> Thân bài:
I – Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm
– Tô Hoài: Là nhà văn lớn, sáng tác nhiều thể loại. Sáng tác thiên về diễn tả những sự thật đời thường: “Viết văn là một quá trình đấu tranh để nói ra sự thật. Đã là sự thật thì không tầm thường,
– Vợ chồng A Phủ: : là thành quả nghệ thuật đẹp đẽ mà Tô Hoài thu hoạc được sau chuyến đi cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc dài suốt 8 tháng, tập truyện tên “Truyện Tây Bắc”, là nỗi nhớ niềm thương, bồi hồi xúc động, là lời tri ân sâu sắc mà nhà văn dành tặng cho mảnh đất con người Tây Bắc đau thương mà anh dũng, đẫm nước mắt tủi hờn mà vời vợi chất thơ. Nhà văn từng chia sẻ: “Đất nước và con ngừoi miền Tây đã để thương để nhớ cho tôi nhiều quá. Tôi không bao giờ có thể quên hình ảnh Tây bắc đâu thương và dũng cảm, lúc nào cũng thành nét, thành người, thành việc trong tâm trí tôi”.
II- Giải thích ý kiến:
– Nhận xét của Tô Hoài nêu rõ cuộc sống cùng cực của người dân nghèo miền núi đồng thời đề cao bản chất tốt đẹp và khẳng định sức sống bất diệt của con người
– Không dừng lại ở việc phản ánh chất tàn bạo, dã man của giai cấp thóogn trị mà nhà văn còn đi sau vào bản chất cuộc sống, phản ánh sức sống mãnh liệt của các dân tộc Tây Bắc.
III. Phân tích, chứng minh:
- Cách giới thiệu nhân vật: – Hình ảnh: Một cô con gái “ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa”.
– “Lúc nào cũng vậy, dù quay sợi, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối, cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”
=> Cách giới thiệu nhân vật ấn tượng để dẫn dắt người đọc vào hành trình tìm hiểu số phận nhân vật.
- Cuộc sống Mị trước khi về làm dâu:
* Trước khi làm dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra:
– Là cô gái trẻ đẹp, có tài thổi sáo
“Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buông Mị”, “Mị thổi sáo giỏi, Mị uốn chiếc lá trên môi,thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”
– Là người con hiếu thảo, tự trọng
“Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”. Câu nói chất chứa tinh thần phản kháng, quyết liệt, niềm khát khao tự do của Mị. Mị thà chấp nhận làm nương, làm rẫy cực nhọc để được tự do còn hơn làm dâu con nhà giàu mà phải buộc mình vào kiếp nô lệ
=> Hội tụ tất cả vẻ đẹp của thiếu nữ Tây Bắc, Mị trở thành niềm ao ước của biết bao chàng trai ( Tết đến, trai đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị. Có biết bao nhiêu người ngày đêm thổi sáo đi theo Mị). Mị xứng đáng được hưởng cuộc sống êm đềm hạnh phúc. Nhưng cánh cửa hạnh phúc của Mị đã bị đóng sập bởi bàn tay tàn độc của cha con thống lí Pá Tra.
- Cuộc sống Mị khi về làm dâu nhà thống lí Pá tra:
– Hoàn cảnh: Trong đêm tình mùa xuân, giữa lúc Mị đang hồi hộp nào nức chờ người yêu đến đưa đi chơi thì Mị bị cha con thống lí lập mưu, bắt cóc trự nợ. Mị đã phải trả món nợ truyền kiếp từ đời cha mẹ bằng tuổi thanh xuân là hạnh phúc của mình– Lúc đầu: Mị phản kháng quyết liệt.
+ “Có đến hàng mấy tháng, đêm nào Mị cũng khóc”…
-> Tiếng khóc cô đơn, tửi hờn sao mà xót xa đến vậy. Không chấp nhận kiếp nô lệ, Mị đã dấu nắm lá ngón về chào lại cha để tự tử.
-> Nhưng khi nghe những lời thống thiết hòa trong dòng nước mắt khổ đau bất lực của người cha cô đơn, Mị không đành lòng chết. Thương cha hơn thương thân, Mị đành lòng vứt nắm lá ngón ngậm ngùi quay lại nhà thống lí Pá Tra chấp nhận kiếp ngựa trâu để làm tròn đạo hiếu.
+ Bị vắt kiệt sức lao động:
– “Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa màu thì giặt đay, xe đay, đến mùa thi đi nương bẻ bắp, và dù lúc đi hái củi, lúc bung ngô, lúc nào cũng gài một bó đay trong cánh tay để tước thành sợi”
– “Con ngựa con trâu làm còn có lúc, đêm nó còn đứng gãi chân, đứng nhai cỏ, đàn bà con gái nhà này thì vùi vào việc làm cả đêm cả ngày”
Bị biến thành một thứ công cụ lao động là nỗi cực nhục mà Mị phải chịu đựng.
– Chịu nỗi đau khổ về tinh thần:
Bị giam cầm trong căn phòng “kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”———> Sống với trạng thái gần như đã chết.
Suy nghĩ của Mị khu bị đọa đày:
– + “Ở lâu trong cái khổ, Mị quen khổ rồi.”
+ “Bây giờ Mị tưởng mình cũng là con trâu, cũng là con ngựa (…) ngựa chỉ biết ăn cỏ, biết đi làm mà thôi”
+ “Mỗi ngày Mị không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa.”
=> Sống tăm tối, nhẫn nhục, đau khổ, Mị tê liệt về tinh thần, buông xuôi theo số phận. Nối tiếp nhân vật Chí Phèo của Nam Cao, Mị của Tô Hoài cũng rơi vào bi kịch quyền làm người một cách đau thương.
- Sức sống tiềm tàng mãnh liệt:
a) Trong đêm tình mùa xuân:
Hoàn cảnh: – “Hồng Ngài năm ấy ăn tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ dội. Nhưng trong các làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như những con bướm sặc sỡ”
– “Đám trẻ đợi tết, chơi quay cười ầm trên sân chơi trước nhà..”
=> Không khí tưng bừng, náo nức ấy đã vọng vào tâm hồn Mị, khiến tâm hồn Mị thức tỉnh hồi sinh.
Mày có con trai con gái rồi
Diễn biến tâm trạng :
– Mị nghe tiếng sáo gọi bạn “vọng lại thiết tha, bổi hổi”. Mị ngồi nhẩm bài hát của người đang thổi:
“Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu”
– Lúc uống rượu đón xuân: “Mị lén lấy hủ rượu, cứ uống ực từng bát” Mị cũng uống rượu. Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát. Cách uống rượu của Mị thật lạ. Mị uống lấy được, uống như chưa bao giờ được uống, uống cho bõ hờn, bõ tức. Uống để cuốn phăng đi bao cay đắng tủi nhục của quãng đời đã qua
– Khi nghe tiếng sáo gọi bạn: Nhớ lại những kỉ niệm ngọt ngào của quá khứ: thổi sáo, thổi lá giỏi, “có biết bao người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị” —->“… Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước… Mị muốn đi chơi…”
+ Mị muốn chết:“Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra” à Mị đã ý thức được tình cảnh đau xót của mình.
+ Trong đầu Mị vẫn đang rập rờn tiếng sáo:“Anh ném pao, em không bắt – Em không yêu quả pao rơi rồi”. à Tiếng sáo biểu tượng cho khát vọng tình yêu tự do đã thổi bùng lên ngọn lửa tâm hồn Mị
+ Mị hành động:“lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu” ===>“quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách” à Mị muốn được đi chơi xuân, quên hẳn sự có mặt của A Sử.
– Khi bị A Sử trói đứng: “Trong bóng tối, Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. Hơi rượi còn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi…” —— >“Mị vùng bước đi. Nhưng tay chân đau không cựa được…” à Khát vọng đi chơi xuân đã bị chặn đứng. ——– —->“Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi (…). Lúc lại nồng nàn tha thiết nhớ (…). Mị lúc mê lúc tỉnh…”
à Tô Hoài đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống bi kịch: khát vọng mãnh liệt >< hiện thực phũ phàng, khiến cho sức sống của Mị càng thêm mãnh liệt
b) Trong đêm đông Mị cắt dây trói cứu A Phủ:
– Lúc đầu khi chứng kiến A phủ bị trói “Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay”à Dấu ấn của sự tê liệt tinh thần
– Khi nhìn thấy “một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại…” của A Phủ: Mị thức tỉnh dần.———–> “Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị”, “Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được” à Thương người, thương mình.
+ Nhận thức được tội ác của nhà thống lí: “Trời ơi nó bắt trói đứng người ta đến chết. Chúng nó thật độc ác…”
+ Thương cảm cho A Phủ: “Cơ chừng chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét” à Từ lạnh lùng thương cảm, dần dần Mị nhận ra nỗi đau khổ của mình và của người khác.
+ Mị lo sợ hốt hoảng, tưởng tượng khi A Phủ đã trốn được:
“lúc ấy bố con sẽ bảo là Mị cởi trói cho nó, Mị liền phải trói thay vào đấy, Mị phải chết trên cái cọc ấy”
Nỗi sợ như tiếp thêm sức mạnh cho Mị đi đến hành động.
– Mị liều lĩnh hành động: cắt dây mây cứu A Phủ “Mị rón rén bước lại… Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây…” à Hành động bất ngờ nhưng hợp lí: Mị dám hi sinh vì cha mẹ, dám ăn lá ngón tự tử nên cũng dám cứu người.
+ “Mị đứng lặng trong bóng tối. Rồi Mị cũng vụt chạy ra” à Là hành động tất yếu: Đó là con đường giải thoát duy nhất, cứu người cũng là tự cứu mình.
- Đặc sắc nghệ thuật
C> KẾT BÀI
