John Stuart Mill – Triết gia theo thuyết duy lợi

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 10/6/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh

Mill (1806-1873) là một nhà tư tưởng, một nhà kinh tế chính trị và là một nhà cải cách xã hội có ảnh hưởng lớn đến tư duy thế kỷ 19.  

John Stuart Mill sinh ngày 20 tháng 5 năm 1806 tại London. Cha ông James Mill, một triết gia người Scotland, đã giáo dục con trai một cách kỹ lưỡng, bắt đầu với việc cho Mill học tiếng Hy Lạp khi ông mới ba tuổi. Cha ông thân với Jeremy Bentham, người đưa ra thuyết duy lợi có ảnh hưởng lớn đến Mill.

Năm 1822, Mill được nhận vào làm tại văn phòng kiểm tra của công ty Đông Ấn (East India Company) nơi cha ông làm việc. Mill làm việc cho công ty hơn 30 năm và dần thăng tiến thành trưởng phòng, nhưng công việc này cho phép ông dư dả thời gian để viết lách.

Ở tuổi 21, Mill phải chịu chứng suy nhược thần kinh. Ông tìm đến thơ để khuây khỏa, đặc biệt là các tác phẩm của William Wordsworth. Ông cũng bắt đầu định hình quan điểm triết học riêng. Trong các bài viết của mình, Mill bênh vực quyền tự do cá nhân trước quyền lực nhà nước. Ông tin rằng một hành động chỉ đúng nếu nó làm tăng tối đa lợi ích tốt nhất cho nhiều người nhất.

Năm 1851, Mill kết hôn với Harriet Taylor. Họ là bạn thân trong 20 năm, nhưng chỉ có thể kết hôn khi người chồng đầu của bà qua đời. Bà có ảnh hưởng lớn đến công việc của ông, đặc biệt trong lĩnh vực về quyền phụ nữ mà bà đã sớm ủng hộ. Bà mất năm 1858. Năm sau đó Mill xuất bản cuốn ‘Bàn về Tự do’ (On Liberty), tác phẩm nổi tiếng nhất của ông – cũng là tác phẩm hai vợ chồng cùng viết và là lời tri ân ông dành cho bà.

Năm 1858, sau cuộc Binh biến Ấn Độ (hay còn gọi là Cuộc nổi dậy Ấn Độ – ND), Công ty Đông Ấn tan rã và bị chính phủ Anh tiếp quản. Lúc này Mill thất nghiệp và chuyển tới Avignon, Pháp. Năm 1865, ông quay lại và được bầu làm thành viên nghị viện, đại diện cho Westminster. Ông được xem như một người cấp tiến trong nghị viện bởi ông ủng hộ quyền bình đẳng cho phụ nữ, giáo dục bắt buộc, quyền kiểm soát sự sinh đẻ và cải cách đất đai ở Ireland.

Mill thất cử trong cuộc bầu cử năm 1868, do đó ông trở lại nước Pháp. Ông dành thời gian ở cả Avignon và London để nghiên cứu và viết lách. Ông qua đời vào ngày 7 tháng 5 năm 1873.