Cây dứa dại là gì?

Cây dứa dại thường mọc hoang ở nhiều vùng ven biển nước ta, được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh tuyệt vời? Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đến loại cây này cũng như cách dùng như thế nào? Bài viết sau của chúng tôi sẽ giải đáp những thắc mắc giúp bạn đọc.

Cây dứa dại là gì?

Còn có tên gọi khác là dứa gai, dứa gỗ, dứa núi, sơn ba la, dã ba la, lộ đầu từ,… Tên khoa học là Pandamus tectorius Sol., thuộc họ Dứa dại (Pandanaceae).

Mô tả

Là cây thuốc quý, phân nhánh ở ngọn, cao 3-4m, với nhiêu rễ phụ thả xuống đất. Lá mọc thành chùm ở đầu nhánh, hình bản dài 1-2m, có gân chính ở giữa, mép lá có gai sắc cạnh. Bông mo đực thành bông tận cùng và rũ xuống với mo màu trắng, tách riêng biệt, mùi thơm. Bông mo cái mọc đơn gồm rất nhiều lá nõn.

Cụm hoa mang quả thành khối hình trứng, dài 15-25cm, có cuống, có màu xanh, khi chín có màu vàng cam. Quả hạch có góc cạnh, phẳng và thành bướu ở đỉnh, nhiều cạnh, có nhiều hốc.

Phân bố và thu hái

Ở nước ta, cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi, đặc biệt là các bãi ẩm có cát, ven biển, dọc bờ ngoài nước mặn, rừng ngập mặn hoặc trong đất liền dọc bờ sông, từ Hòa Bình, Quảng Ninh, Hà Nam đến Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Thuận, Đồng Nai, Kiên Giang,…
Trên thế giới được phân bố rộng rãi ở các nước Ấn Độ, Srilanka, Mianma, Thái Lan, Campuchia, Lào, Trung Quốc,….

Rễ cây được lấy quanh năm (rễ non chưa bám đất tốt hơn), rửa sạch, thái lát, phơi hoặc sấy khô, bảo quản và dùng dần. Đọt non, phần trắng và mềm của cuống lá còn được dùng để ăn. Quả hái về thái mỏng, phơi khô.

Thành phần hóa học

Thành phần cụ thể chưa có tài liệu nghiên cứu cụ thể, chỉ biết hạt phấn hoa và lá bắc khi chưng cất thu được nước thơm và hương liệu, hoa có chứa tinh dầu benzyl.

Theo đông y, đọt non có vị ngọt, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Quả có vị ngọt, tính bình, có tác dụng ích huyết, cường tâm, tiêu đờm, giải rượu,… Rễ có vị ngọt nhạt, tính mát và hoa có vị ngọt, tính lạnh, trừ thấp nhiệt, cầm tiêu chảy do nhiệt độc.

Tác dụng của cây dứa dại

1. Chữa kiết lỵ: 30-60g quả dứa dại sắc lấy nước uống trong ngày.

(Thường Dụng Trung Thảo Dược Thủ Sách)

2. Thị lực giảm, nhìn không rõ: Dùng quả dứa dại thái miếng mỏng rồi ngâm cùng mật ong, ăn trong ngày, mỗi ngày 1 quả. Liên tục trong 1 tháng.

(Cương Mục Thập Di)

3. Trị cảm nắng, say nắng: Lấy 10-15g quả dứa dại sắc lấy nước uống trong ngày.

(Lĩnh Nam Thái Dược Lục)

4. Điều trị viêm gan siêu vi: 12g quả dứa dại, 8g cây chó đẻ răng cưa (diệp hạ châu), 12g nhân trần, 12g cốt khí củ, 8g trần bì, 6g ngũ vị tử, 4g cam thảo, sắc với 1 lít nước cho đến khi còn 450ml, chia uống 3 lần trong ngày khi đói.

(Hiện Đại Thực Dụng Phương Tễ)

5. Chữa các vết loét sâu gây thối xương: Hái đọt non dứa dại rửa sạch, giã nát đắp vào vết thương, mủ sẽ được hút ra và làm lành vết loét.

(Lĩnh Nam Thái Dược Lục)

6. Chân bị lở loét lâu ngày: Hái đọt non và đậu tương, mỗi vị một lượng bằng nhau giã nát, đắp vào chỗ lở loét, để khô, vừa có tác dụng sát trùng vừa làm lành vết thương.

(Lĩnh Nam Thái Dược Lục)

7. Trị chứng bồn chồn, chân tay khó chịu: 30g đọt non, 30g xích tiểu đậu, 6g đăng tâm thảo, 15 cái búp tre, đun sôi lấy nước uống trong ngày.

(Lục Xuyên Bản Thảo)

8. Chữa ho do cảm mạo: Lấy 4-12g hoa dứa dại hoặc 10-15g quả dứa dại, sắc lấy nước uống trong ngày.

(Quảng Tây Trung Thảo Dược)

Một số bài thuốc tham khảo nguồn báo mạng và kinh nghiệm dân gian:

9. Chữa xơ gan cổ trướng: Dùng 20g quả dứa dại, 20g lá quao nước, 12g lá cây ô rô, sắc lấy nước chia uống 2 lần trong ngày, mỗi lần 150ml trước bữa ăn.

10. Chữa viêm thận phù thũng: Lấy 30g rau dừa nước khô, 12g rau má, 10g bông mã đề, 12g bồ công anh sắc lấy nước, chia uống 2 lần trước bữa ăn trong ngày, mỗi lần 150ml. Kết hợp cùng với 30g rễ cây dứa dại nấu canh cùng 150g thịt nạc, một tuần ăn 3-4 lần.

11. Điều trị viêm tiết niệu, sỏi thận: 12-20g rễ dứa dại, 10-12g hạt quả chuối hột, 10-12g rễ cỏ tranh, 8-10g bông mã đề, 15-20g kim tiền thảo, 10-12g rễ cây lau, 10-12g củ cỏ ống, cho tất cả vào ấm sắc lấy nước, chia uống 2-3 lần trong ngày, mỗi lần 150ml trước bữa ăn.

12. Trị đái buốt, đái rắt: Hái 15-20g đọt non rửa sạch, đun sôi lấy nước uống nhiều lần trong ngày.

13. Chữa đau đầu, mất ngủ: 30g rễ dứa dại khô sao thơm, sắc lấy nước uống 2 lần trong ngày để cải thiện giấc ngủ.

14. Bồi bổ cơ thể: Dùng quả dứa dại thái lát mỏng rồi ngâm rượu, uống vào mỗi bữa ăn 1 chén nhỏ.

15. Chữa chứng viêm tinh hoàn: Lấy 30-60g hạt quả dứa dại, 30g lá quất hồng bì, 30g lá tía tô, rửa sạch đun lấy nước ấm rửa hàng ngày.

Lưu ý

Quả dứa dại chỉ có tác dụng chữa viêm gan siêu vi, viêm gan cấp chứ không phải tất cả các bệnh về gan, vì vậy không nên quá lạm dụng.

Người bệnh không tự ý sử dụng loại cây này mà chưa có sự hướng dẫn của thầy thuốc. Do trong quả dứa dại có lớp phấn trắng rất độc, nếu không bào chế đúng cách và dùng trong thời gian dài có thể gây viêm thận, ngộ độc và phản tác dụng.