Bài 6 – Thạch Sanh

I. ĐỌC – HIỂU BÀI VĂN

Đọc kĩ truyện và phần Chú thích.

1. Sự ra đời của Thạch Sanh có gì bình thường và khác thường?

– Sự ra đời của Thạch Sanh bình thường ở chỗ cậu bé này sinh ra trong một gia đình nghèo, cha mẹ lại mất sớm chỉ để lại cho con một cái búa. Cậu cũng là một đứa trẻ mồ côi như bao nhiêu đứa trẻ mồ côi khác.

Tuy nhiên sự ra đời của Thạch Sanh lại có những chỗ rất khác thường vì cậu là thái tử ở trên trời, được Ngọc Hoàng sai xuống đầu thai làm con hai vợ chồng già để thưởng cho tấm lòng thương người của họ.

Bà mẹ Thạch Sanh có thai mấy năm rồi mới sinh ra chàng (trong khi mọi người bình thường chỉ mang thai khoảng chín tháng mười ngày). Khi chàng biết dùng búa, Ngọc Hoàng lại sai thiên thần xuống dạy cho võ nghệ và phép thuật.

– Kể về Thạch Sanh như vậy, nhân dân đã có ý muốn đề cao nhân vật Thạch Sanh. Chàng là một người lao động nghèo, chuyên nghề đốn củi nuôi thân, nhưng lại có nhiều tài năng để có thể chống chọi lại và tiêu diệt những thế lực hung tàn gian ác làm hại nhân dân.

2. Trước khi kết hôn với công chúa, Thạch Sanh đã phải trải qua nhiều thử thách lớn lao như đánh nhau với chằn tinh trừ hại cho dân, bắn bị thương đại bàng rồi xuống hang của nó vung búa giết chết nó, cứu được công chúa ra khỏi hang. Chàng còn bị hồn của chằn tinh và đại bàng trả thù, bị giam vào ngục thất. Sự dối trá lừa đảo của tên Lý Thông nham hiểm cũng là những thử thách nghiệt ngã mà Thạch Sanh phải vượt qua.

– Qua những lần thử thách ấy, Thạch Sanh đã bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp như: chất phác, thật thà, dễ tin người nhưng cũng rất dũng cảm, có võ nghệ cao cường, có sức chiến đấu phi thường nên không sợ bất cứ một loài yêu ma quỷ quái nào và đã luôn chiến thắng chúng. Chàng còn là một con người trung thực không tham lam nên không nhận vàng bạc do vua Thủy Tề biếu mà chỉ xin một cây đàn.

3. Hai nhân vật Thạch Sanh và Lý Thông luôn đối lập nhau về tính cách và hành động:

4. Truyện Thạch Sanh có nhiều chi tiết thần kì mà đặc sắc nhất là chi tiết tiếng đàn và niêu cơm đãi quân sĩ mười tám nước.

– Tiếng đàn Thạch Sanh là tiếng nói phân trần lẽ phải trái ở đời, lên án chiến tranh xâm lược, nói lên nỗi khổ của những cánh quân phải bỏ làng mạc, gia đình vợ con để đi sang đánh nước người. Đó là tiếng nói chính nghĩa khiến quân địch thấy rõ sự sai trái của kẻ đi xâm lược. Đó là tiếng nói gợi quê hương khiến quân địch thấy rã rời, mất hết ý chí chiến đấu.

Vì thế không cần phải dàn quân đánh giặc, Thạch Sanh chỉ gảy đàn lên là quân địch đã phải tan rã, đầu hàng. Tất nhiên đó là cây đàn thần mà âm thanh của nó có một sức mạnh thần kì giúp cho Thạch Sanh chiến thắng.

– Niêu cơm của Thạch Sanh cũng là một niêu cơm thần: một niêu cơm nhỏ mà quân sĩ của mười tám nước ăn mãi vẫn không vơi.

Tiếng đàn Thạch Sanh thể hiện ước mơ về công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo, yêu hòa bình của nhân dân ta.

Niêu cơm Thạch Sanh thể hiện ước mơ về sản xuất: mùa màng tươi tốt, lương thực dư thừa, đủ cho hàng ngàn vạn người ăn mà kho vựa vẫn không vơi.

5. Thảo luận: Qua cách kết thúc, mẹ con Lý Thông phải chết, Thạch Sanh thì được kết hôn cùng công chúa và lên ngôi vua, nhân dân ta muốn thể hiện lẽ công bằng trong xã hội, công lý phải được thực hiện, cụ thể là người tài đức như Thạch Sanh phải có vị trí cao trong xã hội, phải được hưởng hạnh phúc và vinh hoa phú quý, còn kẻ gian xảo lọc lừa, dối trá nham hiểm như mẹ con Lý Thông thì phải trừng phạt một cách thích đáng.

– Kết thúc này khá phổ biến trong truyện cổ tích. Ví dụ: trong truyện Tấm Cám thì Tấm là người hiền lành, chăm chỉ, tốt bụng đã được làm hoàng hậu, sống hạnh phúc với nhà vua, còn mẹ con mụ Cám độc ác, tham lam, lắm mưu nhiều kế thì đã bị trừng phạt.

– Trong truyện Sọ Dừa, cô út hiền lành, giàu lòng thương người cũng được hưởng hạnh phúc bên người chồng khôi ngô tuấn tú, tài giỏi, còn hai người chị kiêu kì, độc ác thì phải bỏ đi biệt xứ.

Tóm tắt:

Thạch Sanh là truyện cổ tích về người dũng sĩ diệt chằn tinh, diệt đại bàng cứu người bị nạn, vạch mặt kẻ vong ân bội nghĩa và chống quân xâm lược. Truyện Thạch Sanh thể hiện ước mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo, yêu hòa bình của nhân dân ta. Truyện có nhiều chi tiết tưởng tượng thần kì, độc đáo và giàu ý nghĩa (như sự ra đời và lớn lên khác lạ của Thạch Sanh, cung tên vàng, cây đàn thần, niêu cơm thần…).

II. LUYỆN TẬP

1. Nếu vẽ một tranh minh họa cho truyện Thạch Sanh, em có thể chọn một trong nhiều chi tiết:

– Cảnh Thạch Sanh cầm búa ngồi dưới gốc đa.

– Cảnh Thạch Sanh đánh nhau với chằn tinh.

– Cảnh Thạch Sanh đánh nhau với đại bàng.

– Cảnh Thạch Sanh cưới nàng công chúa v.v…

2. Kể diễn cảm truyện Thạch Sanh, các em cần nắm được tất cả các chi tiết quan trọng trong truyện và kể lại được bằng cách nói truyền cảm, lôi cuốn người nghe.

Chú thích thêm:

• Gia tài là mọi thứ của cải trong một nhà.
• Kết nghĩa anh em là nhận nhau làm anh em.
• Quái vật là con vật lạ lùng, kì quái.
• Hoàn hồn là không còn sợ hãi, lấy lại được tinh thần bình tĩnh.
• Phục dịch là phải làm những công việc vất vả nặng nề để hầu hạ kẻ khác.
• Khôi ngô tuấn tú là khỏe mạnh, đẹp đẽ, thông minh lanh lợi.
• Thủy phủ là cung điện của vua Thủy Tề ở dưới nước.
• Bất hạnh là không may mắn.
• Ngục thất là nhà ngục, nhà giam, nhà tù.
• Cuốn giáp xin hàng là cởi bỏ áo giáp ra, cuốn lại và xin đầu hàng.
• Trọng thưởng là thưởng lớn.

Mai Thu