Lượm

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. là bài thơ được nhà thơ Tố Hữu sáng tác năm 1949, trong thời kì kháng chiến chống Pháp.

2. Bằng cách kết hợp miêu tả với kể chuyện và biểu hiện cảm xúc, tác giả đã khắc hoạ hình ảnh , một chú bé hồn nhiên, nhanh nhẹn, dũng cảm tham gia liên lạc. đã hi sinh như một Ga-vơ-rốt trên chiến luỹ. Hình ảnh của còn mãi trong lòng mọi người, còn mãi với quê hương đất nước.

Thể thơ bốn chữ được dùng rất nhuần nhuyễn để kể chuyện, bộc lộ tâm tình. Việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật chọn lọc: chi tiết tiêu biểu, dùng từ láy, thay đổi cách xưng hô, so sánh chính xác, câu hỏi tu từ điệp khúc,… đã góp phần tạo nên thành công của bài thơ.

II. HƯỚNG DẪN ĐỌC – HlỂU VĂN BẢN

1. Bài thơ kể và tả về bằng lời của người chú. Câu chuyện kể về cuộc gặp gỡ của hai chú cháu ở thành phố Huế trong "ngày Huế đổ máu", sự hi sinh anh dũng của khi làm nhiệm vụ và hình ảnh sống mãi của .

Theo đó, có thể chia bài thơ thành ba đoạn.

Đoạn 1: Từ đầu đến Cháu đi xa dần: Cuộc gặp gỡ ở Huế.

Đoạn 2: Tiếp đến Hồn hay giữa đồng: Sự hi sinh anh dũng của khi làm nhiệm vụ liên lạc.

Đoạn 3: Còn lại: sống mãi với non sông đất nước.

2. Hình ảnh được miêu tả từ khổ thơ thứ hai đến khổ thơ thứ năm.

– Về trang phục: Cái xắc xinh xinh, Ca lô đội lệch. Đó là trang phục của các chiến sĩ liên lạc thời chống Pháp.

tự hào bởi công viộc của mình.

– Cử chỉ nhanh nhẹn: Chân thoăn thoắt, tinh nghịch, hồn nhiên, Cháu cười híp mí, Mồm huýt sáo vang.

– Lời nói tự nhiên, chân thật: Cháu đi liên lạc / Vui lắm chú à / Ở đồn Mang Cá / Thích hơn ở nhà.

Hình ảnh nhỏ nhắn, vui tươi, hồn nhiên, chân thành rất dễ yêu, dễ mến.

Các yếu tố nghệ thuật: từ láy, so sánh, nhịp điệu đã góp phần khắc hoạ chính xác và sinh động hình ảnh , chú bé liên lạc.

2. Nhà thơ hình dung chuyến đi công tác cuối cùng của rất nguy hiểm, khó khăn: mặt trận, đạn bay vèo vèo, nhiệm vụ cấp bách, rất bình tĩnh vượt qua khó khăn.

Vụt qua mặt trận […]

Sợ chỉ hiểm nghèo?

Bọn giặc đã giết hại , đã bắn trúng em trên đồng quê vắng vẻ. đã ngã xuống như một thiên thần bé nhỏ:

Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng…

Hình ảnh thật dũng cảm khiến cho mọi người thương mến, cảm phục.

Trong đoạn này có khổ thơ được cấu tạo đặc biệt gồm một câu thơ (thông thường mỗi khổ có bốn câu). Câu thơ này lại được ngắt làm hai dòng (Ra thế / ơi!…). Khổ thơ đặc biệt này diễn tả lòng đau xót tiếc thương trước sự hi sinh đột ngột của .

4. Trong bài thơ, người kể chuyện đã gọi bằng nhiều từ xưng hô khác nhau: cháu, chú bé, , chú đồng chí nhỏ. Tác giả thay đổi cách gọi vì quan hệ của tác giả và vừa là chú cháu, lại vừa là đồng chí, vừa là của một nhà thơ với một chiến sĩ đã hi sinh. Trong đoạn thơ sau cùng, tác giả gọi là "chú bé" vì lúc này không còn là người cháu riêng của tác giả. đã là của mọi người, mọi nhà, đã thành một chiến sĩ nhỏ hi sinh vì quê hương, đất nước.

Sự đan xen các mối quan hệ như thế khiến cho tình cảm của tác giả thêm thắm thiết và sâu sắc, gắn bó. Bài thơ vì thế càng thêm cảm động.

5. Câu thơ ơi, còn không? như một câu hỏi đầy đau xót về sự hi sinh của . Sau câu thơ ấy, tác giả lặp lại hai khổ thơ đầu với hình ảnh hồn nhiên, vui tươi. Sự lặp lại có dụng ý khẳng định không chết, không mất. Ở trên đã có khổ thơ nói về sự hoá thân của :

Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng…

Đến đây một lần nữa, tác giả khẳng định sống mãi trong lòng mọi người, sống mãi cùng non sông, đất nước.

III. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1. Khi đọc thuộc lòng bài thơ cần chú ý:

Từ Một hôm nào đó đến hết bài có tám khổ thơ.

Năm khổ thơ đầu nói về sự hi sinh của , ba khổ sau (trong đó có một khổ đặc biệt chỉ có một câu) nói về hình ảnh sống mãi. Em hãy nhớ các sự việc được nhắc đến trong mỗi khổ thơ. Sau đó nhớ các từ đầu mỗi khổ thơ: Một hôm…, Vụt qua…, Đường quê…, Bỗng loè…, Cháu nằm…, ơi…, Chú bé…, Ca lô… Cuối cùng là đọc thuộc toàn bộ bài thơ theo trí nhớ.

2. Đoạn văn được viết bằng văn xuôi.

Em hãy dựa vào năm khổ thơ với các sự việc được miêu tả và trình bày trong đó để viết thành một đoạn văn. Khi viết cần nêu thêm thái độ và tình cảm của em trước sự dũng cảm làm nhiệm vụ và hi sinh của .

Mai Thu