Bài 24: Cuộc đấu tranh bảo vệ và xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân (1945 – 1946) – Lịch sử 9

Ngay sau khi giành chiến thắng trong cuộc khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập đã ở vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Đảng ta ra sức khắc phục những khó khăn giúp đất nước thoát khỏi giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm.

A. Tìm hiểu lý thuyết

I. Tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám:

1.Thuận lợi:

-Nước ta đã giành độc lập.

-Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Bác Hồ.

-Truyền thống dân tộc, tích cực xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng.

-Thế giới và Liên Xô thắng phát xít .

2. Khó khăn :

+ Đối nội:

-Nạn đói, lụt lội, hạn hán .

-Nạn dốt.

-Ngân quỹ trống rỗng , lạm phát tăng , giá sinh hoạt đắt đỏ.

+ Đối ngoại :

-Ở miền Bắc : từ 28-8-1945, 20 vạn quân Tưởng kéo vào, chúng yêu sách gây khó khăn cho ta nhiều mặt

-Ở miền Nam : hơn 1 vạn quân Anh kéo vào giải giáp quân đội Nhật và dung túng cho Pháp trở lại xâm lược nước ta (23-9-1945, Pháp lại xâm lược nước ta một lần nữa .

Cùng một lúc ta phải đương đầu với “giặc đói”, “giặc dốt”, “ giặc ngoại xâm”, Việt Nam đứng trước tình thế ”ngàn cân treo sợi tóc”.

II.Bước đầu xây dựng nền móng mới:

+ Nhiệm vụ trung tâm là giữ vững chính quyền cách mạng, muốn thế thì điều cơ bản và quyết định nhất là xây dựng, củng cố lực lượng cách mạng .

+ 6-1-1946 ,tổng tuyển cử bầu quốc hội .

+ 2-3-1946 thành lập chính phủ Liên Hiệp kháng chiến do Hồ Chủ tịch đứng đầu .

+ Bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp theo lối phổ thông đầu phiếu .

+ 29-5-1946 thành lập Hội Liên Việt.

Ý nghĩa : thắng lợi rực rỡ của tổng tuyển cử và bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp đã có ý nghĩa chính trị to lớn trong việc củng cố khối đoàn kết toàn dân xung quanh Đảng và Hồ Chủ Tịch , cương quyết đấu tranh bảo vệ độc lập tự do cho tổ quốc .

Ngày 5/1/1946, hàng nghìn người Hà Nội đón mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội khóa I.

III. Diệt giặc đói, giặc dốt và giải quyết khó khăn tài chính:

1. Giải quyết nạn đói 

Hồ Chủ tịch kêu gọi :

-Nhân dân nhường cơm xẻ áo, “Hũ gạo cứu đói”, ngày đồng tâm.

-Đẩy mạnh tăng gia sản xuất .Trong thời gian ngắn đã đẩy lùi được nạn đói .

2. Giải quyết nạn dốt :

– Ngày 8-9-1945, Bác Hồ ký sắc lệnh thành lập cơ quan Bình Dân học vụ, kêu gọi toàn dân tham gia xóa nạn mù chữ , phong trào rất sôi nổi.

3. Tài chính :

-Kêu gọi tinh thần tự nguyện , đóng góp của nhân dân “Quỹ độc lập”,”Tuần lễ vàng” .

-23-11-1946 lưu hành tiền Việt Nam.

B. Bài tập

Câu 1: Tại sao nói nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngay sau khi thành lập đã ở vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc ” ?

Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngay sau khi thành lập đã ở vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc” vì phải đương đầu với rất nhiều khó khăn :

– Quân đội của các thế lực đế quốc và phản động quốc tế trong phe Đồng minh, dưới danh nghĩa giải giáp quân đội Nhật, đã kéo vào nước ta với những âm mưu rất thâm độc :

+ Từ vĩ tuyến 16 trở ra Bắc : 20 vạn quân Tưởng kéo theo các tổ chức phản động Việt Quốc, Việt Cách nhằm lật đổ chính quyền cách mạng.

+ Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam : hơn 1 vạn quân Anh mở đường cho thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta lần thứ hai.

+ Trên đất nước ta lúc đó vẫn còn 6 vạn quân Nhật đang chờ giải giáp.

Các thế lực phản động trong nước lợi dụng tình hình này nổi dậy chống phá.

– Trong lúc đó, tình hình đất nước gặp rất nhiều khó khăn :

+ Chính quyền cách mạng vừa mới ra đời, chưa được củng cố.

+ Kinh tế chủ yếu là nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu, bị chiến tranh tàn phá nặng nề, thiên tai liên tiếp làm cho nạn đói thêm trầm trọng.

+ Nền tài chính nước nhà trống rỗng.

+ Các tệ nạn xã hội do chế độ cũ để lại hết sức tai hại, đặc biệt là nạn mù chữ…

Những khó khăn đó đã đặt nước ta vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, yêu cầu cấp bách cho toàn Đảng, toàn dân ta lúc này là phải có những biện pháp sáng suốt, kịp thời để chống thù trong giặc ngoài.

Câu 2: Đảng và Chính phủ đã tiến hành những biện pháp gì để củng cố và kiện toàn chính quyền cách mạng ?

Để giải quyết nạn đói, đồng bào cả nước hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh và noi gương Người, lập các hũ gạo cứu đói và không dùng gạo, ngô để nấu rượu, tổ chức “ngày đồng tâm” để có thêm gạo cứu đói.

Việc tăng gia sản xuất được đẩy mạnh.

Phong trào thi đua sản xuất được dấy lên ở khắp các địa phương. Diện tích ruộng đất hoang hóa nhanh chóng được gieo trồng các loại cây lương thực và hoa màu. Công nhân, bộ đội, cán bộ, viên chức nhà nước học sinh, trí thức, công thương v.v… tự nguyện tổ chức thành từng đoàn từng đội đi về nông thôn giúp nông dân đắp đê phòng lụt, khai hoang, phục hóa.

Chính quyền cách mạng còn tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho nông dân nghèo; chia lại ruộng công theo nguyên tắc công bằng và dân chủ , ra thông tư giảm tô ; ra sắc lệnh bãi bỏ thuế thân và các thứ thuế vô lí khác.

Nhờ có những biện pháp tích cực trên đây, nạn đói đã được đẩy lùi.

Để xóa nạn mù chữ và nâng cao trình độ văn hóa cho nhân dân lao động, ngày 8 – 9 – 1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh kí Sắc lệnh thành lập Nhà Bình dân học vụ và kêu gọi toàn dân tham gia phong trào xóa nạn mù chữ. Các cấp học đều phát triển mạnh. Nội dung và phương pháp giáo dục bước đầu được đổi mới: theo tinh thần dân tộc và dân chủ.

Nhằm giải quyết những khó khăn về tài chính. Chính phủ kêu gọi tinh thần nguyện đóng góp của nhân dân. Hưởng ứng xây dựng “Quỹ độc lập” và phong trào “Tuần lễ vàng” do Chính phủ phát động, đồng bào cả nước hăng hái đóng góp tiền của và vàng, bạc. Ngày 31 – 1 – 1946. Chính phủ ra sắc lệnh phát hành tiền Việt Nam và đến ngày 23 – 11 – 1946, Quốc hội quyết định cho lưu hành tiền Việt Nam trong cả nước.

Câu 3: Trong việc giải quyết nạn đói, nạn dốt và khó khăn về tài chính , chúng ta đã đạt được những kết quả gì ?

Phong trào thi đua sản xuất được dấy lên ở khắp các địa phương. Diện tích ruộng đất hoang hóa nhanh chóng được gieo trồng các loại cây lương thực và hoa màu. Công nhân, bộ đội, cán bộ, viên chức nhà nước học sinh, trí thức, công thương v.v… tự nguyện tổ chức thành từng đoàn từng đội đi về nông thôn giúp nông dân đắp đê phòng lụt, khai hoang, phục hóa.

Chính quyền cách mạng còn tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho nông dân nghèo; chia lại ruộng công theo nguyên tắc công bằng và dân chủ , ra thông tư giảm tô ; ra sắc lệnh bãi bỏ thuế thân và các thứ thuế vô lí khác.

Nhờ có những biện pháp tích cực trên đây, nạn đói đã được đẩy lùi.

Các cấp học đều phát triển mạnh. Nội dung và phương pháp giáo dục bước đầu được đổi mới: theo tinh thần dân tộc và dân chủ.

Chính phủ phát động, đồng bào cả nước hăng hái đóng góp tiền của và vàng, bạc. Ngày 31 – 1 – 1946. Chính phủ ra sắc lệnh phát hành tiền Việt Nam và đến ngày 23 – 11 – 1946, Quốc hội quyết định cho lưu hành tiền Việt Nam trong cả nước.

Câu 4: Đảng, Chính phủ và nhân dân ta đã có thái độ như thế nào trước hành động xâm lược của thực dân Pháp ?

– Kiên quyết kháng chiến chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp vì chúng đã trắng trợn xâm phạm độc lập, chủ quyền của dân tộc ta.

– Đêm 22 rạng sáng 23-9-1945, quân Pháp đánh úp trụ sở ủy ban nhân dân Nam Bộ, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần thứ hai.

– Nhân dân ta anh dũng đánh trả quân xâm lược ở Sài Gòn – Chợ Lớn, sau đó là ở Nam Bộ và Nam Trung Bộ.

– Nhân dân miền Bắc tích cực chi viện cho nhân dân miền Nam chiến đấu : những đoàn quân “Nam tiến” nô nức lên đường vào Nam chiến đấu.

Một số chuyên mục của Lịch sử 9:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 9
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 9
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 9 

Trước tình thế nhiều khó khăn do mới bước ra khỏi cuộc khởi nghĩa tháng Tám, Đảng đã có những bước đi đúng đắn nhằm khắc phục tình trạng ấy.Trong việc giải quyết nạn đói, nạn dốt và khó khăn về tài chính , chúng ta đã đạt được nhiều kết quả tốt đẹp. Chúc các bạn học tập hiệu quả !