Bài 10: Thời kì hình thành và phát triển của chế độ phong kiến Tây Âu (từ thế kỉ V đến thế kỉ XIV) – Lịch sử 10

Ở những bài học trước, chúng ta đã được tìm hiểu về chế độ phong kiến ở các quốc gia thuộc khu vực Châu Á, trong bài học của chúng ta ngày hôm nay sẽ tìm hiểu về những nét khác biệt trong chế độ phong kiến ở khu vực Tây Âu.

A. Lý thuyết

I. Sự hình thành các vương quốc phong kiến Tây Âu

– Từ thế kỷ III, đế quốc Rô ma  lâm vào tình trạng khủng hoảng suy vong, giữa lúc ấy người Giéc man  từ phương Nam tràn xuống xâm chiếm.

– Năm 476, đế quốc Rô ma bị diệt vong, chế độ chiếm hữu nô lệ kết thúc, thời đại phong kiến bắt đầu ở châu Âu.

–  Khi vào lãnh thổ của Rô ma, người Giéc-man đã:

+ Thủ tiêu bộ máy nhà nước Rô ma, lập nhiều  vương quốc mới  như vương quốc Ang lô- Xắc  xông, Phơ răng, Tây Gốt, Đông Gốt.

+  Chủ  đất  của chủ nô cũ  được chia cho quý tộc  và tướng lĩnh quân sự.

+ Tự phong các tước vị, hình thành tầng lớp quý tộc.

+ Ki tô giáo  dần dần  có vai trò và có ưu thế  trong đời sống nhân dân.

+ Tầng lớp quý tộc và tăng lữ  được hình thành  có đặc quyền và giàu có, trở thành các lãnh chúa phong kiến, còn nô lệ  và nông dân  biến thành nông nô  phụ thuộc lãnh chúa.Quan hệ sản xuất  phong kiến Châu Âu hình thành.

Sự xâm lược của các tộc người  Giéc –man vào đế quốc Rô –ma

Lược đồ các quốc gia phong kiến Tây Âu

Mô  hình một lãnh địa phong kiến

Lâu đài của lãnh chúa

2. Xã hội phong kiến Tây Âu

a. Sự hình thành

– Đến giữa thế kỷ IX, phần lớn đất đai đã được quý tộc và nhà thờ  chia nhau chiếm đoạt xong  gọi là lãnh địa phong kiến, đây là  thời kỳ phân quyền.

– Chủ của lãnh địa gọi là lãnh chúa.

– Lãnh địa gồm đất của lãnh chúa và đất khẩu phần.

– Người sản xuất chính là nông nô, nô lệ phụ thuộc vào lãnh chúa, phải nộp tô phục dịch, cung đốn cho lãnh chúa, bị bóc lột họ đã vùng lên đấu tranh.

b. Sự phát triển và đặc điểm kinh tế

* Kỹ thuật canh tác tiến bộ.

* Quan hệ sản xuất phong kiến: lãnh chúa  bóc lột nông nô.

* Kinh tế tự cung tự cấp.

– Mỗi lãnh địa là một đơn vị độc lập, chế độ phong kiến phân quyền.

– Các lãnh chúa sống nhàn rỗi, xa hoa, họ bóc lột tô thuế  và sức lao động của nông nô.Nông nô nổi dậy đấu tranh  như khởi nghĩa Giắc cơ ri ở Pháp năm 1358..

3. Sự xuất hiện thành thị trung đại

– Do sản xuất phát triển từ  thế  kỷ XI, nên xuất hiện  tiền đề nền kinh tế hàng hóa  .

– Năng suất lao động tăng  tạo ra nhiều sản phẩm thừa.

– Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp, và tách khỏi lãnh địa, hàng hóa bán ra thị trường một cách tự do, thường tập trung ở nơi đông người, các ngã ba đường, bến sông  để buôn bán trao đổi, lập ra thị trấn, sao trở thành thành thị.

– Trong thành thị có các thương hội và phường hội.

– Sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp  trong thành thị đã phá vỡ nền kinh tế tự nhiên  của các lãnh địa, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hóa phát triển.

-Thành thị đã xóa bỏ chế độ phong kiến phân quyền, xây dựng chế độ phong kiến tập quyền, thống  nhất quốc gia dân tộc.

– Mang không khí tự do, mở mang trí thức, các trường đại học ra đời như Bô lô nha ( Ý ). O- xphớt (Anh), Xooc – bon ( Pháp).

Hội chợ ở Đức

Cảnh sinh hoạt trong thành thị phương Tây

B. Bài tập

Câu 1: Hãy miêu tả lãnh địa và cuộc sống của lãnh chúa trong lãnh địa

Trả lời:

Câu 2: Khi tràn vào lãnh thổ Rô-ma, người Giéc-man đã làm gì? Những việc làm đó có tác động như thế nào đến quá trình hình thành quan hệ sản xuất phong kiến ở châu Âu ?

Trả lời:

–  Khi vào lãnh thổ của đế quốc Rô-ma, người Giéc-man đã thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành lập các vương quốc mới của họ. Người Giéc-man còn chiếm đất của chủ nô Rô-ma cũ rồi chia cho nhau, trong đó các tướng lĩnh quân sự và quý tộc được phần nhiều hơn. Đồng thời, các thủ lĩnh bộ lạc, các quý tộc thị tộc của người Giéc-man cũng tự xưng vua, phong các tước vị như công tước, bá tước, nam tước… tạo nên đẳng cấp quý tộc vũ sĩ.

–  Người Giéc-man cũng từ bỏ các tôn giáo nguyên thuỷ của mình, tiếp thu Ki-tô giáo. Họ xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm đoạt ruộng đất của nông dân. Đồng thời, vua cũng phong tặng đất đai theo tước vị của các quý tộc trong nhà thờ. Tầng lớp quý tộc tăng lữ được hình thành.

Câu 3: Thành thị trung đại đã được hình thành như thế nào ? Cư dân sống ở đó làm những nghề gì ?

Trả lời:

Do sản xuất phát triển, từ thế kỉ XI, ở Tây Âu đã xuất hiện những tiền đề của nền kinh tế hàng hoá. Giờ đây, sản phẩm được bán ra thị trường một cách tự do, không bị đóng kín trong lãnh địa. Trong các ngành thù công nghiệp đã diễn ra quá trình chuyên môn hoá tương đối mạnh mẽ. Một số thợ giỏi chỉ làm một nghề thủ công riêng biệt như rèn, mộc, làm đồ da, đồ gốm v.v… và sống bằng việc trao đổi sản phẩm thủ công của mình với những nông nó khác.

Dần dần, để có điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động sản xuất, trao đổi sản phẩm, một số thợ thủ công đã tìm cách thoát khỏi lãnh địa bằng cách bỏ trốn hoặc dùng tiền chuộc lại thân phận. Họ đến những nơi có đông người qua lại như ngã ba đường, bến sông v.v… để lập các xưởng sản xuất và buôn bán hàng hoá. Từ đó, các thành thị ra đời.

Trong các thành thị, cư dân chủ yếu gốm những thợ thủ công và thương nhân.

Câu 4: Các tầng lớp lãnh chúa và nông nô đã được hình thành như thế nào ?

Trả lời:

–  Khi vào lãnh thổ của đế quốc Rô-ma, người Giéc-man đã thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành lập các vương quốc mới của họ. Người Giéc-man còn chiếm đất của chủ nô Rô-ma cũ rồi chia cho nhau, trong đó các tướng lĩnh quân sự và quý tộc được phần nhiều hơn. Đồng thời, các thủ lĩnh bộ lạc, các quý tộc thị tộc của người Giéc-man cũng tự xưng vua, phong các tước vị như công tước, bá tước, nam tước… tạo nên đẳng cấp quý tộc vũ sĩ.

–  Người Giéc-man cũng từ bỏ các tôn giáo nguyên thuỷ của mình, tiếp thu Ki-tô giáo. Họ xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm đoạt ruộng đất của nông dân. Đồng thời, vua cũng phong tặng đất đai theo tước vị của các quý tộc trong nhà thờ. Tầng lớp quý tộc tăng lữ được hình thành.

–   Quý tộc vũ sĩ cùng với quý tộc tăng lữ đã tiến hành hàng loạt các cuộc chiến tranh xâm lược để mớ rộng bờ cõi và nô dịch nông dân. Chúng còn thường xuyên xung đột với nhau, chiếm ruộng đất của nhau và của nông dân. Quý tộc phong kiến dần trở thành những tầng lớp riêng, có đặc quyền và rất giàu có. Họ trở thành các lãnh chúa phong kiến. Nô lệ, nông dân bị phá sản biến thành nông nô phụ thuộc lãnh chúa.

Câu 5: Thế nào là lãnh địa phong kiến ? Đời sống kinh tế và chính trị trong các lãnh địa đó như thế nào ?

Trả lời:

Lãnh địa phong kiến :

–  Lãnh địa là một khu đất rộng rộng: dó có cả đất trồng trọt. Trong khu đất của lãnh chúa có những lâu đài, dinh thự, nhà thờ, nhà kho, chuồng trại… có hào sâu, tường cao, tạo thành những pháo đài kiên cố.

–    Đời sống kinh tế :

+ Nông nô nhận ruộng đất của lãnh chúa cày Gấy và nộp tô, ngoài ra còn dệt vải, may quần áo, làm giầy dép, đóng đồ đạc, vũ khí… , chi mua một vài hàng nhu yếu phẩm như sắt, tơ lụa, đồ trang sức.

+ Thủ công nghiệp cũng chỉ hoạt dộng trong lãnh địa, nông nô làm các nghề phụ như dệt vải, may quần áo, làm công cụ… , lãnh chúa có những xưởng thủ công riêng như xưởng rèn, đồ gốm, may mặc.

+ Lãnh địa là đơn vị kinh tế tự nhiên, tự cấp, tự túc, việc trao đổi buón bán trong lãnh địa đóng vai trò thứ yếu.

–    Đời sống chính trị trong lãnh địa :

+ Mỗi lãnh địa là một đơn vị chính trị độc lạp, lãnh chúa được coi là ông vua con, có quân đội, toà án, pháp luật riêng, chế độ thuế khoá, tiền tệ riêng…

+ Đời sống lãnh chúa :

Lãnh chúa có cuộc sống nhàn rỗi, xa hoa; sung sướng, thời bình chỉ luyện tập cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội, tiệc tùng.

Đối với nông nô : bóc lột nặng nề và đối xử hết sức tàn nhẫn.

+ Đời sống nông nô:

Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa, nhận ruộng đất vể cày cây và phải nộp tô nặng, ngoài ra họ còn phải nộp nhiều thứ thuế khác.

Song họ vẫn được tự do trong sản xuất, có gia đình riêng, có nông cụ và gia súc.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 10:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 10
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 10
• Đáp án môn Lịch sử lớp 10
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 10

Trên đây, chúng tôi đã trình bày tóm lược lại quá trình hình thành các quốc gia Tây Âu và sự phát triển của chế độ phong kiến trong xã hội ấy. Với những kiến thức này, hi vọng các bạn sẽ có những kiến thức bổ ích