Bài 14: Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939) – Lịch sử 11

Nhật Bản trong những năm đầu sau chiến tranh (1918-1923), có nền kinh tế phát triển. Sau thế chiến thứ I, Nhật Bản là nước thu nhiều lợi nhuận đứng thứ hai sau Mĩ. Tiếp năm 1923 lại rơi vào khủng hoảng nhẹ cho đến 1939 nền kinh tế không ổn định liên tiếp tăng trưởng rồi lại khủng hoảng. Giữa những năm 30/XX thì phát xít Nhật dần hình thành.

A. Tìm hiểu lý thuyết

I.Nhật Bản trong những năm 1918-192

1.Nhật Bản trong những năm đầu sau chiến tranh (1918-1923).

– Kinh tế.

+ Sau chiến tranh Nhật Bản là nước thu nhiều lợi nhuận đứng thứ hai sau Mĩ.

+ Trong vòng 6 năm kinh tế Nhật phát triển vượt bậc CN tăng 5 lần, xuất khẩu tăng 4 lần, dự trữ vàng tăng 6 lần.

+ Nông nghiệp không phát triển, giá lương thực đắt đỏ.

– Chính trị – xã hội.

+ Đời sống người lao động không được cải thiện, phong trào đấu tranh của công – nông phát triển mạnh mẽ.

+ Phong trào đấu tranh của nhân dân nổ ra mạnh mẽ.

+ Tháng 7 năm 1922 Đảng cộng sản Nhật Bản thành lập.

2.Nhật Bản trong những năm ổn định (1924 – 1929)

– Kinh tế.

+ Năm 1926 công nghiệp phục hồi và vượt trước chiến tranh.

+ Năm 1927 khủng hoảng tài chính ở Tôkiô làm gần 30 ngân hàng phá sản.

+ Nền công nghiệp ngày càng gặp nhiều khó khăn.

– Chính trị.

+ Trước 1927, chính phủ Nhật Bản thi hành một số cải cách chính trị tiến bộ.

+ Sau 1927, chính phủ của tướng Ta-na-ca thực hiện chính sách đối nội, đối ngoại hiếu chiến.

II.  Khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933 và quá trình quân phiệt hóa bộ máy Nhà nước ở Nhật

1.Khủng hoảng kinh tế (1929- 1933) ở Nhật Bản.

– Năm 1929 tác động của cuộc khủng hoảng ở Mĩ đã làm cho kinh tế Nhật Bản giảm sút trầm trọng.

– Sản xuất công, nông nghiệp và thương nghiệp đều đình đốn.

– Khủng hoảng kinh tế đã gây hậu quả nghiêm trọng về xã hội: nông dân phá sản, công nhân thất nghiệp, mâu thuẫn xã hội diễn ra quyết liệt.

2.Quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước.

– Để khắc phục hậu quả của cuộc khủng hoảng giới cầm quyền Nhật Bản đã chủ trương quân phiệt hóa bộ máy nhà nước.

– Đặc điểm của quá trình quân phiệt hóa ở Nhật Bản là:

+ Nhật Bản đã có sẵn chế độ chuyên chế Thiên Hoàng nên quá trình diễn ra thông qua việc quân phiệt hóa bộ máy nhà nước.

+ Quá trình quân phiệt hóa kéo dài suốt thập niên 30 và gắn liền với các cuộc chiến tranh xâm lược.

– Cùng với việc quân phiệt hóa bộ máy nhà nước Nhật Bản tăng cường chạy đua vũ trang và đẩy mạnh xâm lược Trung Quốc.

3.Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản.

– Dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt diễn ra sôi nổi.

– Cuộc đấu tranh của nhân dân Nhật Bản góp phần làm chậm lại quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước

– Phong trào diễn ra mạnh mẽ với nhiều hình thức và lôi cuốn đông đảo binh lính, sĩ quan Nhật tham gia.

B. Bài tập

Câu 1: Tình hình Nhật Bản trong những năm đầu sau Chiến tranh thế giới thứ nhất có những điểm đáng gì đáng chú ý ?

Tình hình Nhật Bản trong những năm đầu sau Chiến tranh thế giới thứ nhất có những điểm đáng chú ý :

– Từ năm 1918 đến năm 1919 là thời kì phát triển ; từ năm 1919 đến năm 1923 là thời kì khủng hoảng.

– Nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, kém phát triển, giá cả đắt đỏ, đời sống nhân dân đói khổ.

– Phong trào đấu tranh phát triển mạnh mẽ. Tháng 7-1922, Đảng Cộng sản ra đời, lãnh đạo phong trào đấu tranh.

– Những biểu hiện của sự phát triển và khủng hoảng (trong SGK) rồi giải thích nguyên nhân tại sao.

Câu 2: Tình hình Nhật Bản trong những năm 1918 -1929 có những điểm gì nổi bật ?

Tình hình Nhật Bản trong những năm 1918 -1929 có những điểm nổi bật:

– Kinh tế phát triển không đều xen lẫn khủng hoảng.

– Đời sống nhân dân đói khổ, phong trào đấu tranh lên cao, phong trào công nhân phát triển dẫn tới sự ra đời của Đảng Cộng sản năm 1922.

– Đầu thập kỉ 20 của thế kỉ XX, Chính phủ Nhật Bản thi hành một số cải cách chính trị tích cực, nhưng cuối thập kỉ 20, Chính phủ của tướng Ta-na-ca đã thực hiện chính sách đối nội, đối ngoại hiếu chiến phản động.

Câu 3: Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933 đã tác động đến nước Nhật như thế nào ?

Năm 1929, sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Mĩ dẫn đến cuộc đại suy thoái của chủ nghĩa tư bản nói chung , đã làm cho nền kinh tế Nhật Bản giảm sút trầm trọng. Sản xuất công nghiệp đình đốn. Khủng hoảng xảy ra nghiêm trọng nhất là trong nông nghiệp, do sự lệ thuộc vào thị trường bên ngoài của ngành này.

So với năm 1929, sản lượng công nghiệp năm 1931 giảm 32,5%, nông phẩm giảm 1,7 tỉ yên, ngoại thương giảm 80%. Đồng yên sụt giá nghiêm trọng.

Khủng hoảng đạt đến đỉnh điểm vào năm 1931, gây nên những hậu quả xã hội tai hại: nông dân bị phá sản, mất mùa và đói kém, số công nhân thất nghiệp lên tới 3 triệu người. Mâu thuẫn xã hội và cuộc đấu tranh của những người lao động diễn ra quyết liệt.

Câu 4: Vì sao Nhật Bản đánh chiếm Trung Quốc ?

Theo biện luận của chính phủ Nhật Bản thì họ nói là họ đánh chiếm Trung Quốc và các nước Á châu khác mục đích là đánh đuổi thực dân Âu-Mỹ ra khỏi châu Á, còn các nước phương Tây thì cho rằng người Nhật cũng như Đức muốn tranh giành thuộc địa để vơ vét tài nguyên cung cấp cho công nghiệp nước họ.Còn người dân các nước Á châu thì nói là Nhật bản muốn khống chế Á châu.

Câu 5: Sự phát triển của cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản thể hiện ở những điểm nào ?

Trong những năm 30 của thế kỉ XX, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quân phiệt của nhân dân Nhật Bản, mà hạt nhân lãnh đạo là Đảng Cộng sản, diễn ra sôi nổi, dưới nhiều hình thức. Từ những cuộc biểu tình phản đối chính sách xâm lược của giới cầm quyền đã dẫn đến phong trào thành lập Mặt trận Nhân dân, tập hợp đông đảo các tầng lớp xã hội. Cuộc đấu tranh của nhân dân Nhật Bản đã góp phần làm chậm quá trình quân phiệt hóa bộ máy nhà nước ở nước này.

Phong trào lan rộng , lôi cuốn đông đảo binh lính và sĩ quan Nhật tham gia. Chỉ trong năm 1939, đã diễn ra trên 40 cuộc đấu tranh chống chiến tranh của binh sĩ trong quân đội Nhật Bản.

Một số chuyên mục hay của Lịch sử lớp 11: 

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 11
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 11
• Đề thi – Đáp án môn Lịch sử lớp 11
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 11

Tình hình Nhật Bản trong những năm đầu sau Chiến tranh thế giới thứ nhất từ năm 1918- 1919 là thời kì phát triển; từ năm 1919 đến năm 1923 là thời kì khủng hoảng. Nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, kém phát triển, giá cả đắt đỏ, đời sống nhân dân đói khổ, thất nghiệp tràn lan. Phong trào đấu tranh phát triển mạnh mẽ. Những năm 30/XX đã bắt đầu xuất hiện nền móng của phát xít. Chúc các bạn học tập tốt!