Phân tích Đi Thi Tự Vịnh của Nguyễn Công Trứ

 Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ Đi Thi Tự Vịnh của Nguyễn Công Trứ.  Nguyễn Công Trứ là một gương mặt nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Nổi bật lên trong thơ Nguyễn Công Trứ, đó chính là nợ tang bồng, khát vọng công danh, khát vọng cống hiến tài năng, trí tuệ của mình cho đất nước, non sông. Bài thơ “Đi thi tự vịnh” là một bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Công Trứ thể hiện được đầy đủ tư tưởng, quan điểm ấy của nhà thơ. Nguyễn ...

 Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ Đi Thi Tự Vịnh của Nguyễn Công Trứ.

 Nguyễn Công Trứ là một gương mặt nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Nổi bật lên trong thơ Nguyễn Công Trứ, đó chính là nợ tang bồng, khát vọng công danh, khát vọng cống hiến tài năng, trí tuệ của mình cho đất nước, non sông. Bài thơ “Đi thi tự vịnh” là một bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Công Trứ thể hiện được đầy đủ tư tưởng, quan điểm ấy của nhà thơ.

Nguyễn Công Trứ đã sáng tác bài thơ “Đi thi tự vịnh” như để thể hiện được hoài bão, quan niệm của mình về cái “chí làm trai”, cũng như cái quyết tâm đỗ đạt, khát khao mang tài năng, sức lực của mình cống hiến cho đất nước. Khát khao về “nợ tang bồng” này không phải là cái “ngông cuồng” của kẻ sĩ mà nó xuất phát từ chính trách nhiệm mà nhà thơ cho rằng phải thực hiện cho đất nước, với tư cách là một người “công dân”. Mở đầu bài thơ, Nguyễn Công Trứ đã bộc lộ ngay quan điểm, khát vọng của mình:

“Đi không há lẽ trở về không

Cái nợ cầm thư quyết trả xong”

“Đi không” gợi ra hình ảnh của một kẻ sĩ khi lên đường ứng thí, mong mỏi có một ngày đỗ đạt làm quan. “Trở về không” là không đạt được kết quả gì, nghĩa là ra về trắng tay, nếu có đủ quyết tâm thì lại ra về ôn luyện, “dùi mài kinh sử” tiếp, để sang năm tiếp tục dự thi. Tuy nhiên, câu thơ này không nhấn mạnh đến quá trình thi mà nhấn mạnh đến cái quyết tâm của kẻ sĩ. Ta có thể thấy ở đây, Nguyễn Công Trứ thể hiện được sự tự tin, quyết tâm đỗ đạt của mình. Song, ta cũng thấy ở đây giọng điệu ngang tàng, có chút “ngông cuồng” khi quá đề cao bản thân. Tuy nhiên, khi đọc đến câu thơ sau, ấn tượng về sự ngông cuồng này được giảm đi phân nửa khi biết được lí do, ngọn nguồn của nó: “Cái nợ cầm thư quyết trả xong”. Như vậy, Nguyễn Công Trứ thể hiện sự tự tin thái quá ấy không phải vì danh vọng, mà vì cái “nợ cầm thư”. Nghĩa là cái nợ đối với công lao miệt mài đèn sách, nếu không nỗ lực hết mình, nếu không đạt được kết quả tốt nhất thì là có lỗi với chính mình, với chính công lao đèn sách ấy. “Quyết trả xong” là lời tuyên bố hùng hồn, thể hiện quyết tâm đến cùng trên hành trình  “trả nợ công danh” này.

“Rắp mượn điền viên vui tuế nguyệt

Dở đem thân thế hẹn tang bồng”

Tác giả đã sử dụng một loạt các từ Hán Việt như “điền viên”, “tuế nguyệt”, “tang bồng” làm cho câu thơ hiện lên với sắc thái trang trọng. Tác giả muốn vui thú với cỏ cây, hoa lá, sống chan hòa với thiên nhiên. Tuy nhiên, đối với con người sống tích cực, có phần ngang tàng, ngông nghênh của Nguyễn Công Trứ thì có vẻ hơi mâu thuẫn. Có lẽ, cũng do vậy mà nhà thơ dùng từ “rắp”. Chỉ một từ thôi nhưng đã làm cho câu thơ mang ý vị hài hước, vui đùa của nhà thơ “Dở đem thân thế hẹn tang bồng”. Sở dĩ câu thơ có ý vị hài hước vì chỉ ngay câu trên thôi, nhà thơ đã thể hiện sự tin tưởng, vô cùng quyết tâm của mình khi muốn chinh phục “nợ tang bồng”.

Thật vậy, câu thơ trên chỉ là lời nói đùa đầy hài hước của Nguyễn Công Trứ, vì ngay sau đó ông đã rất nghiêm túc thể hiện quan điểm sống của cá nhân nhà thơ, đó là một quan điểm đầy tích cực, nhiệt huyết:

“Đã mang tiếng ở trong trời đất

Phải có danh gì với núi sông”

Với Nguyễn Công Trứ, khi sinh ra với thân phận là một công dân của đất nước thì đã mang trong mình trách nhiệm cống hiến, xây dựng cho đất nước “mang tiếng ở trong trời đất”. Không những vậy, ông còn khẳng định giá trị của bản thân cũng là lời nhắc nhở với chính mình về cái trách nhiệm to lớn ấy “Phải có danh gì với núi sông”. Vẫn là giọng điệu ngông cuồng, cao ngạo nhưng ta cũng có thể cảm nhận được sự chân thành trong lời tâm sự của Nguyễn Công Trứ, đồng thời cũng thể hiện được con người sống tích cực với những mục đích cao đẹp, thật đáng để trân trọng.

“Trong cuộc đời trần ai, ai dễ biết

Rồi ra mới biết mặt anh hùng”

Hai câu thơ cuối Nguyễn Công Trứ cũng nhấn mạnh đến những cống hiến trên thực tế. Bởi “Trong cuộc đời trần ai, ai dễ biết” , nói thì dễ nhưng thực hiện được lại chẳng phải ai cũng làm được. Vì vậy mà phải xem những cống hiến thực tế mà đánh giá “Rồi ra mới biết mặt anh hùng”

Như vậy, bài thơ “Đi thi tự vịnh” mang đậm phong cách rất Nguyễn Công Trứ, vẫn là cái ngông nghênh trong suy nghĩ, ngang tàng trong hành động. Tuy nhiên, qua bài thơ, ta cũng thấy được cái ngông nghênh ấy không hề vô lí mà nó có chỗ dựa là tài năng, trí tuệ xuất chúng. Cái ngang tàng là do bản lĩnh hơn người của nhà thơ.