Ong chia đàn tự nhiên và biện pháp xử lý

Chia đàn tự nhiên là bản năng của ong nhằm duy trì nòi giống. Hàng năm cứ đến mùa thực vật ra hoa kết trái, nhiều mật hoa, phấn hoa, thời tiết tốt, đàn ong phát triển nhanh có nhiều ong non, sức đẻ trứng của cao…. đàn ong bồi dục ong đực trước, sau một thời gian chúng xây mũ chúa để chia đàn tự nhiên.

Ong chia đàn tự nhiên

Những nhân tố thúc đẩy đàn ong chia đàn tự nhiên

+ Điều kiện khách quan: Nguồn mật và phấn tự nhiên phong phú, thời tiết khí hậu thích hợp.

+ Điều kiện chủ quan của đàn ong: đàn ong do có thức ăn tự nhiên phong phú nên mật, phấn dự trữ trong bánh tổ nhiều; ong thợ đông lực lượng lao động dư thừa, nhiều ong non; cầu con vượt quá mức bình thường; ong chúa đẻ khỏe, đàn ong chật chội nóng bức,… Đàn ong xây lỗ tổ ong đực và đẻ trứng không thụ tinh vào, sau 24 ngày ong đực ra đời, đàn ong xây 5-7 mũ chúa để chia đàn tự nhiên. Đàn ong chia đàn tự nhiên lần thứ nhất thì chúa cũ cùng với thợ non ra khỏi tổ, còn chúa tơ hoặc mũ chúa và ong thợ già ở lại đàn cũ (đàn cũ không có nhu cầu xãy tổ mới, sẵn có bánh tổ có con và thức ăn dự trữ).

Thời gian ong chia đàn tự nhiên

Đàn ong đã đủ điều kiện để chia đàn tự nhiên thường chờ những ngày trời trong sáng, mát mẻ, gió nhẹ, khoảng từ 8 đến 16 giờ nhưng thích hợp nhất từ 9 giờ đến 11 giờ là đàn ong chia đàn tự nhiên. Cũng có trường hợp do mưa, rét ong có thể chia đàn sớm hoặc muộn hơn.

Ở nước ta ong thường chia đàn tự nhiên vào vụ xuân hè từ tháng 3 đến tháng 5 và vụ thu-đông tháng 10-11.

Hiện tượng đàn ong chia đàn tự nhiên

Ở những đàn có nhiều ong đực, mũ chúa hoặc chúa tơ đã nở, tuỳ trường hợp từng đàn, vào ngày trời trong sáng, đàn ong ít ong thợ đi làm. Một số ong thợ ra cửa tổ bậu như chùm nho, một số ong thợ bay thấp lượn xung quanh trước cửa tổ rồi bay cao hơn. Số lượng ong bay lên cao mỗi lúc một đông, lượn quanh khu vườn. Vài phút sau, ong chúa mới bay ra cùng một số ong thợ nhập vào số ong bay ra trước lượn vài vòng quanh khu vực rồi tạm thời tụ lại ở nơi thích hợp gần đó như cành cây râm mát, kín gió… chờ ong trinh sát đi tìm nơi xây tổ mới về dẫn cả đàn bay di. Những ong này ăn thức ăn trong tổ rất no để có năng lượng đến nơi mới xây dựng tổ; thời gian ong tạm dừng cánh một vài giờ có khi lâu hơn tuỳ thuộc vào ong trinh sát có tìm được nơi thích hợp hay không.

Khi đàn ong đã thực hiện chia đàn tự nhiên lần thứ nhất, chúa tơ nở đầu tiên sẽ tìm trong tổ những mũ chúa còn lại để tiêu diệt, nếu đàn ong còn mạnh thì ong thợ trong đàn bảo vệ mũ chúa không cho chúa tơ phá để chia đàn lần thứ hai. Khi chia đàn lần thứ hai, chúa tơ cùng một số ong thợ trẻ hơn bay ra khỏi tổ. Sau khi chia đàn tự nhiên lần thứ hai, chúa lơ còn lại tiếp tục đi tìm mũ chúa để tiêu diệt, nếu đàn ong yếu không bảo vệ mũ chúa nữa các mũ chúa bị phá (chúa tơ dùng ngòi châm chết nhộng ong chúa, sau ong thợ cắn phá đi) việc chia đàn tự nhiên kết thúc. Trường hợp thời tiết xấu (mưa, rét kéo dài), ong chúa cũ phá toàn bộ mũ chứa trong tổ, nhưng có trường hợp ong thợ bảo vệ được vài ong chúa tơ nở ra. Cuộc đánh nhau không phân thắng bại thì có lúc một vài chúa tơ cùng bay đi vói đàn chia ra. Chia đàn tự nhiên có nhiều nhân tố thúc đẩy và cũng là bản năng duy trì nòi giống của nó nên chất lượng ong chúa rất tốt, ta lợi dụng những ong chúa này để tạo thêm đàn mới. Đàn ong chia đàn tự nhiên do ong chúa cũ và ong chúa non bay ra khỏi tổ cũ đi xây dựng tổ mới nên khả năng xây bánh tổ mới rất khoẻ. Ong cần xây tổ mới để lấy chỗ ong bậu và ong chúa đẻ trứng ngay nên ta lợi dụng cho xây bánh tổ mới triệt để. Người cần phân biệt giữa ong chia đàn với ong bốc bay để bình lĩnh xử lí:

Ong chia đàn tự nhiên: đàn ong đang chia đàn thường hay đi với chúa cũ còn con nào ở lại tổ cũ vẫn đi làm bình thường và những con bay là khỏi cửa tổ vẫn lượn thấp trước cửa tổ.

Ong bốc bay: cả đàn ồ ạt bay đi tấp nập không có con nào quay lại, không con nào lượn quanh cửa tổ.

Ong chia đàn tự nhiên hoặc bốc hay có điều đặc biệt là quên hẳn nơi cũ, dù bắt lại để cách chỗ cũ vài ba mét chúng cũng không về.

Nhược điểm của ong chia đàn tự nhiên

Nuôi ong nhằm thu những sản phẩm quý của nó: mật ong, phấn hoa, sữa chúa…. Đàn ong càng mạnh năng suất thu hoạch càng cao. hiệu quả càng lớn. Nhưna cứ đến thời vụ hoa nở, mật phấn nhiều thì đàn ong lại chia đàn tự nhiên. Đàn ong đã có hiện tượng chia đàn tự nhiên thì đi làm không tích cực, hoặc đã chia đàn nhỏ năng suất sản phẩm thấp.

Biện pháp xử lí hiện tượng chia đàn tự nhiên của ong

Ong chia đàn tự nhiên gây phiền phức cho người nuôi, không chủ động được kế hoạch nhân giống, khai thác sản phẩm. Mặt khác sản lượng thu hoạch sẽ bị giảm cho nên ta chỉ sử dụng ong chia đàn tự nhiên vào thời vụ nhân giống không thu sản phẩm.

Có thể sử Dụng hiện tượng ong đàn tự nhiên trong việc lạo chúa: thúc đẩy đàn ong phát triển đến mức có xu hướng chia đàn tự nhiên rồi mới đưa mũ chúa nhân tạo vào nuôi để có chất lượng chúa cao.

Trong việc khai thác sữa ong chúa có thể sử đụng đàn ong có hiện tượng chia đàn tự nhiên để làm mà không cần tách chúa.

Khắc phục hiện tượng ong chia đàn tự nhiên

Cho đàn ong xây cầu mới để nới rộng diện tích bên trong tổ cho ong chúa có chỗ đẻ trứng, đỡ chật chội.

Khai thác triệt để sản phẩm (quay mật) nếu có nguồn hoa hoặc có thể điều chỉnh bớt cầu thức ăn, cầu con cho những đàn yếu.

Chống nóng về mùa hè, chống rét về mùa đồng cho tổ ong.

Xử lí sớm cắt bỏ lỗ tổ ong đực ở 2 góc bánh tổ.

Nhân giống (chia đàn) nhân lạo trước vụ hoa chính, bồi dưỡng tích cực để có đàn ong ổn định vào vụ khai thác.

Thường xuyên điều chỉnh thế đàn đồng đều cho các đàn ong.