Leon Trotsky – Nhà tư tưởng gây tranh cãi

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 26/6/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh

Leon Trotsky là một nhân vật đóng vai trò quan trọng trong cuộc tiếp quản quyền lực của phe Bolshevik ở Nga, ông chỉ đứng sau Vladimir Lenin trong những thời kỳ đầu đảng cộng sản Liên Xô nắm quyền. Tuy nhiên ông đã bị Joseph Stalin đánh bại trong cuộc tranh giành quyền lực sau khi Lenin mất, và bị ám sát khi đang sống lưu vong.

Trotsky, tên thật là Lev Davidovich Bronstein, sinh ngày 7 tháng 11 năm 1879 tại Yanovka, Ukraina (lúc đó thuộc Nga). Cha ông là một nông dân Do Thái giàu có. Trotsky bắt đầu tham gia vào những hoạt động ngầm từ khi còn là thiếu niên. Ông sớm bị bắt giam và lưu đày tới Siberia. Tại đây ông gia nhập Đảng Dân chủ xã hội. Cuối cùng ông cũng trốn khỏi Siberia và dành phần lớn thời gian trong 15 năm tiếp theo sống ở nước ngoài, trong đó có một thời gian ngắn tại London.

Năm 1903, đảng Dân chủ xã hội bị chia rẽ. Trong khi Lenin dẫn đầu phái ‘Bolshevik’ (đa số), thì Trotsky trở thành thành viên của phái ‘Menshevik’ (thiểu số) và phát triển học thuyết ‘cách mạng thường trực’ của mình. Sau khi cuộc cách mạng nổ ra ở Petrograd vào tháng 2/1917, ông quay trở lại Nga. Bất chấp những bất đồng trước đây với Lenin, Trotsky gia nhập phái Bolshevik và đóng vai trò quyết định khi đảng cộng sản lên nắm quyền lực năm 1917.

Chức vụ đầu tiên của ông trong chính phủ mới là Ủy viên nhân dân về ngoại giao và ông đã thực hiện những cuộc đàm phán hòa bình với Đức. Sau đó ông được chỉ định làm Ủy viên nhân dân về chiến tranh. Ở cương vị này, Trotsky đã xây dựng lực lượng Hồng quân và đánh bại lực lượng quân Bạch vệ trong cuộc nội chiến. Do đó Trotsky đã đóng một vai trò then chốt trong việc giữ vững chính quyền Bolshevik.

Trotsky tự coi mình là người kế nhiệm đương nhiên của Lenin, nhưng tính kiêu ngạo về tài trí của mình khiến ông gần như không có bạn, và nguồn gốc Do Thái cũng có thể là nguyên nhân chống lại ông. Khi Lenin mắc bệnh và qua đời, Trotsky dễ dàng bị Stalin đánh bại. Năm 1927, ông bị khai trừ khỏi đảng. Bị lưu đày trong nước rồi sau đó là  lưu vong ở ngoài nước, nhưng Trotsky vẫn tiếp tục viết và chỉ trích Stalin.

Năm 1936, Trotsky định cư ở Mexico. Ngày 20 tháng 8 năm 1940, theo lệnh của Stalin, một kẻ ám sát tên là Ramon Mercader đã dùng một chiếc dùi phá băng để đâm Trotsky, khiến ông bị thương nặng. Ông qua đời ngay ngày hôm sau.