Khun Lú – Náng Ủa (Chàng Lú – Nàng Ủa)

Nguyễn Khôi

Đây là thiên Truyện Kiều thứ 2 ( sau Sống Chụ Son Sao) ở Việt Nam ta, nhưng là của Người Thái (Sơn La)…Trên cơ sở Truyện kể của dân tộc Khơ Mú ( cư dân bản địa từ xa xưa ) mà chứng tích còn ” mộ Nàng Ủa ” tại cánh đồng Nà Ít ( Mường Sại, Thuận Châu. Sơn La ), dân địa phương gọi là Long Náng Ủa ( gò Nàng Ủa ). Câu chuyện duyên trời, tình đất thiếu đạo lý, chia lìa đôi lứa vì ép duyên,nên họ rủ nhau quyên sinh (chết) lên Mường Trời, mong được xum họp; nào ngờ Then (Trời) háo sắc lại tranh Vợ lấy làm tỳ thiếp, nạt Chồng làm oan hồn lẩn khuất trong không gian; chưa thôi, Then(Trời) lại bắt họ trở thành 2 ngôi sao Khun Lú – Náng Ủa (Sao Hôm- Sao Mai) chỉ cho nhìn nhau mà không được gặp.

Nhà thơ Nguyễn Khôi, sau 21 năm “đi thực tế” ( 3 cùng : cùng ăn, cùng ở, cùng làm với bà con cô bác Ở Bản Mường Sơn La và cũng đã xây dựng gia đình sinh con đẻ cái ở Xứ Thái mù sương… ) đã kể lại ” Khun Lú – Náng Ủa ” bằng song thất lục bát” (phổ thông) để bạn đọc các Dân tộc anh em cùng thưởng thức thiên tình sử não nùng này ( gọi Nôm là: “Chuyện tình ở Bản Chiềng Ly”- nơi Nguyễn Khôi có tuần trăng mật nhớ đời ở đây nên đã cảm hứng (bắt chước Tố Như tiên sinh) diễn Nôm thiên truyện này.

Bản diễn Nôm “Khun Lú – Náng Ủa” của Nguyễn Khôi dài 452 câu thơ đã được Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc in và phát hành 1100 cuốn, tại Hà Nội tháng 9-1997 . Xin trân trọng giới thiệu :

*-1, Bài thơ “đề từ ” : BẢN CHIỀNG LY
(Tặng : hiền thê Tiểu Hà)

Bản Chiềng Ly chưa đi đã nhớ
Phố chênh vênh bên núi bên hồ
Gái bản từ lâu quen chợ búa
Trai Thuận Châu bao bạn nằm mơ…

Người Chiềng Ly hay đi đây đó
Mùa hoa Ban về dự hội Làng
Quả ” Còn” LỬA bay ngang trời phố nhỏ
Trái tim hồng thiếu nữ đón xuân sang

Tôi say đắm yêu cô Nàng như thế
Cha mẹ thương cho về ở Kinh kỳ
-Không ở Rể, mà vẫn là Rể quý
Để mỗi năm lại lên “Tết” Chiềng Ly .

Thuận Châu, hè 1995
Nguyễn Khôi

*-2, Truyện CHÀNG LÚ – NÀNG ỦA

1- Kể từ thuở khai thiên lập địa
Vị chủ Trời là “Tế Ba La” ( 1)
Sinh cô gái rượu nuột nà
Như hoa đào nở thật là đẹp tươi
5-Chừng muốn kén Rể Trời, khó kiếm
Trời lại tham muốn “chiếm” con mình ?
Luật Trời lại rất công minh
Đành sai con xuống để sinh làm Người.
*
Đây Chiềng Ly đông vui vùng đất (2)
10-Trông lên kìa chất ngất Pha Đin
Ăm Poi (3)- Chiềng Pấc ngước nhìn
Trong xanh suối Muội nước in mây trời

(1) Tế Ba La= Trời cao
(2)Chiềng Ly = Thủ phù của Xứ Thái xưa, nay là Huyện lỵ Thuận Châu(
(3) Ăm Poi = 1 ngọn núi mang tên Thủ Lĩnh người Khơ Mú

…
Phìa Chiềng Ly gặp thời Minh chúa (4)
Phúc được hai quý nữ đào tơ
15-Cắm Sôm, chị khiến trăng mờ
Nàng Em Ngân Liếng, cá ngơ ngẩn nhìn
Tuổi 14 buồng riêng ra ở
Chiều lại chiều dạo phố thăm hoa
Phố Chiềng Ly giữa bản nhà
20-Yêu hoa đem ấp áo là ủ hương.

Hè đã sang, Ban tàn rừng biếc
Muôn loài Ve tha thiết kêu ran
Mưa rào tràn ruộng bậc thang
Nắng oi đã gọi hai Nàng ra sông.
25-Tuột váy áo vẫy vùng sóng nước
Phô tấm thân ngà ngọc dưới trời
Từ trời, Trời ngắm Trời coi
Eo như tiên cá, hai chồi như hoa
Trời thầm tính, ta đà có cách
30-Gửi con ta vào quách hai Nàng
Vội đòi Ngọc Nữ truyền ban
Rời cung tiên xuống nhẹ nhàng bên sông
Tiên hóa thành Trái Sung chín đỏ
Hương nơi nơi dồn tụ thơm lừng
35-hương trời ngào ngạt đầy sông
Khiến hai Nàng bức bội lòng chẳng yên.

Chị rủ Em tắm thêm cho mát
Cả bến sông cồn cát ngát hương
Quả Sung chín lượn quanh Nàng
40-Quả ngon thơm đấy chị nhường mời Em
Nàng Ngân Liếng ăn liền mát dạ
Nàng Cắm Sôm nuốt cả ngọt thơm
Thấy người khoan khoái râm ran
Chừng như phép lạ mê man động tình.

*

45-Thấm thoát trời chuyển mình xanh mát
Hai chị em thấy khác trong người
Chừng như u uất bồi hồi
Nghe như nặng nặng đứng ngồi chẳng yên.

-Em ơi sao buồn phiền mệt mỏi ?
50-Ôi mệnh ta gặp phải điều “hung” !
Phòng không, ta vẫn chưa chồng
Chị Em ôm cổ khóc ròng đêm đêm
Chị Em trình Mẹ hiền tôn kính :
-”Bụng chúng con ình ĩnh khác xưa” ?
55-Ướm con Mẹ những tin ngờ :
-”Hay Thuồng Luồng ghẹo nơi bờ sông xa ” ?
Nàng Cắm Sôm thật thà kể lại :
“-Buổi tắm xưa ăn phải Trái Sung
Quả Trời thơm lạ thơm lùng
60-Ngon vào tận ruột chuyển rung cả người ”
Mẹ thương mới lựa lời khuyên giải :
“-Âu số trời Ngài gửi các con !”
Hai Nàng sầu muộn héo hon
Nghén riêng ai giữa bản mường đông vui.

(4) Phìa=chánh Tổng, Tạo = Lý trưởng.
Tạo & Nàng =cũng là cách gọi con trai, con gái của Phìa Tạo quí tộc địa phương.
65-”Ta cùng chịu phép Trời biến hóa
Sinh gái trai sẽ gả cho nhau
Cho chung một MỆNH khổ đau
Cùng là gái : gả trước sau một chồng.
Cho con ta bóng lồng với bóng
70-Nghĩa thủy chung, cùng dặn các con “.

Khôn cho Phìa chủ bản mường
Thương con, bảo Vợ lựa đường gả đi
-Có Khun Bái, Chiềng Ly cùng bản..
Khéo ở ăn xứng đáng rể ta
75-Cho đem Ngân Liếng về nhà
Cắm Sôm : rể đẹp ấy là Khun Pâng.
Khun Bái đến xin vâng quỳ lạy
Khun Pâng mừng đến thấy quỳ vâng
Nỗi riêng hổ thẹn hai Nàng
80-Hoang thai bảy tháng bẽ bàng thành hôn.
*
Thấm thoát đã đón mừng năm mới
Hai Nàng gầy sớm tối thở than
Mẹ thương, cô thím lo mừng
Đúng chiều Ngân Liếng sinh Nàng tiên con
85-Cắm sôm thì sinh Chàng quý tử
Xinh ơi xinh, đẹp ngỡ Con Trời
-Nàng là Nàng Ủa đẹp tươi
Chàng là Khun Lú sáng ngời mùa Ban…
*
Cùng nuôi dưỡng sữa cơm nhà Tạo
90-Tôn quý như con cháu nhà Trời
Gặp ngày Em hỏi Chị vui :
-Dạo này Cậu Tạo khỏe chơi chăng là ?
Cậu có chịu cho Bà bón mớm
Ăn xôi thơm, cá, trứng có ăn ?
95- Cắm Sôm mới đáp lại rằng :
-”Dạo này Khun Lú nghịch hăng Em à
Vẫn ngoan để cho Bà bón mớm
Xôi nếp thơm là món thích ăn
-Còn Nàng Ủa chúng ta thương ?”
100-”-Chỉ ăn cơm trứng, mặt hồng đỏ au…”
Hai Nàng ở bên nhau – hai Mẹ
Chăm chút con bồng bế hai con
Sớm chiều cho đến đêm hôm
Chuyện trò lui tới xuân tròn theo xuân…
*
105-Thấm thoát qua lắm năm nhiều tết
Đôi lứa xinh đã biết đùa vui
Anh em như ngọc song đôi
Uyên ương một cặp bay chơi bên vườn…

Phìa Chiềng Ly mở mang đất rộng
110-Chia các con chức trọng quyền cao
Khun Pâng ra sửa lũy hào
Về quê Khun Bái xa nào có xa
Chị Em đi về nhà riêng phận (5)
Buổi chia tay lấn cấn lệ vương
115-Ôi thương mỗi trấn mỗi phương
Cách xa dù một ngày đường cũng xa
Thương đôi trẻ một nhà từ nhỏ
Nay ra đi mỗi đứa một nơi
Chia tay bao xiết ngậm ngùi
120-”Đã yêu nhau chớ quên lời hẹn thương”
Nàng Ủa nói lệ tuôn lã chã
Như chông đâm ,nằm lá có gai
Ghé tai Khun Lú trả lời :
“Ôi trái tim, anh suốt đời của em ! ”
125-Tạo cùng Nàng thề nguyền bền chắc
Bằng dây tơ có mắc đừng sai
Lú cầm tay Ủa khóc hoài :
“-không thành bạn, chết cả hai cũng đành”
“-Chồng em hỡi, thôi anh ở lại
130-Hồn bên hồn hoa trái thắm hương”
Rồi Nàng theo mẹ về Mường
Như hai Mẹ hẹn nhớ thương phương trời.
*
Khun Lú từ về nơi Mẹ quý
Tập làm Ông Tạo trẻ ngôi cao
135-Hè sang mưa gió dạt dào
Lòng thương nhớ Ủa lẽ nào ngồi yên
Chàng tha thẩn đến bên “Cọn” nước
Giữa mơ hồ dừng bước lặng hơi
Bỗng nghe Cọn nói tiếng người :
140-”Nhớ chăng Nàng Ủa phương trời thầm mong ?”
Về rầu rĩ thưa cùng với Mẹ :
“-Con nhớ Nàng chẳng kể ngày đêm
Xin cho con đến thăm Em ?”
Mẹ vui thu xếp quà, tiền cho đi…
145-Chúc con đi thăm Dì và Ủa
Thăm họ hàng vô sự bình an
Chàng vui cùng Chú lên đường
Đường xa thăm thẳm sương buông trập trùng
Chẳng mấy chốc qua rừng gặp bạn
150-Chàng gặp Nàng tay xoắn chặt tay
Lòng tươi bá cổ ôm vai
Tưởng như chết sống lại ngay thật là
-Nay Bụt đúc đôi ta liền MỆNH
Thương là thương chắp cánh liền thương.

(5)đã hết thời gian ở Rể

Khun Lú – Náng Ủa

155-Cha Nàng : Ông “Tạo Bái Hương”
Dì Chàng : Ngân Liếng hân hoan đón Chàng.
“Bà Nàng Bái” vốn thương hết nhẽ
Buông tâm mặc hai trẻ ngủ chung
Trong buồng Nàng Ủa buông mùng
160-Để cho chăn gối thơm lừng hơi yêu.
Ngày tháng cũng trôi theo vùn vụt
Như vợ chồng có dứt chẳng ra
Chừng quên Mẹ ở quê nhà
Mẹ thương sai gã Quan Nha đón chàng.
165- “Ta yêu nhau xem bằng giấc mộng
Duyên tình dù sâu nặng…phải rời
Tặng Chàng một áo nẹp đôi
Lấy hơi Em ủ thay người, hỡi Anh !”
*
Thấm thoát qua lắm năm nhiều tết
170-Giữa hai nhà thân thiết thăm luôn
Chàng – Nàng sống giữa yêu thương
Ngày vui ngắn chẳng tầy gang chăng là ?
Tạo Bái Hương, người cha cao quý
Sinh lắm Nàng Ngọc Nữ mặt hoa
175- Riêng Nàng Ủa thực nõn nà
Càng trông càng thấy mặn mà dễ coi

Tạo Mường Lầng “Khun Chai” thầm ước
Nghe tiếng đồn gan ruột nôn nao
Sai người chạy đến xem sao ?
180-Xin cưới Nàng Ủa, thách cao chảng từ.
Cử người hầu mang quà cực hậu
Những ngọc vàng lạy thấu lòng Cha
Bái Hương ưng gả nhận quà
Khun Chai mừng tựa sống qua hai đời !
*
185-Tạo Bái Hương có lời với Vợ
Tạo nói xong, Mẹ Ủa đáp rằng:
“- Trời kia sinh chúng Vợ Chồng
Như ta đã quyết đồng lòng từ xưa ?”
Lú và Ủa ngây thơ trong trắng
190-Ta phụ tình, chúng sống được chăng ?
Nay ta mối ép duyên ngăn
Con tim tan nát, khổ Nàng , thiệt Khun !
Bấy giờ Tạo Bái Hương nói thực :
-Dẫu ông Trời có đúc chung ra
195-Song Mường có Luật từ xưa
Có thương, chớ dại, làm bừa thiệt thân.
Nói đủ “Lý” (lẽ), bà tuân ý Tạo
Bà Nàng sai hầu gái đi ngay
Sang nhà đón Ủa về đây
200-Buồn thay là lúc chia tay với Chàng.
-” Em mơ thấy muôn ngàn điều khó
Nước sông dâng lũ đổ ào ào
Tùng bách gãy, sụt núi cao
Phượng Hoàng đôi ngả thác vào Em Anh
205- Áo đang mặc sát mình mọc cánh
Về lấy chồng…” bừng tỉnh mà thương !
Chàng nghe Nàng kể bàng hoàng
Mơ chi điềm xấu lạ thường giấc mơ ?
Nàng mới tìm Dì , Cô lựa hỏi
210- Ở mãi đây sớm tối chỉ phiền
Những mong về với Ải Êm (cha mẹ)
Phải chăng có Tạo “dạm” Em chăng là ?
Cô Dì vui thật thà buột miệng :
“-Có Khun Chai vừa đến hỏi Em
215-Cả nhà rậm rịch ngày đêm
Sai mau sang đón về bên gả chồng !”
Ủa bừng hiểu ngã đùng chết ngất
Rồi từng cơn ngằn ngặt khóc than
-” Thôi Em đã phụ tình Chàng
220- Cha chẳng thương vứt sang Mường người ta !”
Khun Lú cũng sững sờ than thở
Tưởng ngày xưa hai Mẹ đã thương
Hẹn cho nên vợ nên chồng
Ngờ đâu rũ sạch lời từng hẹn trao ?
225- Nàng nấn nà chẳng sao về được
Buộc mẹ Nàng rảo bước tìm sang
Cắm Sôm mới trách Bà Nàng :
-”Hai ta đã hẹn ..phụ Chàng là sao ?
Bà Nàng em ghẹn ngào phân giải :
230-”-Ông Tạo e phạm phải “Luật Mường”
Cấm kết hôn trong họ hàng
Ôi thôi, xin chị ,có thương cũng đành !”
Thương Khun Lú vật mình uất ức
Nàng khác naò vợ nhặt cách xa
-”Cầu trời chứng nhận đôi ta
Trăm thương ngàn nhớ còn là gặp nhau !

Nàng rời chàng buồn đau theo mẹ
Đường về quê vắng vẻ quạnh buồn
Vời trông nào thấy người thương
240-Trời âm thầm tỏa màn sương mịt mùng
Vào cánh rừng trông chừng xa khuất
Nàng như cuồng ngã vật nằm queo
Bà Nàng cuống sợ nhào theo
Ôm con nhớn nhác giữa đèo nhờ ai ?
245-Nhờ chim Én cánh dài tìm Lú
Kể ngọn ngành, Chàng sợ đi ngay
Đây rồi Chàng gọi, Chàng lay
-Hỡi ôi, Vía Ủa có hay chăng về
Anh đây mà, dậy đi Em hỡi
250-Ngượi vợ yêu anh đợi anh mong
“Hà hơi” Chàng bế Chàng bồng
Giật mình choàng tỉnh Nàng bừng cơn mê
-Anh yêu quí , chết đi cho khuất
Sống chia lìa, lay lắt anh ơi !
255-Van Nàng, Mẹ mới nên lời :
-Sợ Cha bắt “chém” cả đôi chẳng nề !
Khun Lú mới vỗ về Nàng Ủa :
Gắng hãy về chớ quá buồn đau
Mặc cho kẻ lượn bên rào
260-Có trời chứng giám ta nào phụ nhau !
Nàng về những âu sầu buồn bã
Nước mắt thì lã chã kêu gào
Người Cha sôi giận tuôn trào
:
-Hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu !
265-Vừa lúc Tạo thăm Dâu đã đến (6)
Mẹ mắng con, im ỉm trong buồng
Nàng Ủa xinh đẹp ngậm buồn
Khóc thương Chàng Lú chẳng còn thiết chi.
* *
*
Nay lại xin kể về Chàng Lú
270-Những nhớ thương than thở một mình
Nhớ ai từ thuở đồng sinh
Chàng đeo buồn nhớ bạn tình tìm sang
Ông Bái Hương đón Chàng cháu quí
Rồi Mẹ Dì Ngân Liếng hỏi han
275-Lòng riêng thương cháu bội phần
Nhưng còn phép Nước, ở ăn giữ gìn !
Đôi bạn tìm nhau trên sàn Khuống (7)
Ngồi bên nhau sương xuống ướt đầu
Phút giây gà đã gáy mau
280-Rời sàn đôi bạn tựa nhau quay về.
Cùng vào chốn buồng the màn rủ
Đôi bạn tình ấp ủ chung chăn
Dành cho nhau cả hơi đằm
Lâng lâng thể xác , lâng lâng tâm hồn…
285-Trời bảnh mắt, nhà ồn ồn dậy
Bà Bái Hương sang thấy Chàng đây
Bà Nàng xỉa xói thẳng tay:
-”Vào nằm theo Ủa, thằng này to gan !
Ông Tạo vào rít răng thét lớn
290-Tuốt gươm ra ghé ướm cổ Chàng :
-Cái thằng dám cướp cô Nàng
Cứng đầu, tao chặt, xem gan nhà mày ?
Lú kinh hãi quỳ ngay van lạy :
-Xin Cha đừng chém đấy, thương con !
295-Thoái lui, Chàng thoắt về Mường
Nàng thì dặn với, hẹn cùng chết theo .
Chàng trở về đến kêu cùng Mẹ
Bà Cắm Sôm thịnh nộ mắng rằng :
-Mày mê chi cái cô Nàng
300-Người ta phụ bạc, tiếc thương làm gì ?
Để cho nó cứ đi phương lạ
Mày thiếu gì những đóa hoa xinh ?
Tạo Ông thương cậu trai hiền
Kén Dâu mường khác khéo tìm mối manh
305-Cô Nàng Mành tóc xanh vừa búi
Tạo Khun Yêu có gái xinh giòn (7b)
Nhà bề thế nức tiếng đồn
Bà Nàng Bái mới gọi con dỗ dành :
-Mẹ đã ướm, sợ mình chưa xứng
310-Thương Mẹ, Chàng im lặng đớn đau
Chẳng hay Nàng Ủa ra sao
Ở bên ấy có lúc nào nhớ chăng ?

Thấm thoát đã hết năm nhiều tháng
Nàng võ vàng mong ngóng nhớ thương
315-Lòng riêng trăm mối ngổn ngang
Lo làm sao thấy mặt chàng sớm hôm
Nàng mới ghép hoa thơm vào giấy
Gửi lòng yêu sang đấy dặn Chàng :
-”Chàng ơi,còn chút thương Nàng
320-Để cho tơ tưởng mơ suông hão huyền
Nàng cúi mặt từng đêm chan lệ
Thư gửi Chàng chép kể nguồn cơn
Nhận thư Chàng lại thêm buồn
Biết tính sao để yêu thương trọn tình ?
325-Cha mẹ chọn Nàng Mành, bắt lấy
Đẹp xinh mà vẫn thấy dửng dưng
Yêu Em một dạ thủy chung
Những mong trời ghép MỆNH cùng đôi ta
Cau Nàng Mành bổ ba xanh thắm
330-Cũng chẳng bằng một miếng trầu Em
Thầm ơn Em đã trao duyên
Muốn thăm lại sợ, để đêm mơ người
Thà thắt cổ về Trời quấn quít
Oan trái này lấy chết tìm nhau
335- Thư Chàng phúc đáp sang mau
Khác nào nước mát tưới bầu tim khô
Nàng tìm cách trốn nhà thăm Lú
Chàng gặp Nàng mừng rỡ xiết bao
Mẹ Nàng tìm kiếm nháo nhào
340-Sang nhà Khun Lú, bà lao lên sàn
Mẹ vặn tay túm Nàng lôi xuống
Nàng quờ tay vội bám cửa nhà
Phải khuôn cửa Nứa cứa da
Máu tuôn rơi đỏ truyền xa đời đời
345-Hoa Mào Gà đỏ tươi : một giọt
Cuống hồng Chua Me đất : một tia
Giọt rơi xuống suối đầm đìa
Hóa đàn Cá Bống Thìa lìa đỏ đuôi (8)
*
* *
Về Nàng ốm…nhốt nơi buồng kín
350-Khun Chai cho người đến hầu ,canh
Bọn hầu gái thật tinh ranh
Gần ngày cưới cứ bám quanh bên Nàng
Nàng muốn thoát rõ ràng thật khó
Chỉ có đi tự tử mới xong
355-Một đêm tối mịt tối mùng
Lẹ làng Nàng trốn vào rừng nửa đêm
Buổi ấy Nàng mặc xiêm áo mới
Như hoa khôi sáng chói rừng khuya
Yêu Chàng, Nàng chẳng sợ chi
360-Đến gốc Tùng gọi thầm thì : Tùng ơi,
Hãy ngả xuống cho tôi lên ngọn
Như phép thần Nàng vón lên cao
Phóng tầm mắt gọi người yêu
Trông chừng thấy Lú phiêu diêu trên đồng
365- Rằng : Em vần thủy chung hết dạ !
Phép Nàng “phù” trầu bã thổi đi (9)
Trong mơ Chàng đón một khi
Tưởng hơi miệng Ủa gió thì đưa hương…

Trên ngọn Tùng mình Nàng gào thét
370-Ai oán thay kẻ chết lẻ đôi
– Thương nhau ta chạy lên trời
Em đi trước nhé, đoái hoài chăng anh ?
Nàng khấn xong lăng mình treo cổ
Như MỆNH trời đúng số “hăm ba” (23 tuổi)
Cao xanh hỡi Tế Ba La (Trời)
Ác độc thay ấy cũng là Trời xanh !
*
* *
Chừng như thấy ít lành nhiều dữ
Bà Bái Hương gọi Ủa vang nhà
Cho tìm rừng thẳm núi xa
380-Khóc đà khàn tiếng, gọi đà cạn hơi
Thấy bầy Quạ lưng trời chúng nói :
-”Chẳng biết ai treo lối gốc Tùng ?”
Bà nhờ lũ Quạ dẫn đường
Ngước trông đúng thấy bóng Nàng chết treo.
385- Ôi con Mẹ, bao điều oan trái
Những tưởng mong con gái đền công
Thương thay vẫn má môi hồng
Mẹ cha ép gả nên nông nỗi này !

-(8) Sự tích : Máu của Nàng Ủa chảy ra lúc bấy giờ : một giọt biến thành Hoa Mào Gà, một tia thành cuống hồng Cây Chua Me đất, giọt giọt rơi xuống suối thành Đàn cá Bống Thìa Lìa đuôi đỏ.
-(9) Trước khi tự tử Nàng phù phép thổi cái bã trầu gửi hơi ấm đến với Chàng.

-(6)Đây là Khun Chai, Tạo Mường Lầng rể tương lai đến thăm hỏi cô dâu tương lai (Nàng Ủa).
-(7)Tục hát giao duyên Hạn Khuống, nơi hẹn hò tâm sụ bên bếp lửa của đoi bạn tịnh.
-(7b)Tạo Khun Yêu, cha Nàng Mành…nơi gia đình Khun Lú muốn cầu hôn.

Chàng Lú đúng cái ngày Ủa chết
390- Có Quạ đen bay kịp báo tin
Chàng hay, chết đứng con tim
Nỗi thương dằng dặc im lìm héo hon.
Mẹ Chàng thương khuyên Chàng cưới vợ
Đây Nàng Mành rực rỡ xinh tươi
395-Chàng thì gượng nói gượng cười
Chừng như vía Ủa chằng rời sớm hôm.
Soi gương thấy bóng Nàng trong ấy
Quay mặt tìm nào thấy bóng ai ?
Kinh hoàng đến toát mồ hôi
400-Chàng kêu vợ lại , chàng đòi cơm ăn.
Nàng Mành yêu quẩn quanh hầu hạ
Chàng khéo lừa : Trứng ổ đổ kìa…
Vợ Chàng tưởng thật chạy đi…
Lòng thương nhớ Ủa , Chàng thì liều thân:
405-Rút dao nhọn Chàng đâm giữa cổ
Máu phụt tuôn chảy vữa gầm sàn
Mẹ Chàng kéo sợi bên sân
Ngỡ nồi nước nhuộm đổ tràn đỏ tươi !
Hoa Mào Gà đỏ ngời sắc đỏ
410-Chính là Hoa Khun Lú bạn ơi (10)
Hồn Chàng tha thẩn Cổng Trời
Hồn Nàng đã đợi đón người chồng yêu .
*
* *
Cha mẹ Chàng liêu xiêu cúng tiễn
Mâm cỗ Trâu dâng đến Cổng Trời
415-Phải chăng quá đói, quên mời
Chàng nhào ăn…bỏ mặc người vợ yêu ? !
Nàng mới tức ra điều giận dỗi
– Thôi chào Anh, Nàng vội vụt ra
“Xin Trời làm Ánh Sao xa”
420-Lú nghe sửng sốt biết là mình sai ;
-Xin Em đừng chấp tôi, bỏ quá…
Nàng chẳng nghe, vội vã vụt bay
Cả hai lên giữa tầng mây
Thành Sao lấp lánh HÔM này- MAI kia
425- SAO NÀNG ỦA mờ mờ mắc cỡ
Sáng ngời SAO KHUN LÚ bạn ơi, (11)
Tường Trời ngăn cách…hỡi ôi,
Giữa chòm Nhài Quạt xa vời đêm đêm.
*
* *
Đôi hồn vẫn kề bên kể lể
430-Vào cửa Trời gặp Tế Ba La (Ngọc Hoàng)
-Những kêu oan ức dưới nhà
Những mong chồng vợ giao hòa bên nhau.
Trời thấy Ủa…nỗi đau xưa tấy
Bệnh Tề Tuyên (12) nổi dậy đùng đùng
435- Vờ rằng : Bay chính Vợ chồng ?
Lú thưa “vâng”, những mong rằng Trời cho…
Trời mới thực quyền to phép lớn
Người phán truyền : Ngươi muốn Nàng chăng ?
Tiếc rằng Ta đã yêu Nàng (13)
440-Cho Ngươi “Cung nữ” ngoài sân nhà Trời.
chàng lĩnh ý dời nơi Cung cấm
Giữa muôn Tiên thờ thẫn thương Nàng
Ủa thì xinh đẹp bội phần
Mặt hoa da phấn kề gần Vua Then (Ngọc Hoàng).

445-Đứng xa cách đôi bên cùng liếc
Lệ đưa tình thảm thiết đắng cay
Đất không thương, Trời lại đày
Tình chung cũng chỉ khóc hoài mà thôi !
Chàng lẩn quất mây trời vạn kiếp
450-Nỗi nhớ thương biền biệt không gian
Yêu nhiều nên vướng dây oan
Ngàn năm nước mắt viết trang Sử tình .

-(10)Sự tích :máu của Khun Lú theo cột nhà chảy xuống gầm sàn ra sân, Mẹ đang kéo sợi tưởng con đánh đổ nồi nước nhuộm, còn gọi với lên hỏi sao con vô ý thế ? Máu Lú chảy thấm đất tới đâu thì Hoa Mào Gà mọc lên đến đấy, nên mới gọi đó là Hoa Khun Lú.
-(11) Nguyên gốc 2 câu thơ :
Luông nưng Xiểng Lú Khun chẩu ón
Luông dú xâử lặp lị Ủa Piêng coong péng
(Một ngôi sao sáng là Khun Lú trai trẻ
Ngôi ở gần tỏ tỏ, mờ mờ là Ủa Piêng xinh tươi)
-(12) Xem Cung Oán Ngâm Khúc “Bệnh Tề Tuyên nổi dậy đùng đùng”
ý nói Vua Trời nổi máu dâm ô.
-(13) Vua Then (Trời) thấy Chàng Lú và nàng Ủa lại nhớ chuyện Công Chúa (con mình) trước cho xuống hạ giới làm Người để tìm cách kéo về làm Vợ mình .

HẾT

Trai Hào Nam, 22-giêng-1996
Nguyễn Khôi

Sầm Văn Bình

Truyện thơ KHUN LÚ- NÁNG ỦA Sầm Văn Bình thực hiện bản phiên âm theo tiếng Thái Nghệ An

Phần thứ nhất:

Bắt nị nau điểu quạnh lón khiển xán cào

Tan cài thoi nẻ vạu chiềm còn mứa láng

Cha quám vạu thẩng táy pảng còn.

Má chằng nẻ thẩng hoáng thiển nửa tành lá chù pái mướng phạ

05. Ẳn hành chau phèn pựn Thẻn Chằng thể đả

Tàn cò bủn mí xỉnh lực nhính hiếng na

Liến chằng đặt xờ la òn nọi náng Piền cong pánh

Đủ đỉ piêng luống cón bỉn hài

Náng cò hưn nhờ ma xíp xì xỏn xảo

10. Cứ dương hoa đảo khảy hừa hướng đảnh mờ

Hiệc và chỏn kèn nau lịch xự chỉnh bo pầng chở náng ná

Cuổng kính thông chù luống khôn ngò

Mỉu tái keo nghế đở mí kèm phớ lế

Ẳn và thẻn chặc la xù xổm cù hiếng pển nau

15. Hạc và phít phẹp phạ cuổng lột lới xớ

Thẻn Chằng chăn hả keo má thảm thoi thì

Ẳn tì náng Piền nọi pánh keo òn điểu pò hới

Điểu nị pò chặc xai mứng pảy lưởng dản dết cốn đỏm chau

Đay khuộp khau xổm phạ thẩng tì xáo xảm

20. Thẩng vến chảo nhá lón xai hẹn xắng đé

Miện cào lẹo náng keo làu hản

Ởn tò phủn chả liệng uổn nhính hưn nhờ

Pò chặc hơ tổn nọi lống lùm mướng cảng

Dết cốn năng lưởng dản áu tiêng còn nớ

25. Má chằng nẻ họt chặn phuýa nhờ Chiếng Lý nừng đủ

Bủn mí xang đả mướng pùn tành

Nau xành xang tòn pựn táy vay xuôi xỉn

Nhỉn an đỉ nằng mướng thẩng thau

Liến chằng bủn chuộp chau òn nọi mí lực xỏng nhính

30. Mấn lình piêng bủa khảy cà còng

Liến chằng đặt xờ hơ pì chặn hiệc chừ Cắm Xổm

Nhắng tò tổn khản nọi náng điểu nọng ọc

Pò chằng đặt xờ hơ chừ nọi hiệc chừ Ngấn Liếng và ná

Xỏng thì đỉ khản cầng cắm xẻn lạn

35. Nắc nòm nựa mồng na chằng khảy

Bả tảy tạo tấng náng yểu tiệc

Liệng nhờ ma xíp xì xỏn xảo

Phuýa chằng pẳn hướn quang hỏ ngám hơ dù

Xỏng òn chau pì nọng xổm xành nớ hỏ

40. Tè nặn Cắm Xổm pển pì kính màng ươi

Liến chằng ne niểu nọng ỉn bọc nớ xuổn

Chứa cẳn tiếu xù xuổn nhàng chưới hỏm hau

Ìn bọc mạy hổm xưa ùn ải

Bắt nừng cải múa xuôn xù hé ngảu họn

45. Phắng nhỉn tò tục xình họng hả cù xiểng vón

Phò hển tò ná hón xủng cài cới lình quang

Tục xình xoi bọc mạy hổm xau đồn lưởng

Thuồng tảm thuồng hồng khạ xía can

Phắng nhỉn tò phạ phẹt phe đằng họng phổn lằng nóng đảnh

50. Ẳn tì cong pánh nọi tấng xỏng keo òn nặn ná

Liến chằng lá chạc hong hạt hạn lống ạp nớ xống

Thẩng đỏn xái chường cẳn lột khoánh kẻm nựa

Keo nạt nọi lống ạp nưới phóng

Xỏng náng chươi vật vá lói ìn

55. Mừa nặn phạ phẹt xâm hển nọi keo òn tấng xỏng

Lình hển tò mồng ngám na có tiển xở xòng

Xỏng òn xoi bọc mạy xuôi còng cứ lảu pún há

Tè nặn Hoáng Thiển liến tành đả lực kính lống hơ

Hơ cò hau xù hong cuổng nựa pển lực tổn kính xàu nớ

60. Tè và hơ lống pảy nhá lón lứm hẹn xắng đé

Mừa nặn Thẻn bản hơ lực nọi chau òn cong pánh

Thẩng xáo xảm cất má nhá dăng.

Miện cào lẹo phạ làu la lống

Tiếu thẩng tau hím xống nớ tà

65. Náng chằng bủa pển mạc đừa nọi hưởng hèm xúc đảnh

Ái hỏm hương kìn múi má hạu

Hỏm tùa cau thẩng hành hím xống

Mừa nặn cong pánh nọi tấng xỏng ngảu hùi

Đẹt hường họn hổm xon hừa lảy

70. Xàu chằng chứa cẳn pảy ạp xỉ xàng vuốn xía họn

Xỏng òn chau pì nọng lồng pày lá pảy

Xẻn tảy hển phò diểu vình vón đỏm năng

Xỏng thì đỉ tau đỏn xái xáu hùi

Nhỉn tò múi hỏm hạu ải kìn kẻm xống

75. Tè nặn Cắm Xổm mòn phờ hển lắm lình điểu tha

Náng chằng nguộc tào na thảm nọng chau òn náng điểu

Mứng cò nhỉn ải xắng pặt má hỏm hạu bo lế

Mừa nặn nọng tọp thoi hản pì Cắm Xổm

Cú cò nhỉn ải hỏm bọc xắng pặt lống má hau pì hới

80. Mừa nặn chau pì nọng đẩn xào tìm hả

Liến chằng váng khoánh bảng lột lống pổng vạy

Keo òn nọi lống ạp đỏm phóng

Xỏng náng lin vắng luổng lói ạp

Cộp nừng mạc đừa nọi hưởng hèm xúc đảnh

85. Ải hỏm lảy lòng lống thẩng na

Xỏng náng ton tắm áu bải khằm

Tổn ùn ươi thảm nọng háu chau pọc kín bo lế

Tè nặn Ngấn Liếng nọi hản quám chau pì

Ẳn nị hỏng đạc tẹ ải kìn hỏm huối

90. Háu cò áu mứa thải vay phuýa luổng chau pò và hứ

Nọng cào lẹo pì nhum nhười hổ

Háu chặc áu mứa thải pò kính hổ na háu ná

Tè nặn chau nạt nọi chuồn ươi pọc kín

Cắm Xổm pai phà nhánh xỏng phượng

95. Liến nhè hơ uổn nọng Ngấn keo òn điểu

Xiếu hiếu nọi Ngấn Liếng kín còn

Pì chằng tau cài thoi thảm nọng keo òn pánh điểu

Pòng và múi hoa hỏm dường xứ đỉ hại lế há

Mừa nặn la òn keo Ngấn nọi hản pì Cắm Xổm

100. Nhỉn tò vản mứa chở xù có lống tọng pì hới

Tè nặn chau tỉu chọi tổn pì chốm kín

Kín lống có xù chở tùa kính khọi khọi

Xỏng òn chau pì nọng chuồn niệu cẳn mứa

Thẩng tắn dẳm mè kính chỏm chau

105. Bắt nừng hẩng nán đay xảm bưởn thuôn thàng

Xỏng òn chau pì nọng nhỉn đạc cuổng chở

Nớ vắn pển xình đở hạc hún ngảu tọng dương nị

Mừa nặn nọng òn keo nạt nọi thảm pì Cắm Xổm

Ẳn tì tổn cốn ươi pển hún cản đạc bo lế

110. Pì tọp la bọc mạy keo òn có xải

Há hạc pển múa xau hún ngảu đưởng đạc hặc hới

Mừa nặn pì cánh nọng lười tan xù cẳn

Hứ chằng nén hản pọ tấng xỏng cản đạc dến lế

Ẳn nị keo bo hụ phủa chụ bo hển đở ná

115. Xến xến xỏng cọt có cẳn hay

Nẻ họt thoi chù chặn đỏm mè tổn kính

Kính cổm nọi tấng xỏng pển khôn mè hới

Chiềm tè mè há liệng tè nọi mí hụ xình xắng lế há

Tấng xỏng hay khảu chở mom mò

120. Mừa nặn mè hường hụ xỏng lực thải quám

Pển tè hơ lống lin vắng luổng nớ tà hứ lế

Diểu tò ngược dù nặm má cộp lóng chản bo hú

Mừa nặn Cắm Xổm nẻ tọp quám nỏ thoi

Chiềm tè khoi cánh nọng tiếu đuồn nớ xống

125. Chứa cẳn lống ạp xỉ vật vá lói lin

Hển tò mạc đừa nọi hường hem xúc đảnh

Ái hỏm huối lình lảy xặt má chẳm xờ

Khoi cánh nọng liến đay khằm áu mè hới

Nhỉn tò huối huối ải kín hỏm mứa tọng

130. Ngấn Liếng nọng náng điểu chuốn pọc

Xiệt tò xỏng hạc đay đủ cha liến làu chốm kín mè hới

Mừa nặn tắn dẳm tổn mè kính chỏm chau

Vạu tọp chau đổi nọi xỏng òn quám đỉ

Ẳn nị phủn ỉn mấn lằm nhánh cọi chanh

135. Liến chằng hơ lực phạ lống cượt tiếm phảnh hặc hới

Xương tò cong pánh nọi tấng xỏng pển khôn nị lẹo

Hốn hồ mom chù mự hún căn đạc đưởng

Ẳn tì cốn tỉm mướng dù đỉ tục pái muồn lin

Mừa nặn Ngấn Liếng tan tếnh ngảu thảm pì

140. Họt chạt ni háu dạc kín xắng lế há

Cắm Xổm liến chằng hản tọp quám uổn nọng

Há cò phờ tò đay mạc mạy má chụp kín nhóng

Xỏng háu xằm chở điểu phỉ tành pì hới

Pển khôn kho xắn nị háu hạc nhỉn ải pườn ná

145. Háu cò ham mí đay xảm bưởn thuôn thàng ni lẹo

Tiến chù mự xàu hèo liểng món

Khón khón khoi xỏng náng đưa hùi

Mừa nặn mè cào tan thảm òn tấng xỏng

Pòng và nhắng xàng chanh tưởi tọng đỏm pườn tấng lải bo lế

150. Phò hển tò na diến na cằm hẻo khặc khạy

Xút mùng chọi mấn phò cứn lẳng

Hẻn tò mọc dằn khạu lống tồng kẻm múa pún há

Ẳn tì bủa cắm nọi tấng xỏng hay cườn

Xắng và háu dù kho pòng nị pển nười tỉn mứ dến lế

155. Húa cò mí chái đay xì bưởn nớ tọng ni lẹo

Ìn đủ tò na mày mom xỏng òn phói lưởng nặn ná

Bắt nừng hẩng nán đay lải bưởn mặc hành

Xỏng òn chau pì nọng nhỉn đạc nớ chở

Thẩng mứa nhám hoa phộng tùa mướng hỏm hau

160. Xỏng òn chau pì nọng khảu mom bo bản

Mừa nặn thì đỉ khản nọi tấng xỏng nẻ cào

Tè và phạ phộc hơ chạt nị băng biền thải má mứa đở

Pển nhính chái dường hứ mứa na

Háu cò nhá khà hơ táng chặn xổm cù nén điểu cẳn nớ

165. Tè và tấng xỏng khăm pển nhính pọm cù cò đỉ

Háu cò hơ phảnh tạo pển mù đổi xỏng

Háu chặc áu cong pánh xù xổm nhám nặn

Háu chằng tan chù chặn đỏm òn xỏng pánh háu ná

Tè nặn tổn cốn chau chỏm mướng pển pò

170. Liến chằng bản khọt thoi chù chặn nẻ xù mía vẳn

Nhánh hển phớ cầng chở huồm hiếng pển nau lực lế

Háu cò bản khà hơ xổm xọn tiếm cù phủa mía xàu ná

Mừa nặn tổn khản pển mè kính chỏm chau

Tan xù tạo chỏm hạt phủa vẳn

175. Ẳn tì Khủn Bái nặn cốn đỉ chàng dù

Hằng bo hạy hướn dao hành xổm

Háu chằng áu Ngấn Liếng bản khà lống pổng hơ mắn ná

Nhắng tò tổn ùn ươi náng nạt Cắm Xổm

Háu cò pùn đả xang pái đở xổm xành lế há

180. Ẳn tì xỏ ạt tạo chỏm hạt Khủn Pấng nặn ná

Háu chặc áu Cắm Xổm khà mứa pẳn hơ mắn lẹo

Mừa nặn quám hạt lẹo phuýa chau bo xả ỳ đỉ ná

Tè nặn Khủn Báy tạo cốn đỉ lạy khạp

Tấng hành tạo chỏm hạt Khủn Pấng

185. Tùm chỏm hủa bạt cắm phuýa chau

Mừa nặn quám họt chau pì nọng nhỉn mom nhường ải lải ná

Cò pừa nớ khuổng thải chết bưởn nớ tọng

Xương tò pì cánh nọng nhỉn mom bò bản

Háu cò pá tổn mứa xù phủa hạc nhỉn ải na lải ná

190. Bắt nừng khặp kha khọi khảy má pỉ mờ

<