Hindenburg – Tổng thống nền Cộng hòa Weimar

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 22/5/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh                                        

Hindenburg (1847-1934) là một nhân vật cấp cao của quân đội Đức trong Thế chiến thứ nhất, và là tổng thống thứ hai của nền Cộng hòa Weimar (từ 1925 đến 1934).

Paul von Hindenburg sinh ngày 2 tháng 10 năm 1847 tại Posen, vương quốc Phổ (nay là Poznan, Ba Lan) trong một gia đình có dòng dõi quý tộc ở Đức. Trong sự nghiệp quân sự đáng trân trọng nhưng không có gì nổi trội của mình, Hindenburg đã tham chiến trong Chiến tranh Áo-Phổ (1866) và Chiến tranh Pháp-Phổ (1870-1871), và nghỉ hưu năm 1911. Tuy nhiên, năm 1914 ông được gọi tái ngũ và bổ nhiệm chức vụ chỉ huy trên danh nghĩa của Erich Ludendorff, một chiến lược gia quân sự tài năng. Những chiến tích nhờ công của Ludendorff trong cuộc xâm lược nước Nga đem lại danh tiếng cho Hindenburg, người được bổ nhiệm làm thống chế mặt trận và tổng tư lệnh của tất cả các lực lượng bộ binh Đức, với Ludendorff luôn sát cánh. Hindenburg chỉ đạo việc tổng động viên cả nước Đức cho cuộc chiến, và trở thành một nhân vật được ủng hộ rộng khắp. Hoàng đế Kaiser Wilhelm II bị gạt sang một bên.

Năm 1918, sau khi Đức bại trận, Hindenburg nghỉ hưu, nhưng đến năm 1925 ông được bầu làm tổng thống Đức chủ yếu bởi ông là một vị anh hùng dân tộc. Năm 1930, khi cuộc khủng hoảng kinh tế bắt đầu nghiêm trọng và chính phủ sụp đổ, ông chỉ định một nội các mới có trách nhiệm tuân thủ chỉ mình ông. Tháng 7 Hindenburg cho phép Thủ tướng Heinrich Brüning giải tán Nghị viện Liên bang (Reichstag).

Trong cuộc bầu cử mới, Đảng Quốc xã nổi lên thành đảng lớn thứ hai, và do sự liên kết trong nghị viện trở nên lỏng lẻo, Brüning quản trị nhà nước gần như hoàn toàn bằng các sắc lệnh. Các chính sách giảm phát của ông càng làm trầm trọng các khó khăn của nền kinh tế và tình trạng bạo loạn gia tăng, trong khi đảng Quốc xã chỉ đổ thêm dầu vào lửa. Hindenburg tái đắc cử tổng thống vào năm 1932, chủ yếu với sự ủng hộ của những người coi ông là tấm khiên chống lại một đảng Quốc xã vô pháp luật và tàn bạo. Tuy vậy những người phe Hindenburg lại cho rằng đảng Quốc xã là một nhóm dẫu rằng không dễ chịu gì nhưng hữu ích – đáng để họ thỏa hiệp.

Hai chính phủ liên tiếp không thể giành được sự ủng hộ của Đảng Quốc xã bởi Adolf Hitler khăng khăng đòi làm thủ tướng trong bất cứ chính phủ nào có sự tham gia của đảng này. Bất chấp sức ép lớn, Hindenburg từ chối bổ nhiệm Hitler. Tuy nhiên vào tháng 11/1932, Hitler và Franz von Papen (cựu thủ tướng Đức) đã đạt được một thỏa thuận thành lập một chính phủ với Hitler làm thủ tướng, nhưng phần lớn các vị trí khác trong nội các không do người của Đảng Quốc xã nắm giữ. Khi đã nắm quyền, Hitler nhanh chóng thiết lập quyền lực chính trị gần như vô hạn thông qua các hình thức khủng bố và áp đặt. Hitler công khai bày tỏ sự tôn trọng đối với Hindenburg. Ông tiếp tục làm tổng thống đến khi qua đời vào ngày 2 tháng 8 năm 1934.