Abraham Lincoln – Người giải phóng vĩ đại

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 1/6/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh                                        

Lincoln (1809-1865) là tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ và là một trong những lãnh đạo vĩ đại của nước này. Nhiệm kỳ tổng thống của ông bị bao trùm bởi cuộc nội chiến Mỹ.

Abraham Lincoln sinh ngày 12 tháng 2 năm 1809 gần Hodgenvillle, bang Kentucky. Ông lớn lên ở Kentucky, Indiana và Illinois. Cha mẹ ông đều là những người đi khai phá các vùng đất mới nghèo khó và Lincoln tự học là chính. Năm 1836, ông đỗ bằng luật sư và hành nghề luật ở Springfield, Illinois. Từ 1834 đến 1842, ông làm việc trong viện lập pháp bang. Đến năm 1846, ông được bầu vào Viện dân biểu (Hạ Viện) Hoa Kỳ và đại diện cho đảng Whig trong một nhiệm kỳ. Năm 1856, ông gia nhập đảng Cộng hòa và năm 1860 ông được đề cử làm ứng viên tranh cử tổng thống.

Trong cuộc vận động tranh cử, Lincoln thể hiện rất rõ ràng quan điểm phản đối chế độ nô lệ. Việc ông đắc cử châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng do những người miền nam lo ngại ông sẽ tìm cách bãi bỏ chế độ nô lệ ở đây. Bảy bang miền nam ly khai khỏi nhà nước liên bang để thành lập Liên minh miền nam Hoa Kỳ (Confederate States of America, còn được gọi là Hợp bang miền nam). Sau đó có thêm bốn bang nữa gia nhập. Lincoln thề sẽ giữ vững nhà nước Liên bang ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với chiến tranh.

Chiến tranh nổ ra vào tháng 4/1861. Lincoln luôn định hướng Cuộc nội chiến là con đường đấu tranh để bảo vệ nhà nước liên bang. Tuy nhiên, đến tháng 1/1863, ông ban bố bản Tuyên ngôn giải phóng nô lệ, tuyên bố trả tự do cho tất cả nô lệ trong những vùng nằm dưới sự kiểm soát của Liên minh miền nam. Đây là một hành động có ý nghĩa biểu trưng quan trọng, xác định mục tiêu của cuộc chiến là nhằm chấm dứt chế độ nô lệ.

Trong cuộc chiến, Lincoln nắm giữ quyền lực nhiều hơn bất cứ tổng thống tiền nhiệm nào: ông áp đặt tình trạng thiết quân luật và trì hoãn các quyền pháp định. Ông gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm các tướng giỏi để dẫn dắt quân đội Liên bang, cho tới khi ông chỉ định tướng Ulysses S. Grant làm tổng tư lệnh năm 1864.

Ngày 19/11/1863, Lincoln trình bày bài Diễn văn Gettysburg nổi tiếng trong lễ cung hiến tại nghĩa trang tưởng niệm liệt sĩ trong Trận Gettysburg – một chiến thắng quyết định của quân Liên bang đầu năm 1863.

Năm 1864, Lincoln tái tranh cử và tái đắc cử. Trong bài diễn văn nhậm chức của mình, ông ngỏ ý hòa giải với các tiểu bang miền nam.

Ngày 9/4/1865, tướng quân Liên minh miền nam Robert E. Lee đầu hàng, rồi sau đó chiến tranh kết thúc. Cuộc chiến kéo dài suốt hơn bốn năm và 600.000 người Mỹ thiệt mạng. Gần một tuần sau đó, Lincoln bị bắn khi đang tham dự một buổi nhạc kịch tại Nhà hát Ford ở Washington DC. Ông qua đời vào sáng hôm sau, ngày 15 tháng 4 năm 1865. Kẻ ám sát ông, John Wilkes Booth, là một người ủng hộ mạnh mẽ chính quyền Liên minh miền nam.