Chọn hàu bố mẹ thành thục

Bài viết mô tả phương pháp chọn hàu bố mẹ, cách lựa chọn được hàu bố mẹ thành thục cho sinh sản.

Xác định mùa vụ sinh sản

Dựa vào đặc điểm sinh học

Hàu Thái bình dương là loài lưỡng tính, lúc mới sinh ra là đực, trong quá trình sống thì giới tính thay đổi phụ thuộc vào môi trường sống. Trong vùng thức ăn phong phú thì đàn hầu cái chiếm ưu thế. Khi môi trường nước có nguồn thức ăn nghèo về số lượng và thành phần loài thì chúng lại chuyển thành đực. Ở châu Âu, quá trình hình thành giao tử bắt đầu tại 10ºC, độ mặn 15 – 32‰, sự hình thành giảm đi khi độ mặn cao hơn. Sự đẻ trứng diễn ra ở 18ºC, đặc biệt ở Canada gặp trường hợp sinh sản ở 15ºC.

Trong mùa sinh sản, tuyến sinh dục phát triển mạnh, trọng lượng có thể đạt 50% trọng lượng cơ thể, hầu cái đẻ 50 – 200 triệu trứng/lần đẻ. Trứng có thể tồn tại trong nước 10 – 15h sau 3 – 4 tuần phát triển thành Spat. Cũng như loài hàu sông của Việt Nam, thời gian đầu, ấu trùng sống phù du trong cột nước, sau thời gian biến thái sẽ lắng đáy và bám vào vật bám. Lúc này kích thước ấu trùng đạt 300 – 330µm. Thời gian biến thái của hầu phụ thuộc vào nhiệt độ, thức ăn, độ mặn (FAO, 2003).

Mùa vụ sinh sản rộ nhất của hàu Thái Bình Dương: miền bắc từ tháng 4 đến tháng 7 và miền nam sinh sản quanh năm

Dựa vào điều kiện mùa vụ

Ở vùng nhiệt đới sau một năm hàu đã thành thục và tham gia sinh sản. Mùa vụ sinh sản xảy ra quanh năm nhưng tập trung từ tháng 4 – 6. Mùa vụ sinh sản ở vùng nhiệt đới thường ít tập trung và kéo dài hơn so với vùng ôn đới. Tác nhân chính kích thích đến quá trình thành thục và sinh sản của hàu là nhiệt độ, nồng độ muối và thức ăn có trong môi trường (Trương Quốc Phú, 1999).

Theo Ngô Thị Thu Thảo et al. (2002), khi nghiên cứu mùa vụ sinh sản hàu Thái Bình Dương Crassostrea gigas được nuôi ở Vịnh Gosung, Hàn Quốc kết luận rằng mùa vụ sinh sản của hàu kéo dài từ giữa tháng 6 đến cuối tháng 9, đỉnh cao là tháng 6 và tháng 8. Sự phát triển của tuyến sinh dục hàu phụ thuộc vào nhiệt độ và thức ăn trong thủy vực. Tỷ lệ đực/cái là 59,5% đực : 39,8% cái, cá thể lưỡng tính 0,6%.

Theo các kết quả nghiên cứu cho thấy các loài hàu giống Crassostrea có thể chuyển giới tính giữa các mùa sinh sản. Tỷ lệ đực: cái của hàu cửa sông (Crassostrea rivularis) như sau: Từ tháng 7 đến tháng 11, tỷ lệ đực: cái là 21 -61%: 40 – 68%. Đây là thời điểm mà tỷ lệ hàu có sản phẩm sinh dục chín muồi nhất. Từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, tỷ lệ đực: cái là 38 – 39%: 0 – 16%. Mùa vụ sinh sản của hàu vào khoảng tháng 4 đến tháng 10 hàng năm.

Dựa vào độ thành thục của hàu

Các các thể được chọn có kích thước lớn. Chiều dài vỏ có kích thước trung bình 9 – 10cm và trọng lượng toàn thân trung bình khoảng 600 – 1400g Đo kích thước hàu Thái Bình Dương bố mẹ

Chọn nguồn bố mẹ

Chọn hàu bố mẹ tự nhiên

Nguồn hàu Thái Bình Dương được tuyển chọn từ tự nhiên Khai thác hàu Thái Bình Dương ngoài tự nhiên

Chọn hàu bố mẹ nuôi thương phẩm

Nguồn hàu Thái Bình Dương được tuyển chọn từ các cơ sở nuôi thương phẩm. Tuyển chọn hàu bố mẹ

Chọn ngoại hình

Dựa vào độ dày của vỏ hàu

Các cá thể bố mẹ được tuyển chọn phải có vỏ không bị dập vỡ tổn thương trong quá trình khai thác. Kiểm tra độ dày vỏ hàu

Dựa vào gờ sinh trưởng

Hầu bố mẹ phải khỏe, sinh trưởng nhanh (có gờ sinh trưởng thưa rõ). Kiểm tra gờ sinh trưởng trên vỏ hàu

Chọn theo độ tuổi

Chọn kích thước hàu bố mẹ

Lựa chọn các cá thể bố mẹ đồng đều, có kích thước lớn, trung bình: chiều dài 107,6mm; chiều cao 152,7mm.

Kích thước cá thể càng lớn trong độ tuổi thành thục số lượng trứng càng nhiều. Vì thế, việc lựa chọn các cá thể bố mẹ có kích thước lớn tham gia sinh sản có mối liên quan mật thiết với số lượng ấu trùng sau này. Đo kích thước hàu bố mẹ

Chọn khối lượng hàu bố mẹ

Hàu bố mẹ phải được nuôi tối thiểu khoảng 6 – 8 tháng, trọng lượng toàn thân 571,5g, trọng lượng ruột 43,8g. Hàu bố mẹ

Chọn dựa vào tuyến sinh dục

Chuẩn bị dụng cụ

Dụng cụ tách vỏ hàu Thái Bình Dương kiểm tra tuyến sinh dục bao gồm:

+ Kéo cắt vỏ hàu

+ Dao cắt cơ khép vỏ

+ Găng tay keo va do cat tach vo hau

Tách vỏ hàu bố mẹ

* Thao tác tách vỏ hàu bố mẹ:

– Bắt hàu bố mẹ

– Dùng kéo cắt phần mép vỏ của hàu bố mẹ Cắt mép vỏ hàu bố mẹ

– Sau đó, dùng dao lách vào phần mép vỏ vừa cắt. Tiến hành cắt cơ khép vỏ của hàu. Dùng dao cắt cơ khép vỏ

– Dùng tay mở vỏ hàu tách hai vỏ ra bên ngoài

Xác định sự phát triển của tuyến sinh dục

Theo Ngô Anh Tuấn et al., (2005) thì quá trình phát triển của Crassostrea belcheri chia thành 5 giai đoạn sau:

Giai đoạn I: Tuyến sinh dục không màu sắc, chưa xuất hiện tế bào sinh sản. Tuyến sinh dục gồm có các mô liên kết, các chất cần thiết cho quá trình tạo trứng và tinh trùng. Giai đoạn này chưa phân biệt được cá thể đực và cái.

Giai đoạn II: Tuyến sinh dục có màu trắng nhạt, con cái bắt đầu xuất hiện tế bào sinh trứng, con đực bắt đầu xuất hiện tế bào sinh tinh. Buồng trứng hàu bắt đầu xuất hiện các túi chứa trứng và noãn nguyên bào. Các tế bào sinh tinh trong tuyến sinh dục được sắp xếp rời rạc. Giai đoạn này vẫn còn rất khó để phân biệt bằng mắt thường.

Giai đoạn III: Tuyến sinh dục cái xuất hiện màu trắng sữa rõ rệt. Các tế bào sinh trứng bắt đầu rời khỏi túi chứa trứng, song vẫn còn hình đa diện méo mó. Đang trong thời kỳ tích lũy chất dinh dưỡng. Một số tế bào trứng khác vẫn còn dính trên vách của túi trứng và tiếp tục phát triển. Tuyến sinh dục đực có màu trắng đục. Tinh trùng tập trung thành đám dày đặc nhưng vẫn còn nằm trong túi tinh, chưa thoát ra ngoài.

Giai đoạn IV: Tuyến sinh dục đực và cái nằm căng phồng đạt kích thước cực đại. Dùng mũi dao chích nhẹ vào tuyến sinh dục, trứng và tinh dịch sẽ thoát ra ngoài. Túi tinh chứa các bó nang và tinh trùng hoạt động tự do. Buồng trứng chứa nhiều bào nang và nhiều trứng thành thục. trứng hình bàu dục hoặc quả lê, nhân to, đạt kích thước tối đa.

Giai đoạn V: Đây là giai đoạn hàu vừa đẻ xong, tuyến sinh dục bắt đầu co lại. Màu sắc buồng trứng nhợt nhạt, loang lổ. Quan sát kỹ buồng trứng và túi tinh ta thấy, vẫn còn sót lại những tế bào trứng và tinh trùng kích thước nhỏ bé không đều. Điều đó chứng tỏ hàu Crassostrea belcheri sinh sản nhiều lần trong năm.

Nên chọn các cá thể làm bố mẹ có tuyến sinh dục phát triển giai đoạn 3 và giai đoạn 4. Tuyến sinh dục hàu đã thành thục

Vận chuyển hàu bố mẹ

Chuẩn bị dụng cụ

Hàu Thái Bình Dương bố mẹ được khai thác từ tự nhiên hay từ nguồn nuôi thương phẩm tại bè trên biển cần được tuyển chọn và vận chuyển về trại sản xuất giống. Dụng cụ vận chuyển hàu bố mẹ gồm: Rổ nhựa; Túi lưới; Thuyền hoặc mủng; Xe ôtô; Nước biển; Gang tay;

Xác định phương pháp vận chuyển

Hàu Thái Bình Dương là đối tượng dễ vận chuyển. Hiện nay, hàu Thái Bình Dương chủ yếu được vận chuyển bằng phương pháp giữ ẩm.

Hàu bố mẹ được lựa chọn có thể cho vào túi lưới hoặc rổ nhựa, đưa lên thuyền hoặc mủng đưa vào bờ.

Dùng ô tô vận chuyển hàu bố mẹ về trại sản xuất giống. Trong quá trình vận chuyển thường xuyên tưới nước biển tại nơi nuôi lên bề mặt hàu để giữ ẩm.

Cá thể bố mẹ khỏe mạnh, có khả năng chịu đựng tốt. Bố mẹ có tuyến sinh dục thành thục, trước khi vận chuyển dùng phương pháp vật lý đánh rửa sạch sẽ bên ngoài vỏ và được trà rửa sạch sẽ bằng dung dịch iod. Các cá thể bố mẹ được đưa vào thùng xốp, dưới thùng xốp đạt báo hoặc giấy ẩm và đặt trùm lên hầu.

Nếu thấy cần thiết thì có thể cho thêm các bịch đá lạnh trên nắp hộp để giữ cho hầu mát, nếu hầu vẫn chưa được làm mát thì cho 1 miếng đặt trên hầu và cho đá lên trên đó và đậy thùng xốp lại.

Nhiệt độ thích hợp cho vận chuyển bố mẹ từ 18 – 22ºC, thời gian vận chuyển tối đa là 24h.