Bộ luật thương mại thống nhất: Một mô hình cho các nước đang phát triển?

Luật thương mại (chứ không phải luật phá sản) ở Mỹ - một nước theo thông luật - được phát triển thông qua các phán quyết của toà án. Trong hệ thống liên bang Hoa Kỳ, phần lớn sự phát triển luật thương mại diễn ra trong luật của 50 bang. Khi hoạt động thương mại của quốc gia này đã phát triển xuyên lục địa nhờ cuộc cách mạng công nghiệp, thì các doanh nghiệp cảm thấy nản chí trước yêu cầu phải thích nghi với các luật thương mại khác nhau của các bang. Ngoài ra, phần lớn những luật này đã lỗi thời và mâu thuẫn với thực tiễn thương mại tại đô thị. Vào những năm 90 của thế kỷ 19, bắt đầu có những nỗ lực nhằm soạn thảo bộ luật thống nhất mẫu cho các bang dựa trên các nguyên tắc của thông luật; các luật thống nhất về mua bán và các chứng từ lưu thông được đã phần nào giành được những thành công nhất định.

Trong những năm 1940, công việc xây dựng Bộ luật Thương mại Thống nhất đã bắt đầu - một bộ luật toàn diện về hầu hết các nhánh quan trọng của luật thương mại. Công việc xây dựng luật được tiến hành dưới sự bảo trợ của các hiệp hội tình nguyện của các luật sư và quan chức các bang, nhưng công việc soạn thảo lại do "các phóng viên" chuyên gia và các nhóm biên tập từng phần tiến hành dưới sự giám sát chung của nhà lý luận luật thương mại nổi tiểng của Mỹ, giáo sư Karl Llewellyn. Sau khi công việc nội bộ hoàn tất, bộ luật đã được đưa công khai trong nhiều năm để thu thập các đánh giá và phê bình của luật sư ở nhiều bang, nhiều người trong số đó đại điện cho các nhóm có quyền lợi lớn chẳng hạn như ngân hàng. Nhiều bản sửa đổi đã được xuất bản. Cuối cùng, bắt đầu từ cuối những năm 1950, toàn bộ bộ luật đã được đệ trình lên quốc hội của các bang.

Ngày nay, Bộ luật Thương mại Thống nhất (UCC) đã được thông qua ở tất cả 50 bang (mặc dầu bang Louisiana, một bang nghiêng về dân luật, đã không thông qua các điều khoản về mua bán). UCC bao gồm các điều khoản cơ bản về mua bán, cho thuê, các chứng từ lưu thông được, tiền gửi ngân hàng và nhờ thu của ngân hàng, chuyển khoản bằng điện, thư tín dụng, bán hàng khối lượng lớn, chứng từ quyền sở hữu, chứng khoán đầu tư và giao dịch có bảo đảm. Ðiểm gần gũi của UCC với luật thương mại đó là sự thừa nhận các thực tiễn thương mại. Mặc dù được xây dựng dựa trên những truyền thống luật pháp lâu đời, song một số lĩnh vực của bộ luật này lại có cách tiếp cận hoàn toàn mới. Ðiều này có thể thấy rõ nhất trong Ðiều 9 quy định về giao dịch có bảo đảm, theo đó một loạt các công cụ bảo đảm chuyên ngành phức tạp được thay thế bằng một hệ thống chung duy nhất nhằm xây dựng và hoàn thiện các giấy tờ bảo đảm đối với tài sản cá nhân. Một ban biên tập thường trực thường xuyên nghiên cứu các đề xuất sửa đổi bộ luật.

Liệu UCC có là một mô hình hữu ích cho một nước muốn ban hành luật thương mại hiện đại không? Là một trong những bộ luật thương mại công phu nhất trên thế giới, UCC cần được tất cả các sinh viên chuyên ngành luật thương mại nghiên cứu. Hơn thế nữa, tinh thần tôn trọng thực tế hiện đại của bộ luật đối với các thực tiễn thương mại hợp pháp và việc loại bỏ chủ nghĩa hình thức pháp lý không cần thiết đã tạo ra những ảnh hưởng tích cực rộng lớn trên bình diện quốc tế. Một số giải pháp của bộ luật đối với những vấn đề phổ biến, chẳng hạn như điều khoản quy định về giấy tờ bảo đảm, chưa có bộ luật nào vượt qua được. Tuy nhiên, phần lớn UCC được soạn thảo chỉ phù hợp với cách giải thích của các quan toà Mỹ và thường được dựa trên những tư duy thương mại đã hình thành, tuy nhiên những tư duy có thể chưa tồn tại ở những nước đang nổi lên. Có lẽ chính tinh thần và tham vọng của UCC là điều lôi cuốn nhất đối với các hệ thống pháp luật khác