Bài 15: Phong trào dân chủ 1936-1939 – Lịch sử 12

Phong trào đấu tranh 1930-1932 tuy diễn ra sôi nổi và đạt được những kết quả nhất định nhưng cuối cùng bị thực dân Pháp khủng bố, dập tắt. Đến 1936 khi lực lượng cách mạng được phục hồi đã diễn ra phong trào dân chủ 1936-1939.

A. Lý thuyết

I. Tình hình thế giới và trong nước

1. Tình hình thế giới

* Những năm 30 của thế kỷ XX, thế lực phát xít cầm quyền ở Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản chạy đua vũ trang, chuẩn bị chiến tranh thế giới.

* 07/1935, Đại hội lần VII – Quốc tế Cộng sản xác định:

+         Kẻ thù là  chủ nghĩa phát xít.

+         Nhiệm vụ chống chủ nghĩa phát xít.

+         Mục tiêu là đấu tranh giành dân chủ, bảo vệ hòa bình, thành lập Mặt trận nhân dân rộng rãi. Lê Hồng Phong, đại diện Đảng Cộng Sản Đông Dương tham dự

* 06/1936, Mặt trận nhân dân lên cầm quyền ở Pháp, thi hành cải cách tiến bộ ở thuộc địa.

Đối với Đông Dương, Pháp cử phái đoàn sang điều tra tình hình, cử Toàn quyền mới, nới rộng quyền tự do báo chí … tạo thuận lợi cho cách mạng Việt Nam.

Quang cảnh đại hội VII của Quốc Tế Cộng Sản và G. Dimi tơ rốp Ban chấp hành trung ương QTCS

2. Tình hình trong nước

a. Chính trị

–       Đối với Đông Dương, Pháp cử phái đoàn sang điều tra tình hình, cử Toàn quyền mới, ân xá tù chính trị,nới rộng quyền tự do báo chí … tạo thuận lợi cho cách mạng Việt Nam.

–       Có nhiều đảng phái chính trị hoạt động: đảng cách mạng, đảng theo xu hướng cải lương, đảng phản động …, nhưng ĐCS Đông Dương là Đảng mạnh nhất, có tổ chức chặt chẽ, chủ trương rõ ràng.

b. Kinh tế

– Sau khủng hoảng kinh tế thế giới, Pháp tập trung đầu tư, khai thác thuộc địa để bù đắp sự thiếu hụt cho kinh tế Pháp.

* Nông nghiệp: tư bản Pháp chiếm đoạt ruộng đất, độc canh cây lúa, trồng cao su, đay, gai, bông …

* Công nghiệp: đẩy mạnh khai mỏ. Sản lượng ngành dệt, xi măng, chế cất rượu tăng. Các ngành ít phát triển là điện, nước, cơ  khí, đường, giấy, diêm…

* Thương nghiệp: thực dân độc quyền bán thuốc phiện, rượu, muối và xuất nhập khẩu, thu lợi nhuận rất cao, nhập máy móc và hàng tiêu dùng, xuất khoáng sản và nông sản.

Những năm 1936 -1939 là thời kỳ phục hồi và phát triển kinh tế Việt Nam  nhưng  kinh tế Việt Nam vẫn lạc hậu và lệ thuộc kinh tế Pháp.

c. Xã hội

_ Đời sống  nhân dân khó khăn do chính sách tăng thuế của Pháp

–       Công nhân: thất nghiệp, lương giảm.

–       Nông dân: không đủ ruộng cày, chịu mức địa tô cao và bóc lột của địa chủ, cường hào…

–       Tư sản dân tộc: ít vốn, chịu thuế cao, bị tư bản Pháp chèn ép.

–       Tiểu tư sản trí thức: thất nghiệp, lương thấp.

–       Các tầng lớp lao động khác: chịu thuế khóa nặng nề, sinh hoạt đắt đỏ.

–       Đời sống đa số nhân dân khó khăn nên hăng hái tham gia đấu tranh đòi tự do, cơm áo dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương.

II. PHONG TRÀO DÂN CHỦ 1936 – 1939 

1.Hội nghị Ban Chấp hànhTrung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 7 – 1936

Chủ trương của Đảng trong những năm 1936 – 1939

Tháng 7/1936 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương do Lê Hồng Phong chủ trì ở Thượng Hải (Trung Quốc)  dựa trên  Nghị quyết Đại hội 7 của QTCS, đề ra đường lối và phương pháp đấu tranh:

* Nhiệm vụ chiến lược của cách mạng tư sản dân quyền  Đông Dương là  chống đế quốc và phong kiến.

* Nhiệm vụ trực tiếp, trước mắt là   đấu tranh chống chế độ phản động thuộc địa, chống phát xít, chống nguy cơ chiến tranh, đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo, hòa bình.

*  Phương pháp đấu tranh: Kết hợp các hình thức công khai và bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp.

* Chủ trương: Thành lập Mặt trận thống nhất nhân dân phản đế Đông Dương. Tháng 3/1938, đổi thành Mặt trận thống nhất dân chủ Đông Dương, gọi tắt là Mặt trận dân chủ Đông Dương.

2. Những phong trào đấu tranh tiêu biểu

a. Đấu tranh đòi các quyền tự do, dân sinh, dân chủ

* Phong trào Đông Dương Đại hội

–       Năm 1936,Đảng vận động và  tổ chức  nhân dân thảo ra bản dân  nguyện gửi tới phái đoàn chính phủ Pháp, tiên tời triệu tập Đông Dương Đại hội (8-1936)

–       Các ủy ban hành động thành lập khắp nơi, phát truyền đơn, ra báo, mít tinh, thảo luận dân chủ, dân sinh… )

–       Tháng 09/1936 Pháp giải tán Ủy ban hành động, cấm hội họp, tịch thu các báo.

Qua phong trào, đông đảo quần chúng được giác ngộ, đoàn kết đấu tranh đòi quyền sống. Đảng thu được một số kinh nghiệm về phát động và lãnh đạo đấu tranh công khai, hợp pháp.

* Phong trào đón Gô đa: năm 1937, lợi dụng sự kiện đó Gô đa và Toàn quyền mới sang Đông Dương, Đảng tổ chức quần chúng mít tinh, biểu dương lực lượng đưa yêu sách  về dân sinh, dân chủ.

* 1937 – 1939:  nhiều cuộc mít tinh, biểu tình đòi quyền sống tiếp tục diễn ra, nhân ngày Quốc tế lao động 01/05/1938, lần đầu tiên nhiều cuộc mít tinh tổ chức công khai ở Hà Nội,  Sài Gòn và nhiều nơi  khác  có đông đảo quần chúng tham gia.

Cuộc mít tinh ở khu Đấu xảo hà Nội, ngày 1-5-1938.

Kỷ niệm ngày 1-5-1938 tại Sài Gòn

b. Đấu tranh nghị trường:  hình thức đấu tranh mới của Đảng

–       Đảng đưa người của Mặt trận Dân Chủ Đông Dương ra ứng cử vào Viện dân biểu Bắc kỳ, Trung kỳ, Hội đồng quản hạt Nam kỳ….

–       Mục tiêu: Mở rộng lực lượng Mặt trận dân chủ và vạch trần chính sách phản động của thực dân, tay sai, bênh vực quyền lợi của nhân dân.

c. Đấu tranh trên lĩnh vực báo chí

–       Từ 1937 báo chí công khai của Đảng bằng tiếng Việt: Tin tức, Đời nay, Phổ Thông, Dân chúng …, bằng tiếng Pháp: Lao động), Tranh đấu….trở thành mũi xung kích trong cuộc vận động dân chủ, dân sinh.

–       Nhiều sách chính trị – lý luận xuất bản công khai hoặc đưa từ Pháp về. Nhiều tác phẩm văn học hiện thực phê phán ra đời như: Bước đường cùng, Tắt đèn, Số đỏ ,thơ cách mạng, kịch Đời cô Lựu…

–       Cuối 1937, Đảng phát động phong trào truyền bá chữ Quốc ngữ giúp quần chúng đọc được sách báo, nâng cao sự hiểu biết về chính trị và cách mạng.

–       Cuộc đấu tranh trên lãnh vực báo chí  đã thu kết quả to lớn  về văn hóa – tư tưởng: đông đảo các tầng lớp nhân dân được giác ngộ về con đường cách mạng.

Trụ sở báo “Tin Tức” – cơ quan ngôn luận của Mặt trận Dân chủ ở Hà Nội năm 1938.

Báo Dân Chúng

3. Ý nghĩa của phong trào dân chủ 1936 – 1939 

–       Là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chức, dưới sự lãnh đạo của Đảng..

–       Buộc Pháp phải nhượng bộ một số yêu sách về dân sinh, dân chủ.

–       Quần chúng được giác ngộ về chính trị, trở thành lực lượng chính trị hùng hậu của cách mạng.

–       Cán bộ đựợc tập hợp và trưởng thành và tích lũy   bài học kinh nghiệm.

–       Là một cuộc tổng diễn tập, chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám sau này.

4. Bài học kinh nghiệm của phong trào dân chủ 1936 – 1939

–       Về việc xây dựng Mặt trận dân tộc thống nhất.

–       Tổ chức, lãnh đạo quần chúng đấu tranh công khai, hợp pháp.

–       Đấu tranh tư tưởng trong nội bộ Đảng  và với các đảng phái phản động.

–       Đảng thấy được hạn chế trong công tác mặt trận, dân tộc…

–       Là một cuộc  diễn tập thứ hai, chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám sau này

Nhận xét

–       Sự khác nhau giữa phong trào 1930-1931 và phong trào dân chủ 1936-1939 cho thấy do hoàn cảnh thế giới và trong nước  khác nhau,nên chủ trương sách lược,hình thức tập hợp  lực lượng và hình thức đấu tranh phải khác nhau mới phù hợp.

–       Chủ trương của Đảng trong thời kỳ 1936-1939 chỉ có tính chất sách lược  nhưng rất kịp thời  và phù hợp với tình hình mới, tạo ra cao trào đấu tranh sôi nổi. Qua đó chứng tỏ Đảng  ta đã trưởng thành, có khả năng đối phó với mọi tình huống, đưa cách mạng tiến lên không ngừng

B. Bài tập

Câu 1: Phong trào dân chủ 1936-1939 đã diễn ra trong bối cảnh lịch sử nào ?

Trả lời:

Dựa vào mục 1.a phần Kiến thức cơ bản để làm rõ bối cảnh thế giới và trong nước của phong trào.

Câu 2: Em có nhận xét gì về về quy mô, lực lượng tham gia và hình thức đấu tranh trong phong trào dân chủ 1936-1939 ?

Trả lời:

Phong trào dân chủ 1936-1939 là một cao trào dân tộc dân chủ có lực lượng tham gia đông đảo, quy mô rộng lớn, mục tiêu và hình thức đấu tranh phong phú.

-Lực lượng: Ngoài tầng lớp cơ bản là công nhân và nông dân, có sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân khác có tinh thần dân chủ chống phát xít, chống chiến tranh như tiểu tư sản, địa chủ vừa và nhỏ và cả ngoại kiều ở Đông Dương.

-Quy mô: diễn ra khắp cả nước ta, rộng lớn, đặc biệt như phong trào Đông Dương đại hội, “đón rước”, các cuộc bãi công, hoạt động kỉ niệm Quốc tế lao động 1-5-1938.

-Về mục tiêu: đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, cơm áo, hòa bình, chống phát xít, chống chiến tranh.

-Về hình thức đấu tranh: phong phú, kết hợp đấu tranh hợp pháp, bất hợp pháp, công khai, bí mật, đấu tranh kinh tế, văn hóa, chính trị v.v….

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 12:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 12
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 12
• Đáp án môn Lịch sử lớp 12
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 12

Bài học trên đây chúng tôi đã trình bày về bối cảnh lịch sử Việt Nam sau cuộc khủng bố trắng của Pháp và diễn biến, hoạt động, kết quả của phong trào dân chủ 1936-1939. Chúc các bạn ôn thi hiệu quả!