Ý nghĩa thời, thể, tình thái của phó từ đang và cách sử dụng nó trong tiếng Việt

Đang với ý nghĩa thời

Khả năng đi với mọi khung thời gian (hiện tại, quá khứ, tương lai) của đang chính là lý do để nhiều tác giả đi đến kết luận: Đang không phải dùng để chỉ thời hiện tại. Tuy nhiên, sự xuất hiện của đang trong khung thời gian hiện tại là lớn nhất. Theo thống kê của Lê Thị Thuý Lan [10, tr50], tần số xuất hiện của đang với ba khung thời gian có độ chênh lệch rất cao:

• Với khung thời gian hiện tại: 88,2%
• Với khung thời gian quá khứ: 10,6%
• Với khung thời gian tương lai: 1,2%

Con số thống kê này đã lý giải phần nào hiện tượng có nhiều nhà nghiên cứu trước đây (như Trương Vĩnh Ký [9], Phan Khôi[8]) hay hiện nay (như Đào Thị Hợi [7], Đỗ Thanh [14]) cho rằng đang là chỉ tố của thời hiện tại.

Mặt khác, nếu như đã biểu hiện một sự kiện diễn ra trước mốc, sẽ biểu hiện một sự kiện diễn ra sau mốc thì đang luôn luôn biểu hiện sự kiện diễn ra trùng với thời điểm mốc. Nếu căn cứ vào khái niệm thời hiện tại (Thời hiện tại là hình thái phạm trù thời gian biểu thị hành động trùng với thời điểm nói năng bao gồm cả thời điểm nói [17, tr276]), và nếu căn cứ vào sự định vị sự tình trong thời gian mà đang biểu hiện, thì phải công nhận rằng trong đang có chứa nét nghĩa biểu thị sự tình diễn ra ở thời hiện tại (bao gồm cả thời hiện tại tuyệt đối và thời hiện tại tương đối).

Đang với ý nghĩa thể