Vấn đề 8. Vấn đề Cách mạng xã hội chủ nghĩa

a) Khái niệm cách mạng xã hội chủ nghĩa

Cách mạng XHCN là một cuộc cách mạng nhằm thay thế chế độ TBCN lỗi thời bằng chế độ XHCN, trong cuộc cách mạng đó, giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo quần chúng nhân dân lao động xây dựng một xã hội mới, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

► Vậy:
+ Theo nghĩa hẹp: Cách mạng XHCN được hiểu là một cuộc cách mạng chính trị, được kết thúc bằng việc giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao động giành được chính quyền, thiết lập nên nhà nước chuyên chính vô sản – nhà nước của giai cấp công nhân và quần chúng nhân dân lao động.
+ Theo nghĩa rộng: Cách mạng XHCN bao gồm cả hai thời kỳ: cách mạng về chính trị nhằm thiết lập nhà nước chuyên chính vô sản và thời kỳ sử dụng nhà nước của mình để cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới về mọi mặt kinh tế, chính trị, văn hóa tư tưởng…

b) Nguyên nhân của cách mạng XHCN

– Chủ nghĩa Marx – Lenin cho rằng: nguyên nhân sâu xa của mọi cuộc cách mạng trong xã hội là do mâu thuẫn giữa nhu cầu phát triển của lực lượng sản xuất với sự kìm hãm của quan hệ sản xuất đã trở nên lỗi thời.
Theo quy luật chung của sự phát triển trong xã hội, lực lượng sản xuất không ngừng phát triển tới khi mâu thuẫn với quan hệ sản xuất đã lỗi thời, kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, đòi hỏi tiến hành một cuộc cách mạng xã hội để xóa bỏ quan hệ sản xuất đã lỗi thời, thay thế bằng quan hệ sản xuất mới mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển.
– Dưới CNTB (nhất là từ khi máy hơi nước ra đời):
Lực lượng sản xuất ngày càng phát triển, ngày càng có tính xã hội hóa cao >o< Quan hệ sản xuất mang tính chất tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất
K.Marx nhận định: “Sự tập trung tư liệu sản xuất và xã hội hóa lao động đạt đến cái điểm mà chúng không còn thích ứng với cái vỏ TBCN của chúng nữa… nền sản xuất TBCN lại đẻ ra sự phủ định bản thân nó với tính tất yếu của một quá trình tự nhiên”.

► Biểu hiện mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế là tính tổ chức, tính kế hoạch cao trong tùng doanh nghiệp ngày càng tăng với tính vô tổ chức của sản xuất toàn xã hội do tính cạnh tranh của nền sản xuất hàng hóa TBCN tạo ra.

– Quy luật cạnh tranh, tính chất vô chính phủ trong sản xuất dưới chế độ TBCN dẫn tới khủng hoảng thừa, buộc một số nhà doanh nghiệp phải ngừng sản xuất  ► giai cấp công nhân không có việc làm, họ đã đứng lên đấu tranh chống lại giai cấp tư sản.

K.Marx và Engels đã chỉ rõ: “Từ hàng chục năm nay, lịch sử công nghiệp và thương nghiệp không phải là cái gì khác hơn là lịch sử cuộc nổi dậy của lực lượng sản xuất hiện đại chống lại quan hệ sản xuất hiện đại, chống lại những quan hệ sở hữu đang quyết định sự tồn tại và thống trị của giai cấp tư sản”.

Xem lại câu hỏi thường xuất hiện trong đề thi: 

Để khắc phục tình trạng trên, giai cấp tư sản đã tổ chức ra các syndicate, trust…, nhà nước tư sản ngày càng can thiệp sâu vào kinh tế bằng việc quốc hữu hóa một số ngành khi gặp khó khăn, tư hữu hóa khi thuận lợi.

– Sự phù hợp thực sự với tính chất ngày càng xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất chỉ có thể là sự thay thế quan hệ sản xuất TBCN bằng quan hệ sản xuất XHCN thông qua cuộc cách mạng XHCN.
Cuộc cách mạng XHCN không tự diễn ra mà nó chỉ diễn ra khi giai cấp công nhân nhận thức được sứ mệnh lịch sử của mình, tập hợp quần chúng nhân dân lao động đứng lên xóa bỏ chế độ TBCN khi có thời cơ cách mạng.

– Cuộc cách mạng XHCN do nguyên nhân sâu xa là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất có tính xã hội hóa cao với tính chất tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất duới CNTB, cho nên chừng nào quan hệ sản xuất TBCN vẫn được duy trì thì nguyên nhân của cuộc cách mạng XHCN vẫn còn tồn tại.

Mục tiêu

– Mục tiêu của giai cấp công nhân, của cách mạng XHCN là: giải phóng xã hội, giải phóng con nguời. CNXH không chỉ dừng ở ý thức, ở khẩu hiệu giải phóng con người mà từng bước hiện thực hóa sự nghiệp giải phóng con người khỏi chế độ áp bức, bóc lột giữa người với người và tiến tới thực hiện mục tiêu cao cả nhất: “biến con người từ vương quốc của tất yếu sang vương quốc của tự do”, tạo nên một thể liên hiệp “trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”.

– Mục tiêu cao cả nhất đó phải được hiện thực hóa:
+ Thông qua từng chặng đường, từng bước đi.
+ Thông qua quá trình lao động và sáng tạo của quần chúng nhân dân lao động.
+ Bằng công tác tổ chức xã hội một cách khoa học trên tất cả các lĩnh vực của nhà nước XHCN, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản.

– Cụ thể

+ Trong giai đoạn thứ nhất của cuộc cách mạng XHCN: giai cấp công nhân phải đoàn kết với những người lao động khác thực hiện lật đổ chính quyền của giai cấp thống trị, giai cấp bóc lột “phải giành lấy chính quyền, phải tự vượt lên thành giai cấp dân tộc”.
+ Trong giai đoạn thứ hai của cuộc cách mạng XHCN: giai cấp công nhân phải tập hợp các tầng lớp nhân dân lao động vào công cuộc tổ chức một xã hội mới về mọi mặt, thực hiện “xóa bỏ tình trạng người bóc lột người” để không còn tình trạng dân tộc này áp bức, bóc lột dân tộc khác.
+ Đến giai đoạn cao là chủ nghĩa cộng sản: không còn giai cấp, không còn nhà nước, giai cấp vô sản tự xóa bỏ mình với tư cách là giai cấp thống trị.

Nội dung của cuộc cách mạng XHCN

Cuộc cách mạng XHCN được thực hiện trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội.

– Trên lĩnh vực chính trị:
+ Nội dung trước tiên: đập tan nhà nước của giai cấp bóc lột, giành chính quyền về tay giai cấp công nhân, nhân dân lao động, đưa những người lao động từ địa vị nô lệ làm thuê lên địa vị làm chủ xã hội.

+ Bước tiếp theo: phải tạo điều kiện làm sâu rộng thêm nền dân chủ XHCN, mà thực chất của quá trình đó là ngày càng thu hút đông đảo quần chúng nhân dân lao động tham gia vào quản lý xã hội, quản lý nhà nước.
Lenin đã luôn luôn quan tâm tới việc thu hút quần chúng nhân dân lao động Nga tham gia vào những công việc của chính quyền xô viết của Nga lúc đó. V.I.Lenin cho rằng: “Các Xôviết công nhân và nông dân là một kiểu mới về nhà nước, một kiểu mới và cao nhất về dân chủ… lần đầu tiên ở đây chế độ dân chủ phục vụ quần chúng, phục vụ những người lao động..”.

+ Đảng cộng sản và nhà nước XHCN phải thường xuyên chăm lo nâng cao kiến thức về mọi mặt cho người dân, đặc biệt là văn hóa, chính trị nhằm âng cao hiệu quả trong việc tập hợp, tổ chức nhân dân tham gia vào các công việc của nhà nước XHCN.

+ Đảng và nhà nước XHCN phải quan tâm đến xây dựng hệ thống luật pháp, hoàn thiện cơ chế, có những biện pháp để cho nhân dân lao động tham gia hoạt động quản lý xã hội, quản lý nhà nước.

Xem thêm: 

– Trên lĩnh vực kinh tế:
+ Những cuộc cách mạng trước đây về thực chất chỉ là cuộc cách mạng chính trị, bởi vì, về căn bản nó được đúc kết bằng việc lật đổ ách thống trị của giai cấp này, thay thế bằng sự thống trị của giai cấp khác.

Cách mạng XHCN, về thực chất là có tính chất kinh tế. Việc giành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động mới chỉ là bước đầu. Nhiệm vụ trọng tâm và có ý nghĩa quyết định cho sự thắng lợi của cách mạng XHCN là phải phát triển kinh tế, không ngừng nâng cao năng suất lao động, cải thiện đời sông nhân dân.

+ Trong lĩnh vực kinh tế, cách mạng XHCN phải:

• Trước hết thay đổi vị trí, vai trò của người lao động đối với tư liệu sản xuất, thay thế chế độ chiếm hữu tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất bằng chế độ sở hữu XHCN với những hình thức thích hợp.
• Thực hiện những biện pháp cần thiết gắn người lao động với tư liệu sản xuất.
  K.Marx và Engels đã viết: “giai cấp vô sản sẽ dùng sự thống trị của mình để từng bước một đoạt lấy toàn bộ tư bản trong tay giai cấp tư sản, để tập trung tất cả những công cụ sản xuất vào trong tay nhà nước… để tăng thật nhanh số lượng lực lượng sản xuất”.
• Cùng với cải tạo quan hệ sản xuất cũ, xây dựng quan hệ sản xuất mới XHCN, nhà nước XHCN phải tìm mọi cách phát triển lực lượng sản xuất, không ngừng nâng cao năng suất lao động, trên cơ sở đó từng bước cải thiện đời sống nhân dân.
•  CNXH thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, do vậy, năng suất lao động, hiệu quả công tác là thước đo, đánh giá hiệu quả của mỗi người đóng góp cho xã hội. năng suất lao động, hiệu quả công tác, ý thức trách nhiệm trước công việc là biểu hiện cụ thể của tinh thần yêu nước, ý thức giai cấp, tinh thần tự cường dân tộc của mỗi người trong xã hội.

– Trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa:
+ Trong những xã hội áp bức bóc lột trước đây, giai cấp bóc lột thống trị nắm quyền lực về kinh tế, họ cũng nắm luôn công cụ thống trị về mặt tinh thần.
+ Dưới CNXH, giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao động là những người sáng tạo ra những giá trị văn hóa, tinh thần.
Giai cấp công nhân cùng quần chúng nhân dân lao động đã trở thành những người làm chủ những tư liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội, do vậy họ cũng là những người sáng tạo ra những giá trị tinh thần.
+ Trên cơ sở kế thừa một cách có chọn lọc và nâng cao các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tiếp thu các giá trị văn hóa tiên tiến của thời đại, cách mạng XHCN trên lĩnh vực văn hóa thực hiện việc giải phóng những người lao động về mặt tinh thần thông qua xây dựng từng bước thế giới quan và nhân sinh quan mới cho người lao động, hình thành những con người mới XHCN, giàu lòng yêu nước thương dân, có bản lĩnh chính trị, nhân văn, nhân đạo, có hiểu biết, có khả năng giải quyết một cách đúng đắn mối quan hệ cá nhân, gia đình và xã hội.

► Như vậy, cách mạng XHCN diễn ra trên tất cả các lĩnh vực, có quan hệ gắn kết với nhau, tác động qua lại, thúc đẩy nhau cùng phát triển.
Cách mạng XHCN là một quá trình cải biến toàn diện xã hội cũ thành xã hội mới, trong đó kết hợp chặt chẽ giữa cải tạo và xây dựng mà xây dựng là chủ yếu.

Bạn có thể xem lại toàn bộ câu hỏi và đáp án chi tiết của môn Chủ nghĩa Mac – Lênin tại: